Chợ đá quý Lục Yên, nằm ở giữa trung tâm thị trấn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

Yên Bái là một trong những địa danh được biết đến với nhiều điểm du lịch nổi tiếng như: Hồ Thác Bà, ruộng bậc thang Mù Cang Chải, suối nước nóng Trạm Tấu… Tuy nhiên có một phiên chợ rất đặc biệt đó là “Chợ đá quý”. Chợ nằm ở giữa trung tâm thị trấn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái. Là nét văn hóa độc đáo có phần kỳ lạ, thu hút nhiều cư dân địa phương và khách du lịch. Phiên chợ chỉ bày bán duy nhất một mặt hàng, đó là đá quý.

Được gọi là "chợ" nhưng phiên chợ này chỉ bày bán duy nhất một mặt hàng đó là đá quý.

Chợ đá quý Lục Yên bắt đầu hình thành từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước, từ khoảng những năm 1989, 1990. Nơi đây có nhiều đá quý, vàng, bạc… quý hiếm, do người dân tìm kiếm và khai thác, tích lũy từ nhiều nơi, sau đó mua đi bán lại, lâu dần tạo thành phiên chợ đá quý đặc biệt này.

Chợ được họp tất cả các buổi sáng trong tuần. Bắt đầu từ 7 giờ sáng những người bán đá đến chợ ngồi theo bàn đã đánh số thứ tự, bày các loại đá quý, rubi, và nhiều loại ngọc đá quý hiếm khác.

Chợ thường nhộn nhịp từ lúc 8 giờ và kết thúc lúc 11 giờ trưa chỉ chừng 3 đến 4 tiếng, và thường đông vui nhất là những ngày cuối tuần. Cũng có khi người mua đến chợ theo nhu cầu và thời gian của gian hàng và người bán mà mình ưa chuộng.

Những người mua đá quý thường dùng đèn chuyên dụng để kiểm định giá trị của viên đá trước khi mua.

Nhiều người trẻ tinh mắt thì dùng đèn có sẵn trên điện thoại để soi, nhưng chuẩn nhất vẫn là đèn kính chuyên dụng.

Anh Hứa Toàn, 31 tuổi, chủ cơ sở đá quý Toàn Yến Gems là một trong những thợ buôn đá quý trẻ cho biết:  Ngày nào phiên chợ đá quý họp tôi cũng tranh thủ ghé qua chợ xem qua các mặt đá quý xem có gì mới, rồi sau đó tôi mới đi trực tiếp đi lên các bãi đã thu mua.

Nhưng người buôn bán tại chợ đá quý đa số là nữ giới, họ đã gắn bó với khu chợ này nhiều năm, kể từ thời điểm chợ hình thành. Những người đàn ông nơi đây thường đi tìm kiếm đá quý, hoặc phải tự đi lên các mỏ đá để thu mua đá quý của những người khác khai thác. Sau khi đi mua về, họ sẽ để cho vợ hoặc mẹ ra ngồi bán tại chợ.

Chợ đá quý Lục Yên mang một nét rất riêng. Khách muốn mua hoặc xem thoải mái, có thể trả giá, không ưng thì đi hàng khác mà không bị càu nhàu, khó chịu. Người bán, người mua, ai nấy đều nhẹ nhàng, thoải mái, vui vẻ không tranh giành, chèo kéo, tạo ra một văn hóa mua hàng rất vui vẻ và dễ chịu.

Chị Hứa Hoài chủ của hàng đá quý Luân Hoài tại chợ đá quý Lục Yên, Yên Bái.

Chia sẻ với PV PNM, chị Hứa Hoài 34 tuổi chủ của hàng đá quý Luân Hoài tại chợ đá quý Lục Yên cho biết: Chị đến với nghề buôn bán đá quý từ năm 2008, trước khi chị đến với nghề kinh tế gia đình chị rất khó khăn. Từ khi vào học nghề chị đã rất vất vả mày mò cố gắng, ban ngày chị đi vào dân bản leo núi lên bãi tìm kiếm thu mua đá quý, đêm về phân loại hàng lô. Mới đầu học nghề thì lỗ lãi là chuyện không thể tránh, sau này có kinh nghiệm mua bán thì tỉ lệ lỗ ít đi, rồi dần dần tích góp kinh tế gia đình chị mới vực dậy mở cửa hàng đá quý như hiện tại.

Nhiều người không chuyên cũng đi buôn bán đá quý nhưng đa phần là lỗ, vì làm nghề này phải có kỹ thuật, mắt nhìn và quan trọng hơn là có duyên với nghề. 

Chợ bày bán đá quý giá trị rất cao, bày bán như rau nhưng an ninh tuyệt đối rất an toàn, không xảy tình trạng trộm, cắp, cướp bóc. Vì đa phần mọi người đều quen biết từ người bán đến người mua.

Đá quý tại đây gồm cả sản phẩm thô, chưa qua chế tác và cả những sản phẩm được cắt mài thành phẩm. Tùy vào trọng lượng, kích thước cũng như chất lượng, đá có giá khác nhau. Giá cả tùy vào độ đẹp, trong, màu sắc, kích thước của đá.

Các loại đá quý tự nhiên tại đây có giá từ vài trăm nghìn đến vài chục triệu đồng, hay vài trăm triệu, thập chí hàng tỷ đồng. Ai cũng có thể tim cho mình một viên đá quý tự nhiên, hợp mệnh, hợp túi tiền.

Chị Linh, 33 tuổi ở Thanh Xuân, Hà Nội cho hay: Cuối tuần nào chị cũng đi từ Hà Nội về chợ đá quý Lục Yên để tìm kiếm rubi, vì nơi đây nổi tiếng với nhiều loại đá quý, rubi quý hiếm, chất đá rất chuẩn và đẹp.

Đá quý được các nghệ nhân chế tác thành rất nhiều sản phẩm đa dạng khác nhau như tranh đá quý, nhẫn đá quý, vòng đeo tay phong thuỷ, tượng….

Tranh được làm từ đá quý nổi tiếng tại Lục Yên được hoàn thành rất kì công.

Còn nhiều sản phẩm khác nhau được làm từ đá quý.

Trải qua hơn 30 năm đến nay chợ đá quý Lục Yên đã thay đổi, hình thành nên một phiên chợ lớn với gần 100 gian hàng bày bán. Chợ được xem là nét đặc trưng, ghi đậm dấu ấn của vùng đất cũng như con người Lục Yên và được nhiều người nhắc đến là vùng “Đất Ngọc”. Chợ đá quý Lục Yên là một điểm đến du lịch thu hút nhiều khách tham quan.

Lục Yên trở thủ phủ kinh doanh đá quý lớn nhất Việt Nam mang lại giá trị kinh tế cao, có nhiều loại đá quý, chất lượng thuộc hàng quý nhất thế giới.