Ảnh minh họa ITN

Theo nghị quyết, Bộ Giáo dục và Đào tạo được giao nhiệm vụ rà soát, điều chỉnh chương trình phổ thông theo hướng tăng cường các môn khoa học, công nghệ, tin học và nghệ thuật. Trên cơ sở đó, Bộ phải hoàn thiện và ban hành một bộ sách giáo khoa dùng chung cho tất cả học sinh cả nước. Đồng thời, Chính phủ cũng xác định mục tiêu đến năm 2030 sẽ cung cấp sách giáo khoa miễn phí cho toàn bộ học sinh, bảo đảm quyền tiếp cận công bằng về học tập.

Chủ trương dùng một bộ sách giáo khoa thống nhất được xem là bước điều chỉnh quan trọng so với định hướng trước đây. Năm 2014, Nghị quyết 88 của Quốc hội đã đặt ra mô hình “một chương trình, nhiều bộ sách”, khuyến khích xã hội hóa biên soạn, chấm dứt tình trạng độc quyền xuất bản. Khi đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo được giao tổ chức biên soạn một bộ sách bằng vốn vay 16 triệu USD từ Ngân hàng Thế giới. Tuy nhiên, kế hoạch này không hoàn tất. Quốc hội sau đó chấp thuận phương án chỉ cần mỗi môn học có ít nhất một bộ sách giáo khoa được thẩm định, phê duyệt thì không sử dụng ngân sách để biên soạn thêm.

Trong hơn nửa thập niên vừa qua, thị trường sách giáo khoa phổ thông đã hình thành với ba bộ sách chính cùng một số bộ sách lẻ. Học sinh ở 12 khối lớp, với khoảng 20 triệu em, đã chuyển dần sang sách mới. Các trường được trao quyền lựa chọn sách phù hợp với điều kiện giảng dạy và học tập. Tuy vậy, sự đa dạng này cũng bộc lộ hạn chế, việc dạy học thiếu tính đồng bộ, tạo chênh lệch giữa các địa phương và gây áp lực về chi phí đối với phụ huynh.

Trong nhiều cuộc họp của Trung ương, Quốc hội và Chính phủ, vấn đề biên soạn một bộ sách giáo khoa thống nhất luôn được nêu lại. Lý do chính là nhu cầu tạo sự công bằng trong tiếp cận tri thức cho học sinh trên mọi vùng miền. Bên cạnh đó, một bộ sách duy nhất sẽ giúp giảm chi phí xã hội, tránh tình trạng “chạy theo” lựa chọn sách và gánh nặng in ấn.

Việc thống nhất sách giáo khoa còn gắn với yêu cầu nâng cao chất lượng chương trình phổ thông. Nghị quyết 71 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bổ sung, hiện đại hóa nội dung, đặc biệt ở các lĩnh vực khoa học, công nghệ, tin học và nghệ thuật. Đây được coi là những kỹ năng cốt lõi để học sinh thích ứng với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội trong giai đoạn mới.

Dù chủ trương đã rõ, việc biên soạn một bộ sách giáo khoa chung cho cả nước sẽ là quá trình phức tạp. Bộ Giáo dục và Đào tạo phải cân nhắc hài hòa giữa tính chuẩn mực và sự linh hoạt để phù hợp với nhiều vùng miền, đồng thời bảo đảm chất lượng chuyên môn.

Ngoài ra, để tiến tới cung cấp sách miễn phí từ năm 2030, ngành giáo dục cần chuẩn bị nguồn lực tài chính lớn, cũng như hệ thống phát hành hiệu quả để bảo đảm mọi học sinh đều được tiếp cận. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là cam kết chính trị nhằm bảo đảm công bằng trong giáo dục.

Nếu được thực hiện đúng lộ trình, việc áp dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ tạo ra sự thay đổi căn bản trong dạy và học. Các kỳ thi, kiểm tra, đánh giá năng lực học sinh sẽ thuận lợi hơn khi dựa trên cùng một nền tảng nội dung. Đồng thời, giáo viên trên toàn quốc cũng sẽ có điều kiện trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm giảng dạy trên cơ sở chung.

Quyết định này có thể coi là sự kết hợp giữa kinh nghiệm quản lý tập trung của giai đoạn trước và tinh thần đổi mới giáo dục sau năm 2014. Từ năm học 2026–2027, học sinh cả nước sẽ cùng mở những trang sách giống nhau, đặt nền móng cho một thế hệ được đào tạo theo chuẩn thống nhất, hướng đến chất lượng và sự bình đẳng trong tiếp cận tri thức.