Covid-19 tiếp tục hoành hành thế giới

Với biến chủng Delta trỗi dậy trong năm qua, Covid-19 đã khiến hơn 276 triệu người nhiễm, 5,3 triệu người tử vong. Covid-19 khiến kinh tế toàn cầu thiệt hại khoảng 3,3 nghìn tỷ USD. 

Biến chủng Omicron lây lan nhanh xuất hiện, khiến tương lai thoát đại dịch của thế giới thêm mờ mịt. Giới hoạch định chính sách cùng các nhà khoa học cảnh báo Covid-19 sẽ tiếp tục làm thế giới đau đầu trong năm 2022 và xa hơn nữa.

Joe Biden nhậm chức Tổng thống Mỹ

Chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 của Joe Biden cũng là một sự kiện quan trọng. Ông Biden nhậm chức ngày 20/1, với rất nhiều thách thức cấp bách. 

Chiến thắng của Biden tác động mãnh mẽ tới thái độ của Mỹ với thế giới cũng như cách nhìn của các đồng minh, đối tác, đối thủ với Mỹ. Ông thể hiện thái độ cứng rắn với Trung Quốc, tăng cường thuyết phục các đối tác "cùng chí hướng" cùng ứng phó ảnh hưởng của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, chiến dịch rút quân đầy hỗn loạn khỏi Afghanistan, Covid-19 vẫn hoành hành, và nền kinh tế phục hồi chậm chạp đã phủ bóng lên năm đầu nhiệm kỳ Biden, khiến tỷ lệ ủng hộ ông giảm kỷ lục.

Taliban kiểm soát Afghanistan

Tháng 5, Mỹ rút toàn bộ lực lượng Mỹ khỏi Afghanistan. Sau đó, Taliban tăng cường tấn công quân đội chính phủ, lần lượt chiếm vùng nông thôn và tỉnh lỵ của Afghanistan chỉ trong hơn ba tháng, rồi tiến vào thủ đô Kabul ngày 15/8, kiểm soát toàn bộ đất nước và thành lập chính phủ lâm thời.

Sau khi kiểm soát Afghanistan, Taliban nỗ lực xây dựng hình ảnh ôn hòa hơn, nhưng vẫn áp dụng luật Hồi giáo Sharia.  Afghanistan rơi vào cảnh chật vật vì viện trợ bị cắt, hơn 9,5 tỷ USD tài sản ở nước ngoài bị phong tỏa. Liên Hợp Quốc cảnh báo tình thế bế tắc của Taliban có nguy cơ đẩy khoảng 14 triệu người Afghanistan vào nạn đói và quốc gia Trung Á trên bờ vực sụp đổ.

Thỏa thuận tàu ngầm hạt nhân AUKUS

Mỹ, Anh và Australia ngày 16/9 bất ngờ công bố thỏa thuận liên minh ba bên mang tên AUKUS, trong đó có điều khoản đóng ít nhất 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân cho Canberra. AUKUS dường như gây sức ép lớn với Trung Quốc, khi nước này mô tả thỏa thuận là "mối đe dọa cực kỳ vô trách nhiệm" với ổn định trong khu vực, bày tỏ hoài nghi về cam kết không phổ biến hạt nhân của Australia.

Giới chuyên gia cũng lo ngại AUKUS có thể đốt nóng cuộc đua vũ trang tại châu Á, khiến Trung Quốc hành động quyết liệt hơn ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vốn đã rất căng thẳng vì cạnh tranh siêu cường Mỹ - Trung.

Australia hủy hợp đồng mua 12 tàu ngầm trị giá 65,9 tỷ USD của Pháp, khiến Paris tức giận gọi đó là hành động "phản bội" và triệu đại sứ ở Australia, Mỹ về nước để phản đối.

Đảo chính quân sự Myanmar

Ngày 1/2, quân đội Myanmar tiến hành đảo chính, lật đổ chính phủ dân cử, bắt cố vấn nhà nước Aung San Suu Kyi, thành lập chính quyền quân sự. Chính quyền quân sự Myanmar cũng hứng chỉ trích quyết liệt của quốc tế. Mỹ, Anh, EU liên tục lên án cuộc đảo chính cũng như bạo lực với biểu tình ở Myanmar và áp đặt các lệnh trừng phạt với quan chức quân đội.

Hội đồng Bảo An Liên Hợp Quốc thông qua tuyên bố chung về tình hình ở Myanmar, trong đó lên án bạo lực, ủng hộ tiến trình dân chủ và kêu gọi các bên đối thoại hòa bình. ASEAN hồi tháng 10 cũng lần đầu tiên thống nhất không mời lãnh đạo chính quyền quân sự Myanmar dự hội nghị thượng đỉnh.

Cho đến nay, chính quyền quân sự Myanmar chưa có dấu hiệu nhượng bộ trước sức ép và lệnh trừng phạt từ phương Tây, cũng như nỗ lực của ASEAN nhằm thúc đẩy đối thoại tại quốc gia này.

Trung Quốc ra nghị quyết lịch sử

Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương CCP ngày 11/11 thông qua văn kiện 36.000 chữ, là nghị quyết lịch sử thứ ba trong 100 năm thành lập của CCP, nâng vị thế của Chủ tịch Tập ngang hàng với các lãnh đạo Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình.

Nghị quyết "Những thành tựu chính và kinh nghiệm lịch sử trong cuộc đấu tranh trăm năm của đảng" có nội dung nổi bật nhất là đề cao vai trò lãnh đạo của ông Tập. Nghị quyết cũng được cho sẽ giúp tái khẳng định vị thế ngày càng tăng trên trường quốc tế của Bắc Kinh trong các lĩnh vực kinh tế, ngoại giao, quân sự, thúc đẩy Trung Quốc quyết đoán trên bình diện quốc tế và sẽ khiến cạnh tranh siêu cường với Mỹ trở nên quyết liệt hơn. 

Thủ tướng Angela Merkel rời chính trường

Bà Angela Merkel hôm 8/12 kết thúc 4 nhiệm kỳ dài tổng cộng 16 năm, nhường lại ghế Thủ tướng cho Olaf Scholz. Tân Thủ tướng Đức Scholz có thể phải từ bỏ chính sách vừa gắn bó về chính trị với Mỹ, vừa gần gũi về kinh tế với Trung Quốc đã được duy trì trong 16 năm nhiệm kỳ của Merkel.

Quan hệ giữa EU và Trung Quốc cũng được dự đoán sẽ trở nên căng thẳng hơn, trong bối cảnh làn sóng phản đối Trung Quốc đang bùng lên ở châu Âu. 

Bạo loạn Đồi Capitol

Đám đông ủng hộ Donald Trump xông vào Đồi Capitol trong lúc quốc hội Mỹ họp để chứng nhận chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống 2020 của Joe Biden ngày 6/1 gây xôn xao. Vụ bạo loạn ngay trong nhà quốc hội khiến 5 người chết và gây thiệt hại hàng triệu USD.

Đây là lần đầu tiên đám đông bạo lực tấn công vào biểu tượng của nền dân chủ Mỹ, trong khi Trump gần như không can thiệp. Phe Dân chủ tại Hạ viện sau đó tìm cách luận tội Trump, nhưng ông được Thượng viện tha bổng.

Tàu container mắc kẹt ở kênh đào Suez

Ever Given, một trong những tàu container lớn nhất thế giới với tổng trọng tải hơn 200.000 tấn, hôm 24/3 mắc cạn ở kênh đào Suez, bịt kín tuyến hàng hải quan trọng bậc nhất thế giới. 13% hoạt động thương mại và 10% hoạt động vận chuyển dầu đường biển trên toàn cầu đi qua kênh Suez, cửa ngõ cho dòng chảy hàng hóa giữa châu Âu và châu Á. Thương mại toàn cầu được ước tính thiệt hại khoảng 6-10 tỷ USD trong một tuần Ever Given mắc kẹt, còn Ai Cập thất thu khoảng 12-14 triệu USD mỗi ngày.

Ever Given cuối cùng được giải cứu vào ngày 29/3, giúp kênh Suez hoạt động trở lại. Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) cảnh báo khi tàu chở hàng càng lớn và phức tạp, việc chúng phụ thuộc vào những tuyến đường biển nhỏ hẹp, được xây dựng từ cách đây rất lâu là một rủi ro rất lớn.

Lũ lụt bất thường ở Trung Quốc

Tận lũ ở Trịnh Châu, thủ phủ tỉnh Hà Nam của Trung Quốc, trong nửa cuối tháng 7 được coi là một trong những sự kiện bất thường và gây tác động nặng nề nhất. Đợt lũ lớn nhấn chìm ga tàu điện ngầm, đường cao tốc, khiến hơn 300 người thiệt mạng, gây thiệt hại 12,7 tỷ USD và ảnh hưởng đến vùng khai thác than ở Hà Nam.

Đến tháng 10, lũ lụt lại tấn công Sơn Tây, thủ phủ than đá của Trung Quốc, gây ảnh hưởng đến 1,76 triệu người, khiến hàng chục người thiệt mạng và 60 mỏ than dừng hoạt động. 

Không chỉ ở Trung Quốc, mưa lũ lớn năm nay cũng xảy ra ở Đức, Bỉ, Malaysia, trong khi siêu bão bất thường tấn công Philippines.

Các chuyên gia đánh giá bão lũ dữ dội sẽ là một phần trong tương lai của thế giới, vì vậy các chính phủ cần phải có biện pháp thích ứng, đặc biệt chú trọng vào hệ thống cảnh báo sớm, cũng như chung tay xử lý tận gốc vấn đề là giảm khí thải carbon để hạn chế thiệt hại từ biến đổi khí hậu.