Ảnh minh họa tạo bởi AI

Bộ Y tế đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 115/2018/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Sau hơn 6 năm thực thi, văn bản này cùng Nghị định 124/2021/NĐ-CP đã góp phần nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ của người dân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy nhiều quy định chưa bao quát hết các hành vi vi phạm, một số chế tài còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe.

Theo Bộ Y tế, quá trình thực hiện Nghị định 115/2018/NĐ-CP bộc lộ những khoảng trống pháp lý khiến công tác kiểm tra, xử phạt gặp khó khăn. Một số hành vi vi phạm chưa được quy định cụ thể, thiếu căn cứ pháp lý để xử lý hoặc chưa có biện pháp khắc phục hậu quả tương xứng. Ngoài ra, mức phạt ở nhiều nhóm hành vi không còn phù hợp với thực tế phát triển của thị trường thực phẩm, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập, khi các sản phẩm được sản xuất, lưu thông và tiêu thụ ở quy mô lớn hơn nhiều so với trước.

Bộ Y tế cho rằng việc ban hành Nghị định sửa đổi là cần thiết nhằm đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật, đồng thời tăng cường hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Mục tiêu trọng tâm là siết chặt quy trình sản xuất, kinh doanh, giảm thiểu rủi ro mất an toàn và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.

Một trong những điểm đáng chú ý của dự thảo là đề xuất tăng mức phạt tiền từ 1 đến 2 lần so với quy định hiện hành cho nhiều hành vi vi phạm. Trong đó có các nhóm hành vi sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, sử dụng chất cấm, hóa chất, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật hoặc kháng sinh trong chế biến thực phẩm.

Cụ thể, tại khoản 1 Điều 4, Bộ Y tế đề xuất nâng mức phạt từ hai đến ba lần giá trị sản phẩm vi phạm đối với hành vi sử dụng nguyên liệu quá hạn, không có hạn sử dụng hoặc không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Các trường hợp sử dụng sản phẩm từ động, thực vật chưa qua kiểm dịch, kiểm tra vệ sinh thú y theo quy định cũng sẽ bị xử phạt ở mức tương tự.

Đối với nhóm hành vi vi phạm về sử dụng chất, hóa chất và kháng sinh trong sản xuất, chế biến thực phẩm (Điều 6), dự thảo đề xuất tăng đáng kể các mức phạt. Cụ thể:

Hành vi sử dụng chất, hóa chất quá hạn hoặc không có hạn sử dụng sẽ bị phạt 20 đến 40 triệu đồng (tăng gấp đôi so với trước).

Sử dụng chất vượt quá giới hạn cho phép hoặc không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật bị phạt 40 đến 60 triệu đồng.

Đặc biệt, hành vi sử dụng chất, hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y hoặc thuốc bảo vệ thực vật cấm hoặc chưa được phép lưu hành trong sản xuất thực phẩm sẽ bị xử phạt 60 đến 80 triệu đồng, ngay cả khi giá trị sản phẩm dưới 10 hoặc 50 triệu đồng.

Việc điều chỉnh này được kỳ vọng sẽ nâng cao tính răn đe, hạn chế tình trạng sử dụng nguyên liệu, phụ gia không an toàn một trong những nguyên nhân chính gây ra ngộ độc thực phẩm và ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng.

Ngoài các quy định về sản xuất, dự thảo cũng tập trung sửa đổi Điều 16 liên quan đến kinh doanh thức ăn đường phố, một lĩnh vực tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn thực phẩm nhưng lại khó kiểm soát do quy mô nhỏ lẻ và tính linh hoạt cao.

Theo dự thảo, các hành vi như không có thiết bị, dụng cụ bảo đảm vệ sinh khi bày bán thức ăn, không che đậy thức ăn, hoặc không đeo găng tay khi tiếp xúc thực phẩm chín sẽ bị phạt từ 1 đến 2 triệu đồng, cao gấp đôi hiện nay.

Mức phạt cũng tăng mạnh đối với các vi phạm nghiêm trọng hơn như sử dụng dụng cụ chế biến, vật liệu bao gói không bảo đảm an toàn, dùng nước không hợp vệ sinh hoặc người chế biến mắc bệnh truyền nhiễm. Các trường hợp này sẽ bị xử phạt 2 đến 6 triệu đồng, thay vì 1 đến 3 triệu đồng như trước đây.

Việc nâng mức xử phạt được Bộ Y tế lý giải là phù hợp với tình hình thực tế, khi các mô hình kinh doanh thức ăn đường phố ngày càng phổ biến, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nhanh nhưng cũng kéo theo nhiều rủi ro về vệ sinh, nguồn gốc nguyên liệu và bảo quản thực phẩm.

Dự thảo Nghị định mới không chỉ dừng ở việc tăng mức phạt mà còn thể hiện định hướng siết chặt trách nhiệm của các chủ thể tham gia chuỗi cung ứng thực phẩm, từ sản xuất, chế biến, phân phối đến bán lẻ. Cơ quan soạn thảo cho rằng, cùng với việc hoàn thiện chế tài xử phạt, cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn để người dân và doanh nghiệp tự giác tuân thủ quy định, hình thành thói quen sản xuất, tiêu dùng thực phẩm an toàn.

Bộ Y tế cũng khẳng định, công tác thanh tra, kiểm tra sẽ được tăng cường, đặc biệt tại các cơ sở nhỏ lẻ, chợ dân sinh, bếp ăn tập thể và cơ sở chế biến thủ công những nơi tiềm ẩn nguy cơ cao về vi phạm an toàn thực phẩm.

Việc xây dựng và ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 115/2018/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ, giúp các cơ quan quản lý có căn cứ mạnh hơn trong xử lý vi phạm, đồng thời góp phần xây dựng một nền thực phẩm an toàn, minh bạch và phát triển bền vững.