Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng. Ảnh: VGP

Ngày 26/11, tại cuộc làm việc với Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và chuyên gia Việt Nam về định hướng phát triển các ngành công nghệ chiến lược, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh: chỉ khi lựa chọn đúng vấn đề trọng tâm và hành động bằng các giải pháp khoa học, cụ thể và quyết liệt, Việt Nam mới có thể bước vào giai đoạn tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ.

Cuộc họp diễn ra trong tinh thần làm việc tập trung, thẳng thắn, với nhiều ý kiến từ chuyên gia trong và ngoài nước. Các đề xuất được đánh giá là gắn với thực tiễn trong nước, đồng thời theo sát xu hướng phát triển công nghệ toàn cầu từ trí tuệ nhân tạo, bán dẫn cho đến công nghệ sinh học và an ninh mạng. Nhiều ý kiến đã được phản ánh vào các chính sách hiện hành; một số khác mang tính mới, gợi mở hướng nghiên cứu tiếp theo để hoàn thiện chiến lược phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Nhìn lại một năm qua, Phó Thủ tướng cho biết công tác hoàn thiện thể chế về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo diễn ra với tốc độ chưa từng có, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Ban Chỉ đạo Trung ương và Tổng Bí thư Tô Lâm. Bộ Khoa học và Công nghệ đã đồng thời xây dựng 10 dự thảo luật và nhiều văn bản liên quan khối lượng công việc lớn trong thời gian ngắn, đòi hỏi chất lượng tương thích với trình độ quốc tế.

Trong số này, Nghị quyết số 57 xác định rõ vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo như động lực trọng yếu để bảo đảm tăng trưởng nhanh và bền vững. Tiếp đó, Quyết định 1131 của Thủ tướng đã cụ thể hóa các mục tiêu phát triển các ngành công nghệ tiên phong, đặt nền móng hình thành hệ sinh thái công nghệ chiến lược quốc gia trong giai đoạn mới.

Cùng thời điểm, loạt luật sửa đổi và luật mới dự kiến ban hành năm 2025 như Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Luật Công nghệ cao; Luật Công nghiệp công nghệ số; Luật Trí tuệ nhân tạo; các luật liên quan đến dữ liệu, an ninh mạng, năng lượng mới được xem là khung pháp lý quan trọng, hỗ trợ mạnh mẽ cho nghiên cứu, thương mại hóa và ứng dụng công nghệ.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh: “Nguồn lực dành cho khoa học công nghệ đã được Trung ương ưu tiên ở mức chưa từng có, với định hướng chi 3–5% GDP. Vấn đề hiện nay là triển khai sao cho hiệu quả, đồng bộ và bền vững”.

Tại cuộc họp, các đại biểu thống nhất nhận định rằng những lĩnh vực công nghệ chiến lược như AI, bán dẫn, an ninh mạng, tính toán lượng tử, robot và tự động hóa, hàng không vũ trụ, UAV, vật liệu mới, công nghệ y sinh… sẽ quyết định năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong kỷ nguyên số và trong tiến trình chuyển đổi sang kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Theo Phó Thủ tướng, đây không chỉ là cơ hội phát triển mà còn là điều kiện “sống còn”. Nếu chậm chân, Việt Nam sẽ đứng ngoài các chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu. Ngược lại, nếu đi đúng hướng, quốc gia có thể bứt phá nhanh, rút ngắn khoảng cách với những nước đi trước.

Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần xây dựng chiến lược tổng thể làm chủ công nghệ lõi, phát triển nhân lực chất lượng cao, đầu tư hạ tầng thí nghiệm và nền tảng dữ liệu, đồng thời hình thành hệ sinh thái toàn diện, kết nối Nhà nước - doanh nghiệp - viện trường. “Vai trò dẫn dắt của Nhà nước là yếu tố quyết định để huy động nguồn lực xã hội và tạo môi trường thử nghiệm cho những ý tưởng mới,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Mặc dù có nhiều triển vọng, Phó Thủ tướng thẳng thắn chỉ ra các thách thức lớn: nhận thức về tầm quan trọng của công nghệ chiến lược ở một số cấp còn hạn chế; thiếu hụt nhân lực trình độ cao trong các ngành mũi nhọn; nhu cầu vốn rất lớn cho R&D và hạ tầng phòng thí nghiệm; khoảng cách về tiêu chuẩn kỹ thuật và sở hữu trí tuệ; cùng áp lực từ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các thách thức này, theo Phó Thủ tướng, không thể giải quyết bằng từng giải pháp đơn lẻ mà cần hệ thống chính sách đồng bộ, có khả năng tạo tác động lâu dài.

Để triển khai hiệu quả các chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành tập trung vào hai nhóm nhiệm vụ lớn:

Bộ Tài chính được giao nghiên cứu các cơ chế đột phá nhằm huy động và phân bổ nguồn lực cho phát triển công nghệ chiến lược. Một trong các trọng tâm là nâng cao vai trò của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) nơi được định hướng trở thành hạt nhân của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, quy tụ chuyên gia và doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước.

NIC cần ưu tiên phát triển các trung tâm ươm tạo doanh nghiệp, các chương trình đào tạo nhân tài, đặc biệt trong các lĩnh vực bán dẫn, AI, lượng tử, UAV, an ninh mạng, robot và tự động hóa. Những nỗ lực này nhằm thu hút các tập đoàn công nghệ lớn đặt trung tâm R&D tại Việt Nam.

Đồng thời, Phó Thủ tướng đề nghị nghiên cứu cơ chế tài chính đặc thù cho R&D, chấp nhận rủi ro trong khoa học; đầu tư hệ thống phòng thí nghiệm dùng chung để hỗ trợ các trường đại học và viện nghiên cứu.

Bộ Khoa học và Công nghệ được yêu cầu tiếp thu đầy đủ các góp ý của chuyên gia; rà soát, bổ sung danh mục công nghệ chiến lược; đặt hàng các nhiệm vụ nghiên cứu cấp quốc gia; xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn cho các công nghệ mới; thúc đẩy thương mại hóa qua hỗ trợ sở hữu trí tuệ; và triển khai các chương trình khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ chiến lược.

Phó Thủ tướng đồng thời gửi gắm kỳ vọng vào Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và đội ngũ chuyên gia Việt Nam trong và ngoài nước. Ông đề nghị mạng lưới bám sát định hướng của Nghị quyết 57, triển khai các chương trình hợp tác quốc tế, kết nối nguồn lực kiều bào, tham gia phản biện chính sách và đào tạo nhân lực.

Theo Phó Thủ tướng, phát triển các ngành công nghệ chiến lược không chỉ là yêu cầu tất yếu để bắt kịp xu hướng toàn cầu mà còn là con đường ngắn nhất để Việt Nam vươn lên thành quốc gia phát triển, có nền kinh tế độc lập và tự chủ. “Đây là nhiệm vụ bền vững, dài hạn và mang tính quyết định cho tương lai đất nước,” ông nói.

Từ góc độ quản lý, Chính phủ sẽ tạo điều kiện tối đa để các chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp tham gia vào tiến trình này. Từ góc độ xã hội, biến khoa học và công nghệ trở thành văn hóa là điều kiện quan trọng để nuôi dưỡng tinh thần đổi mới sáng tạo.

Phó Thủ tướng bày tỏ tin tưởng rằng Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và các chuyên gia trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược sẽ tiếp tục mở rộng, trở thành cầu nối tri thức giữa Việt Nam và thế giới. “Với sự tham gia của đội ngũ trí thức trong và ngoài nước, Việt Nam có thể bước vào thời kỳ phát triển mới nơi tri thức và công nghệ là động lực của tăng trưởng và là nền tảng của sự tự cường,” ông nhấn mạnh.