Ảnh minh họa: ITN

Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo do Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng đang thu hút sự quan tâm lớn từ các chuyên gia, nhà quản lý và cộng đồng công nghệ. Một trong những nội dung cốt lõi của dự thảo là quy định về phát triển hạ tầng và bảo đảm chủ quyền trí tuệ nhân tạo (AI) yếu tố được coi là nền tảng cho quá trình chuyển đổi số và bảo vệ năng lực tự chủ công nghệ của Việt Nam trong kỷ nguyên dữ liệu.

Theo dự thảo, hạ tầng trí tuệ nhân tạo là bộ phận trọng yếu của hạ tầng số quốc gia, đóng vai trò chiến lược trong phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Việc xây dựng và vận hành hạ tầng này phải dựa trên những nguyên tắc cơ bản: Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt trong quy hoạch, đầu tư các thành phần hạ tầng lõi như siêu máy tính, trung tâm dữ liệu và nền tảng AI dùng chung, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư, vận hành và khai thác theo cơ chế hợp tác công tư.

Một yêu cầu quan trọng được nêu trong dự thảo là bảo đảm cân bằng giữa tự chủ công nghệ và hội nhập quốc tế, giữa công nghệ mở và công nghệ thương mại, giữa lợi ích công cộng và lợi ích kinh tế. Hạ tầng AI phải được khai thác trên cơ sở công bằng, minh bạch, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh và tránh tình trạng độc quyền, lãng phí nguồn lực.

Song song với đó, yếu tố an ninh, an toàn thông tin và bảo vệ dữ liệu cá nhân được đặt lên hàng đầu. Các hệ thống AI phải tuân thủ nghiêm quy định của pháp luật về dữ liệu, an ninh mạng và quyền riêng tư, nhằm bảo đảm không chỉ an toàn kỹ thuật mà còn là sự tin cậy xã hội đối với công nghệ. Việc phát triển hạ tầng cũng cần hướng đến mục tiêu bền vững, ưu tiên năng lượng sạch, tiết kiệm năng lượng và phù hợp với chuẩn mực quốc tế, đồng thời gắn với đặc thù phát triển của Việt Nam.

Dự thảo Luật đặt ra mục tiêu xây dựng nền tảng vật chất, dữ liệu và công nghệ cốt lõi cho trí tuệ nhân tạo quốc gia, qua đó giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài và tạo động lực đổi mới sáng tạo. Một trong những bước đi cụ thể là hình thành hạ tầng tính toán hiệu năng cao, bao gồm siêu máy tính quốc gia, GPU cloud và nền tảng AI dùng chung phục vụ nghiên cứu, khởi nghiệp và ứng dụng thực tiễn trong các lĩnh vực kinh tế – xã hội. Cùng với đó, Việt Nam sẽ thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về AI, làm nền tảng cho việc huấn luyện mô hình, phát triển các ứng dụng trong y tế, giáo dục, giao thông, nông nghiệp và quản trị công.

Dự thảo cũng khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức, cộng đồng đóng góp mã nguồn mở, dữ liệu và mô hình AI vào hạ tầng quốc gia, hình thành hệ sinh thái công nghệ mang tính chia sẻ và sáng tạo mở. Việc lưu trữ, xử lý dữ liệu trọng yếu phải được thực hiện trong lãnh thổ Việt Nam, nhằm bảo đảm chủ quyền dữ liệu quốc gia theo quy định của Luật Dữ liệu và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Đáng chú ý, Nhà nước sẽ ưu tiên phát triển các cơ sở dữ liệu chuyên biệt cho trí tuệ nhân tạo, bao gồm dữ liệu mở, dữ liệu mở có kiểm soát và dữ liệu thương mại. Dữ liệu mở được công khai, miễn phí và không hạn chế sử dụng, phục vụ cho nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Dữ liệu mở có kiểm soát cho phép truy cập có điều kiện, đảm bảo an toàn và mục đích sử dụng đúng quy định. Trong khi đó, dữ liệu thương mại được cung cấp trên cơ sở hợp đồng, có thu phí hoặc trao đổi giá trị, bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ và lợi ích kinh tế.

Việc phân loại, lưu trữ, bảo mật và khai thác dữ liệu sẽ được thực hiện theo nguyên tắc của Luật Dữ liệu; các quy định đặc thù cho dữ liệu huấn luyện AI sẽ do Chính phủ quy định chi tiết. Bên cạnh đó, Nhà nước sẽ có cơ chế ưu đãi đối với tổ chức, cá nhân đóng góp dữ liệu cho hệ sinh thái AI quốc gia, như ưu tiên tiếp cận hạ tầng, hỗ trợ tài chính, miễn giảm thuế hoặc công nhận đóng góp cộng đồng.

Hướng đến tương lai, việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo không chỉ nhằm quản lý công nghệ mà còn là bước đi chiến lược để Việt Nam định hình năng lực tự chủ số trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh mẽ. Bộ Khoa học và Công nghệ hiện đang lấy ý kiến rộng rãi trên Cổng thông tin điện tử của Bộ, kỳ vọng hoàn thiện dự thảo theo hướng mở, minh bạch và phù hợp với thực tiễn phát triển.

Khi được ban hành, văn bản này sẽ trở thành nền tảng pháp lý quan trọng giúp Việt Nam phát triển hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo an toàn, bền vững, hài hòa giữa lợi ích kinh tế và chủ quyền công nghệ một trụ cột không thể thiếu trong hành trình khẳng định vị thế quốc gia số trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.