Không ít bậc cha mẹ từng rơi vào tình huống khá ngượng ngùng khi ở nhà thì em bé ngoan ngoãn, dễ thương, gặp ai cũng cười nhưng chỉ cần ra ngoài, hễ có một vài người lại gần là bé đột nhiên khóc lớn, dỗ thế nào cũng không nín. Khó chịu hơn nữa là bên cạnh còn có người lớn thì thầm: "Đứa trẻ này nhát quá", "Chắc được cưng chiều quen rồi"...

Nhưng thực tế, phản ứng như vậy của em bé không phải là bướng bỉnh, càng không phải mê tín mà là một giai đoạn vô cùng quan trọng và hoàn toàn bình thường trong quá trình trưởng thành.

Vì sao có những em bé sẽ khóc khi gặp ai đó?

Con của Đình Đình (Trung Quốc) sinh vào mùa đông. Trong thời gian ở cữ, cô hầu như không đưa con ra ngoài. Gần đây thời tiết ấm lên, mỗi chiều cô mới bắt đầu đẩy xe đưa bé xuống vườn trong khu chung cư đi dạo.

Hôm đó, bé đang chơi rất vui ở khu xích đu thì bà hàng xóm họ Trương đến gần trêu bé. Không ngờ, em bé lập tức đổi sắc mặt, khóc nức nở. Khi bà Trương rời đi, tiếng khóc của bé cũng dừng lại ngay. Lúc này, Đình Đình mới nhận ra không phải con cô bị "dọa sợ", mà là đã bước vào giai đoạn sợ người lạ.

Ảnh minh họa: paylessimages

Giai đoạn này thường xuất hiện khi bé khoảng 6-12 tháng tuổi, là phản ứng tự nhiên khi não bộ phát triển đến một mức độ nhất định.

Ở giai đoạn này, em bé bắt đầu có khả năng phân biệt "người quen" và "người lạ". Các bé không còn đối xử giống nhau với tất cả mọi người, mà sẽ bản năng tìm đến người quen thuộc và mang lại cảm giác an toàn nhất. Khóc, thực chất là cách duy nhất mà bé có thể dùng để nói rằng: "Con đang bất an", "Con cần được bảo vệ".

Với em bé, thế giới không an toàn như người lớn vẫn nghĩ. Âm thanh lạ, mùi hương lạ, nét mặt lạ, thậm chí chỉ là khoảng cách đứng quá gần, cũng đủ khiến bé cảm thấy không chắc chắn. Sự cảnh giác này không phải là nhút nhát, mà là cơ chế tự bảo vệ bẩm sinh. Biết sợ người lạ, thực ra lại là dấu hiệu cho thấy não bộ của bé đang phát triển, khả năng nhận thức môi trường ngày càng rõ ràng hơn.

Vì sao em bé phản ứng mạnh hơn với một số người nhất định?

1. Bé rất nhạy cảm với chi tiết nhỏ

Nhiều người đánh giá thấp khả năng cảm nhận của em bé. Thực tế, bé cực kỳ nhạy với mùi hương, giọng nói và cử động. Một người nói chuyện to, cử chỉ đột ngột rất dễ khiến bé căng thẳng. Dù đối phương không có ác ý, bé vẫn có thể vì "không quen", "quá đột ngột" mà dùng tiếng khóc để thể hiện sự từ chối.

2. Khuôn mặt mang lại kích thích thị giác

Nghiên cứu cho thấy, dù thị lực của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện, nhưng các bé đã có thể phản ứng cảm xúc với đường nét và biểu cảm khuôn mặt.

Những người có nét mặt mềm mại, nụ cười tự nhiên thường khiến bé dễ thả lỏng hơn; ngược lại, người hay cau mày, biểu cảm nghiêm nghị, đường nét khuôn mặt cứng có thể khiến bé cảm thấy bị áp lực. Điều này không phải bé "ghét" ai, mà chỉ là phản ứng bản năng của não bộ trước kích thích thị giác.

Ảnh minh họa: MIKI Yoshihito

Cha mẹ nên hướng dẫn và xử lý thế nào cho đúng?

1. Trước hết, hãy cho bé đủ cảm giác an toàn

Khi bé khóc trong môi trường lạ, điều quan trọng nhất của cha mẹ là trở thành "điểm tựa an toàn" ổn định cho con. Một cái ôm, giọng nói dịu dàng, mùi hương quen thuộc đều có thể giúp bé nhanh chóng bình tĩnh lại. Khi bé chắc chắn rằng: "Chỉ cần con sợ, bố mẹ nhất định sẽ ở đây", bé mới dần có dũng khí khám phá thế giới bên ngoài.

2. Tiếp xúc cần có lộ trình

Giúp bé làm quen với người lạ không thể nóng vội. Có thể để người kia đứng ở khoảng cách nhất định, nói chuyện bằng giọng nhẹ nhàng, để bé quan sát trong vòng tay cha mẹ.

Khi cảm xúc của bé đã ổn định hơn, mới từ từ tăng thời gian tương tác. Cách tiếp cận "có thể tiến, có thể lùi" này giúp bé hình thành trải nghiệm xã hội tích cực.

3. Làm phong phú các tình huống sống

Trong sinh hoạt hàng ngày, cha mẹ có thể đưa bé tiếp xúc với nhiều môi trường khác nhau: công viên, hoạt động cộng đồng, lớp học dành cho phụ huynh - trẻ nhỏ... Trong sự đồng hành quen thuộc của bố mẹ, bé sẽ dần nhận ra rằng thế giới không đáng sợ như tưởng tượng, cảm giác xa lạ cũng sẽ giảm đi theo thời gian.

Kết

Giai đoạn sợ người lạ không phải là vấn đề, mà là tín hiệu của sự trưởng thành. Khi em bé dùng tiếng khóc để cầu cứu, người thực sự cần "lớn lên thêm một chút", rất nhiều khi lại chính là người lớn.

Thêm một chút kiên nhẫn, bớt một chút trách móc, cho con thời gian, cũng là cho chính mình sự điềm tĩnh. Những đứa trẻ lớn lên trong sự thấu hiểu và bảo vệ, sau này mới có thể dũng cảm và vững vàng bước ra thế giới.