Ảnh minh họa được tạo bởi AI

Những vụ việc trẻ vị thành niên bỏ nhà đi liên tiếp xảy ra gần đây, như trường hợp bé gái 13 tuổi từ Hà Nội vào TP.HCM theo “bạn trai trên mạng” hay những lời kêu cứu tìm kiếm con trên mạng xã hội, đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về một thực trạng đáng báo động trong xã hội hiện đại. Các trường hợp như bé B.H. (sinh năm 2012, ở Hải Phòng) mất liên lạc sau khi rời nhà nghỉ cùng người lạ, hay bé gái sinh năm 2008 bỏ nhà đi sau mâu thuẫn gia đình, đều đặt ra câu hỏi lớn: Vì sao ngày càng nhiều trẻ vị thành niên, đặc biệt ở tuổi dậy thì, lại lựa chọn rời bỏ gia đình? Và làm thế nào để cha mẹ và cộng đồng có thể chung tay bảo vệ con em mình trước những cám dỗ và nguy hiểm tiềm ẩn?.

Giai đoạn dậy thì là một giai đoạn chuyển tiếp phức tạp, nơi trẻ trải qua những thay đổi mạnh mẽ về thể chất, tâm lý và xã hội. Nhu cầu khẳng định bản thân, tìm kiếm sự độc lập và áp lực từ bạn bè là những đặc điểm nổi bật. Việc cha mẹ và cộng đồng hiểu rõ những thay đổi này là nền tảng để triển khai các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Trong bối cảnh đó, một số yếu tố có thể đẩy trẻ đến quyết định rời bỏ gia đình.

Mâu thuẫn dai dẳng với cha mẹ, cảm giác không được lắng nghe hoặc áp lực học tập quá mức có thể khiến trẻ cảm thấy ngột ngạt và muốn thoát ly. Khi thiếu đi một kênh giao tiếp hiệu quả, trẻ có thể tìm kiếm sự giải thoát bên ngoài.

Kỷ nguyên số mang lại khả năng kết nối không giới hạn, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Các mối quan hệ ảo trên mạng xã hội, những lời hứa hẹn viển vông từ người lạ hoặc việc tiếp xúc với nội dung không phù hợp có thể lôi kéo trẻ vào những tình huống nguy hiểm. Trẻ dễ bị ảnh hưởng bởi những hình ảnh, thông điệp sai lệch về tự do và cuộc sống không ràng buộc.

Trầm cảm, lo âu hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác có thể khiến trẻ cảm thấy cô lập và tuyệt vọng, dẫn đến hành vi bỏ nhà đi như một cách để trốn tránh thực tại hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ. Những vấn đề này thường khó nhận biết nếu cha mẹ và những người xung quanh thiếu sự quan sát tinh tế và giao tiếp cởi mở.

Ảnh minh họa được tạo bởi AI

Để con em mình không trở thành nạn nhân tiếp theo, cha mẹ và cộng đồng cần áp dụng các chiến lược chủ động và toàn diện, tập trung vào việc xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển của trẻ.

Cha mẹ cần dành thời gian lắng nghe con một cách chân thành, không phán xét. Hãy để con biết rằng mọi cảm xúc và suy nghĩ của chúng đều được tôn trọng và thấu hiểu. Khuyến khích con chia sẻ những khó khăn, áp lực mà chúng đang đối mặt, dù là từ trường học, bạn bè hay các mối quan hệ trực tuyến. Duy trì các cuộc trò chuyện hàng ngày, không chỉ về học tập mà còn về sở thích, bạn bè và cảm xúc của con. Điều này giúp cha mẹ nắm bắt kịp thời những thay đổi trong tâm lý con.

Cha mẹ cần dạy con về những nguy hiểm tiềm ẩn trên mạng xã hội, từ người lạ có ý đồ xấu đến thông tin sai lệch. Giải thích tầm quan trọng của việc bảo vệ thông tin cá nhân. Cùng con thống nhất về thời gian sử dụng thiết bị, loại nội dung được phép truy cập. Giải thích lý do đằng sau các quy tắc này để con hiểu và hợp tác. Cha mẹ có thể cùng con khám phá các nền tảng trực tuyến, hiểu cách chúng hoạt động và những gì con đang tương tác. Sự hiện diện tích cực của cha mẹ sẽ giúp con cảm thấy an toàn hơn và có người định hướng.

Tổ chức các hoạt động gia đình chung, ăn bữa cơm cùng nhau hoặc đơn giản là trò chuyện thân mật. Những khoảnh khắc này giúp tăng cường gắn kết và tạo ra ký ức tích cực. Trong giới hạn an toàn, hãy cho phép con có không gian riêng và quyền tự quyết định. Điều này giúp trẻ cảm thấy được tin tưởng và tôn trọng, từ đó giảm nhu cầu nổi loạn. Thường xuyên khen ngợi nỗ lực và thành công của con, dù là nhỏ nhất. Giúp con nhận ra giá trị của bản thân, từ đó tăng cường khả năng chống lại áp lực tiêu cực từ bên ngoài.

Các trường học cần tăng cường chương trình giáo dục kỹ năng sống, an toàn trực tuyến và tư vấn tâm lý cho học sinh. Xây dựng kênh liên lạc hiệu quả với phụ huynh để cùng nhau giải quyết các vấn đề phát sinh. Cần có các chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề tuổi dậy thì, cung cấp các nguồn lực hỗ trợ tâm lý và pháp lý cho trẻ em và gia đình. Xây dựng các không gian an toàn, lành mạnh cho trẻ vui chơi và phát triển. Khuyến khích hình thành các nhóm, diễn đàn để cha mẹ chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau trong việc nuôi dạy con cái và đối phó với các thách thức chung.

Cha mẹ và giáo viên cần nhạy cảm với những thay đổi bất thường trong hành vi, tâm trạng hoặc thói quen của trẻ. Những dấu hiệu như thu mình, cáu kỉnh, mất ngủ hoặc giảm hứng thú với các hoạt động yêu thích có thể là cảnh báo về vấn đề sức khỏe tinh thần. Nếu nhận thấy trẻ có dấu hiệu trầm cảm, lo âu hoặc các vấn đề tâm lý khác, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ. Việc can thiệp sớm có ý nghĩa quan trọng và cần sự phối hợp giữa gia đình và các dịch vụ y tế.

Trẻ vị thành niên bỏ nhà đi là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp và thấu hiểu từ phía cha mẹ và toàn xã hội. Bằng cách xây dựng một môi trường gia đình an toàn, cởi mở, nơi trẻ cảm thấy được yêu thương, lắng nghe và tôn trọng, cùng với sự hỗ trợ tích cực từ cộng đồng, cha mẹ có thể trang bị cho con những “lá chắn” vững chắc trước những cám dỗ và nguy hiểm của thế giới bên ngoài. Chủ động trong giao tiếp, giáo dục kỹ năng số, quan tâm đến sức khỏe tinh thần và phát huy vai trò của cộng đồng là những yếu tố then chốt giúp con vượt qua giai đoạn dậy thì một cách khỏe mạnh và tích cực, tránh xa những quyết định đáng tiếc.