Mới đây, chia sẻ của một phụ huynh tại Hà Nội về trải nghiệm "dở khóc dở cười" trong quán cafe đã thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng mạng. Chị kể, khi đang ngồi làm việc và trò chuyện cùng bạn, chị liên tục bị một đứa trẻ khoảng 4 tuổi ở bàn bên cạnh quay sang gõ mạnh vào ghế. Tiếng động ồn ào và sự rung lắc liên tục khiến chị vô cùng khó chịu.

Tuy nhiên, điều đẩy sự bức xúc của chị lên đỉnh điểm không phải là đứa trẻ, mà là cách xử lý của người mẹ. Thấy con làm phiền người lạ, người mẹ có lên tiếng nhắc nhở, nhưng lại nhắc kèm theo… nụ cười. Chị vừa cười đùa với bạn, vừa quay sang nói với con bằng giọng nhẹ hều: "Nào con, không được như thế", "Thôi nào, gõ thế cô mắng đấy", "Nào nào"...

Thái độ thiếu dứt khoát, ánh mắt không hề nghiêm nghị cộng với nụ cười cợt nhả của mẹ khiến đứa trẻ 4 tuổi nhanh chóng nhận ra: Lời mẹ nói chẳng có chút trọng lượng nào. Kết quả, đứa bé không những không dừng lại mà còn tiếp tục nghịch hăng hơn, coi đó như một trò đùa được ngầm cho phép.

Vị phụ huynh này nhận định: "Đây là kiểu phụ huynh còn đáng ghét hơn cả những người hay bao biện "trẻ nhỏ biết gì". Bên ngoài họ có vẻ đang dạy con, nhưng thực chất là dạy nửa vời, dạy cho có lệ để che đậy sự dung túng cho hành vi của con mình".

Ảnh minh họa

Khi lời nói và thái độ "lệch pha": Con trẻ nghe điều gì?

Dưới góc nhìn tâm lý học hành vi, trẻ em, đặc biệt ở độ tuổi mẫu giáo cực kỳ nhạy bén trong việc đọc vị cảm xúc và ngôn ngữ cơ thể. Khi một đứa trẻ nhận được tín hiệu mâu thuẫn (mixed signals) từ cha mẹ: Lời nói là mệnh lệnh cấm đoán (Không được làm) nhưng thái độ lại là vui vẻ, cợt nhả (Cười đùa, giọng điệu thiếu nghiêm túc), não bộ của trẻ sẽ ưu tiên tin vào thái độ.

Trong câu chuyện trên, đứa trẻ không hề nghe thấy mệnh lệnh dừng lại. Thứ nó thấy là mẹ đang vui vẻ. Nó hiểu rằng việc gõ ghế người lạ không phải là hành vi nguy hiểm hay sai trái, thậm chí còn thu hút được sự chú ý của mẹ. Chính sự "lệch pha" này đã vô hiệu hóa hoàn toàn nội dung giáo dục mà người mẹ muốn (hoặc giả vờ muốn) truyền tải.

"Dạy cho có" - Tấm khiên chắn hoàn hảo hay sự lười biếng trong giáo dục?

Tại sao người bị làm phiền lại cảm thấy kiểu phụ huynh này đáng sợ hơn cả những người thô lỗ? Bởi vì hành động nhắc nhở hời hợt kia thực chất là một dạng "trình diễn" (Performative Parenting).

Người mẹ lên tiếng không phải vì muốn uốn nắn con, mà chủ yếu để "đối phó" với ánh nhìn của người xung quanh. Họ muốn chứng minh: "Tôi có dạy con, tôi có nhắc nhở đấy nhé". Hành động này đẩy nạn nhân vào thế khó xử. Nếu người bị làm phiền quay sang phản ứng gay gắt, họ sẽ trở thành kẻ nhỏ nhen, chấp nhặt với trẻ con trong khi "mẹ nó đã nhắc rồi còn gì".

Sự nhắc nhở nửa vời này chính là một hình thức bao che tinh vi. Nó thể hiện sự lười biếng hoặc bất lực của phụ huynh trong việc thiết lập kỷ luật, nhưng lại được ngụy trang dưới vỏ bọc của sự nhẹ nhàng.

Hiểu sai tai hại về "Kỷ luật mềm"

Nhiều cha mẹ hiện đại đang nhầm lẫn nghiêm trọng giữa "Kỷ luật mềm" (Gentle Parenting) và sự "Nuông chiều/Bỏ mặc" (Permissive Parenting).

Kỷ luật mềm là tôn trọng cảm xúc của con nhưng giữ vững giới hạn hành vi. Một phụ huynh áp dụng kỷ luật mềm đúng cách trong tình huống này sẽ không cười cợt. Họ sẽ nhìn thẳng vào mắt con, dùng giọng nói bình tĩnh nhưng kiên quyết yêu cầu dừng lại. Nếu đứa trẻ không hợp tác, họ sẽ có hành động can thiệp vật lý như giữ tay con, hoặc đưa con ra khỏi không gian đó ngay lập tức để không làm phiền người khác.

Ngược lại, việc chỉ nói miệng, cười trừ và để mặc hành vi tái diễn không phải là "nhẹ nhàng với con", mà là sự thiếu trách nhiệm với cộng đồng và với chính tương lai của đứa trẻ.

Hệ quả dài hạn: Những đứa trẻ "nhờn luật"

Một đứa trẻ lớn lên với những lời nhắc nhở "cho vui" sẽ hình thành tư duy rằng các quy tắc xã hội là thứ có thể thương lượng, và lời nói của người lớn không cần phải tuân thủ tuyệt đối.

Khi sự nhẹ nhàng bị lạm dụng sai cách, nó trở thành liều thuốc độc cho nhân cách. Thay vì học được bài học về sự tôn trọng không gian chung, đứa trẻ học được cách phớt lờ ranh giới của người khác. Và đáng buồn thay, bài học sai lệch đó lại đến từ chính nụ cười dung túng của cha mẹ chúng.

Đã đến lúc các bậc phụ huynh cần hiểu rằng: Yêu thương con là vô điều kiện, nhưng cư xử nơi công cộng thì phải có điều kiện và nguyên tắc. Đừng để sự "nhẹ nhàng" giả tạo biến con mình thành nỗi ám ảnh của người khác.