Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam Châu Văn Minh khen thưởng các công trình KHCN xuất sắc. Ảnh: VGP

Ngày 23/12, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai kế hoạch năm 2026. Hội nghị diễn ra trong thời điểm có ý nghĩa đặc biệt: năm cuối cùng thực hiện Kế hoạch 5 năm 2021–2025, đồng thời là năm đầu tiên triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Phát biểu tại Hội nghị, GS, VS Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhấn mạnh: 2025 không chỉ là năm “chốt sổ” một giai đoạn, mà còn là năm bản lề, định hình tâm thế và cách tiếp cận mới cho giai đoạn phát triển tiếp theo của khoa học và công nghệ nước nhà. Trong bối cảnh yêu cầu đổi mới ngày càng cao, Viện Hàn lâm đã nỗ lực vượt qua nhiều thách thức về tổ chức, nguồn lực và cơ chế, hoàn thành khối lượng công việc lớn với những kết quả toàn diện, có chiều sâu.

Một trong những dấu ấn nổi bật của năm 2025 là việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy theo chỉ đạo của Chính phủ. Tháng 3/2025, Viện Hàn lâm hoàn thành việc giảm đầu mối trực thuộc, đưa tổng số đơn vị xuống còn 24, gồm 13 đơn vị nghiên cứu, 6 đơn vị sự nghiệp và 5 đơn vị tham mưu. Việc tinh gọn này không chỉ đáp ứng yêu cầu về tổ chức, mà còn tạo điều kiện để nâng cao hiệu quả quản trị, giảm chồng chéo chức năng và tập trung nguồn lực cho nghiên cứu chuyên sâu.

Song song với đó, ngay sau khi Nghị định số 38 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Hàn lâm được ban hành, Viện đã chủ động rà soát, sửa đổi và ban hành nhiều quy định nội bộ mới. Những điều chỉnh kịp thời này tạo ra hành lang pháp lý đồng bộ, phù hợp với các quy định hiện hành của Nhà nước, qua đó tháo gỡ nhiều vướng mắc trong triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ.

Năm 2025 cũng ghi dấu mốc quan trọng về công tác xây dựng Đảng, với việc tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ Viện Hàn lâm lần thứ IX. Đây được xem là nền tảng chính trị quan trọng, bảo đảm sự thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai các nhiệm vụ khoa học trong giai đoạn mới.

Trong điều kiện còn không ít khó khăn về nhân lực và tài chính, hoạt động nghiên cứu khoa học của Viện Hàn lâm vẫn duy trì được nhịp độ và chất lượng cao. Chỉ trong 11 tháng của năm 2025, các nhà khoa học của Viện đã công bố hơn 2.300 công trình khoa học trên các tạp chí uy tín trong và ngoài nước, vượt kết quả của cả năm 2024. Đáng chú ý, 73% số công trình là các công bố quốc tế, cho thấy mức độ hội nhập ngày càng sâu của đội ngũ nghiên cứu.

Không chỉ tăng về số lượng, chất lượng công bố tiếp tục được khẳng định khi gần 80% các công trình quốc tế thuộc nhóm tạp chí có uy tín cao. Tỷ lệ công bố quốc tế bình quân trên mỗi tiến sĩ đạt 1,9 công trình con số tương đương với nhiều tổ chức nghiên cứu hàng đầu trên thế giới. Theo lãnh đạo Viện Hàn lâm, đây là minh chứng rõ nét cho năng lực chuyên môn, sự bền bỉ và tinh thần cống hiến của đội ngũ nhà khoa học trong bối cảnh áp lực công việc ngày càng lớn.

Một điểm sáng khác của năm 2025 là bước tiến mạnh mẽ trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Các nhà khoa học của Viện đã được cấp 105 bằng độc quyền sở hữu trí tuệ, tăng 169% so với năm 2024, nâng tổng số bằng độc quyền của Viện lên khoảng 400. Sự gia tăng nhanh chóng này phản ánh xu hướng chuyển dịch rõ rệt từ nghiên cứu thuần túy sang nghiên cứu gắn với ứng dụng, thương mại hóa và bảo hộ kết quả khoa học.

Trên nền tảng đó, nhiều công nghệ và sản phẩm khoa học đã được đưa vào ứng dụng thực tiễn tại các địa phương, góp phần giải quyết những bài toán cụ thể trong sản xuất, môi trường, nông nghiệp và y tế. Không ít kết quả nghiên cứu đã bước đầu tham gia thị trường, tạo nguồn thu và mở ra hướng phát triển bền vững hơn cho hoạt động khoa học.

Trong lĩnh vực điều tra cơ bản, Viện Hàn lâm tiếp tục duy trì ổn định hệ thống đài trạm quan trắc trên cả nước, triển khai các nhiệm vụ thu thập dữ liệu phục vụ quy hoạch phát triển vùng, địa phương và các ngành kinh tế. Hệ thống báo tin động đất và cảnh báo sóng thần hoạt động liên tục, kịp thời cung cấp thông tin về các trận động đất trong và ngoài lãnh thổ Việt Nam, góp phần bảo đảm an toàn xã hội và ổn định đời sống người dân.

Công tác đào tạo tiếp tục được triển khai bài bản, khẳng định vai trò của Viện Hàn lâm như một trung tâm đào tạo nguồn nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao. Trong năm học mới, các cơ sở đào tạo của Viện tuyển sinh 1.419 học viên, sinh viên; có 663 học viên, sinh viên tốt nghiệp đại học, thạc sĩ và 63 nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sĩ. Đáng chú ý, tất cả nghiên cứu sinh đều đáp ứng yêu cầu có từ hai công bố quốc tế trở lên tiêu chí ngày càng tiệm cận chuẩn mực quốc tế.

Hoạt động hợp tác và hội nhập quốc tế tiếp tục là điểm nhấn trong năm 2025. Viện Hàn lâm đón nhiều đoàn khách quốc tế cấp cao đến làm việc, ký kết và mở rộng hợp tác nghiên cứu. Một số nhà khoa học của Viện được các tổ chức khoa học lớn trên thế giới vinh danh, góp phần nâng cao uy tín của khoa học Việt Nam trên trường quốc tế. Bên cạnh đó, các chương trình nghiên cứu biển, nghiên cứu song phương quy mô lớn và hoạt động chuyển giao công nghệ tiếp tục được triển khai hiệu quả.

Trong vai trò tư vấn, tham mưu, Viện Hàn lâm tiếp tục khẳng định vị thế là cơ quan khoa học đầu ngành. Nhiều báo cáo khoa học, báo cáo tư vấn của Viện đã được Đảng và Chính phủ sử dụng trong quá trình hoạch định chính sách, đặc biệt liên quan đến phát triển nghiên cứu cơ bản và công nghệ chiến lược.

Khép lại Hội nghị, Chủ tịch Viện Hàn lâm Châu Văn Minh phát động phong trào thi đua năm 2026 với chủ đề: “Thi đua đổi mới, sáng tạo, tăng tốc, bứt phá, phát triển Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong kỷ nguyên mới”. Theo đó, Viện xác định tiếp tục nâng cao chất lượng nghiên cứu cơ bản và ứng dụng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo gắn với các vấn đề lớn của đất nước; đẩy mạnh chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu; hoàn thiện tổ chức bộ máy theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW; đồng thời chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học trình độ cao, đặc biệt là thế hệ trẻ và các nhà khoa học đầu ngành.

Những kết quả đạt được trong năm 2025 không chỉ khép lại trọn vẹn một chu kỳ 5 năm, mà còn tạo nền tảng quan trọng để Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới với tâm thế chủ động, đổi mới và hội nhập sâu rộng hơn.