Chùa Đồng Yên Tử được đặt ở vị trí cao nhất với 1068 m so với mực nước biển. Ảnh ITN

Tại Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới UNESCO ở Paris, Pháp, vào lúc 13 giờ 02 phút (giờ Paris) ngày 12/7, Giáo sư Nikolay Nenov (Bulgaria), Chủ tịch kỳ họp, đã chính thức gõ búa, công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản Văn hóa Thế giới. Niềm vui vỡ òa khắp khán phòng khi đại diện các nước thành viên UNESCO cùng chúc mừng phái đoàn Việt Nam.Đây là Di sản thế giới thứ 9 của Việt Nam được UNESCO vinh danh và đặc biệt là Di sản thế giới liên tỉnh thứ hai của quốc gia, nối tiếp thành công của Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà. Quần thể này trải rộng trên địa bàn ba tỉnh, thành phố: Quảng Ninh, Bắc Ninh và Hải Phòng.

Dấu ấn Phật giáo Trúc Lâm cốt lõi giá trị nhân văn

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc mang trong mình linh hồn của Phật giáo Trúc Lâm dòng thiền đặc trưng do các vị vua nhà Trần, đặc biệt là Phật hoàng Trần Nhân Tông, khai sáng vào thế kỷ XIII. Dòng thiền này không chỉ kiến tạo nên những giá trị văn hóa và tinh thần bền vững cho nhân loại, mà còn thể hiện một triết lý khoan dung, vị tha sâu sắc, bắt nguồn từ vùng núi thiêng Yên Tử.

Đoàn Việt Nam tham gia Kỳ họp họp lần thứ 47của Ủy ban Di sản Thế giới tại Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp. Ảnh: ITN

Phật giáo Trúc Lâm là minh chứng rõ nét cho sự hòa quyện giữa Phật giáo Đại thừa, đạo đức Nho giáo, vũ trụ quan Đạo giáo và tín ngưỡng bản địa Việt Nam. Những giá trị tư tưởng về hòa giải, hòa hợp và hòa bình của Trúc Lâm đã đồng điệu hoàn toàn với mục tiêu của UNESCO trong việc gìn giữ và làm giàu thêm các giá trị chung của nhân loại, thúc đẩy giáo dục và xây dựng một nền văn hóa hòa bình, tôn trọng tự nhiên.

Thông qua hệ thống đền thờ, am thất, tuyến hành hương, bia đá, mộc bản và các di tích được bảo tồn tỉ mỉ, trải dài từ Yên Tử đến Vĩnh Nghiêm và Côn Sơn - Kiếp Bạc, di sản này phản ánh đầy đủ các giai đoạn phát triển của Phật giáo Trúc Lâm. Từ việc thành lập, thể chế hóa đến phục hưng và lan tỏa những giá trị sáng tạo, nhân văn, các điểm di tích đã và đang đóng vai trò là trung tâm tôn giáo, văn hóa tâm linh và là điểm đến hành hương của hàng triệu du khách mỗi năm.

Kết nối nhà nước, tôn giáo và nhân dân

Việc UNESCO công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới là bằng chứng mạnh mẽ cho sự kết hợp độc đáo giữa nhà nước, tôn giáo và cộng đồng trong việc định hình bản sắc dân tộc Việt Nam. Cùng với cảnh quan linh thiêng được tạo tác qua sự tương tác mật thiết với thiên nhiên, di sản còn mang một hệ thống đạo đức dựa trên lòng yêu chuộng hòa bình, sự tu dưỡng bản thân, lòng khoan dung, nhân ái và sự giao hòa giữa con người với tự nhiên.

Đặc biệt, Phật giáo Trúc Lâm do Phật hoàng Trần Nhân Tông vị quân chủ châu Á duy nhất từ bỏ vương vị để trở thành nhà tu hành khai sáng, đã tích hợp Phật giáo Đại thừa với Nho giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng bản địa. Điều này góp phần hình thành nền tảng tinh thần của quốc gia Đại Việt, tạo động lực cho sự trỗi dậy của một dân tộc tự chủ, tự cường, đồng thời thúc đẩy đối thoại văn hóa và tinh thần hữu nghị, hòa bình giữa các dân tộc. Tinh thần khoan dung và sáng tạo của Phật giáo Trúc Lâm đã truyền cảm hứng và giá trị nhân bản cho cộng đồng trong nước và quốc tế suốt nhiều thế kỷ.

Trách nhiệm đồng hành cùng niềm tự hào

Quần thể di tích và danh thắng này liên quan trực tiếp đến sự ra đời và lan tỏa giá trị sáng tạo, nhân văn của Phật giáo Trúc Lâm. Các nghi lễ, lễ hội, hoạt động hoằng dương Phật pháp và hành hương tại các điểm di tích ở Việt Nam và các tổ chức Phật giáo Trúc Lâm quốc tế đều chứng minh sự liên kết toàn cầu bền vững của triết lý nhân sinh, giá trị sống, tinh thần cộng đồng, sống hòa hợp với thiên nhiên, yêu chuộng hòa bình và lòng nhân ái.

Quần thể bao gồm một hệ thống phong phú các di tích quốc gia đặc biệt đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng như Yên Tử, Nhà Trần ở Đông Triều, chùa Vĩnh Nghiêm, chùa Bổ Đà, Côn Sơn - Kiếp Bạc, An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương; cùng các di tích quốc gia khác và nhiều di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di sản văn hóa phi vật thể, lễ hội truyền thống. Tất cả, cùng với hệ thống núi rừng hùng vĩ, sẽ được bảo vệ lâu dài, bền vững và phát huy giá trị theo Luật Di sản văn hóa và Công ước 1972 của UNESCO.

Bà Nguyễn Thị Hạnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh, Trưởng ban điều hành xây dựng hồ sơ, bày tỏ xúc động: “Hồ sơ đã được tỉnh Quảng Ninh chủ trì xây dựng công phu, bài bản với chất lượng cao. Sau nhiều năm nỗ lực, di sản đã chính thức được quốc tế công nhận. Tỉnh Quảng Ninh sẽ tiếp tục xây dựng và triển khai đề án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản, đảm bảo tính bền vững và lan tỏa giá trị cao quý của Di sản thế giới.” Bà nhấn mạnh đây là niềm tự hào lớn không chỉ của Quảng Ninh, Bắc Ninh, Hải Phòng mà còn của cả dân tộc.

Đoàn Việt Nam tham gia Kỳ họp họp lần thứ 47của Ủy ban Di sản Thế giới tại Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp. Ảnh: ITN

Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, ông Nguyễn Minh Vũ, khẳng định: “Việc ghi danh không chỉ là niềm tự hào của chính quyền và nhân dân ba địa phương mà còn là niềm vui chung của Việt Nam. Sự công nhận này khẳng định đánh giá cao của quốc tế đối với giá trị của Quần thể di tích, những tư tưởng nhân văn, hòa hiếu tốt đẹp của Phật giáo Trúc Lâm và nỗ lực của Việt Nam trong bảo vệ di sản.” Ông cũng tin rằng điều này sẽ nâng cao vị thế quốc gia và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản bền vững.

Việc Quần thể di tích được ghi danh còn củng cố liên kết vùng giữa Quảng Ninh, Hải Phòng, Bắc Ninh, tạo ra một không gian di sản thống nhất, góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam. Đây cũng là đóng góp thiết thực của Việt Nam vào mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị di sản mà UNESCO đang thúc đẩy.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, TS.KTS Hoàng Đạo Cương, nhấn mạnh: thành công này là kết quả của nhiều năm nỗ lực bảo tồn, tu bổ, nghiên cứu của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng các địa phương. Ông cũng vui mừng thông báo về việc Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Di sản văn hóa năm 2024 vào ngày 23/11/2024, trong đó bổ sung nội luật hóa các quan điểm phát triển bền vững của UNESCO, đưa ra các quy định về đánh giá tác động di sản, xây dựng kế hoạch quản lý, và gắn kết bảo tồn di tích với di sản văn hóa phi vật thể, nhằm phục vụ cộng đồng địa phương tốt hơn.

Niềm vinh dự này đi đôi với trách nhiệm to lớn, đòi hỏi các cấp, các ngành và địa phương phải nâng cao nhận thức, triển khai đồng bộ các biện pháp thiết thực, hiệu quả để bảo tồn và phát huy giá trị di sản theo đúng tinh thần Công ước Di sản thế giới, gắn liền với phát triển bền vững.