Năm 2008, con trai của một gia đình họ Hà ở Trung Quốc chào đời khi mới được 7 tháng và nặng chưa đến 2kg. Bác sĩ chẩn đoán đứa trẻ này "nghi bị bại não" và khuyên cha mẹ nên chuẩn bị tâm lý. 

Đứa bé được dự đoán có khả năng chậm phát triển trí tuệ đó được đặt tên là Hà Nghi Đức. Bố cậu bé - Hà Liệt Thắng, là người đàn ông trung niên mới có con, đối diện với chẩn đoán con mình có thể bị bại não, ông không chọn cách từ bỏ mà quyết định dùng một phương pháp đặc biệt để thay đổi số phận của con. Ông đặt tên cho phương pháp giáo dục đó là "Giáo dục kiểu đại bàng", lấy cảm hứng từ cách đại bàng huấn luyện con non, đẩy chúng xuống vực sâu để buộc phải học cách bay.

Không lâu sau khi Nghi Đức xuất viện, quá trình huấn luyện đã bắt đầu. Hà Liệt Thắng cho con bơi trong nước ấm, sau đó dần dần giảm nhiệt độ nước. Khi con lớn hơn, các bài tập càng ngày càng nhiều và cường độ cũng tăng lên, vượt xa khả năng chịu đựng của những đứa trẻ cùng tuổi.

Hình ảnh từng gây xôn xao cả châu Á!

Đêm giao thừa năm 2012, tại New York (Mỹ), nhiệt độ xuống âm 13 độ, giữa cơn bão tuyết, cậu bé 4 tuổi Nghi Đức bị cha bắt chỉ mặc mỗi chiếc quần đùi chạy giữa trời tuyết. Trong video, cậu bé run lẩy bẩy, vừa khóc vừa nói "Bố ơi, bế con!", còn Hà Liệt Thắng thì đứng bên cạnh, thúc giục con phải chạy xong mới được vào nhà.

Khi đoạn video được đăng lên mạng, cậu bé được cư dân mạng gọi là "cậu bé chạy trần trong tuyết", còn cha cậu được mệnh danh là "ông bố đại bàng". Cả hai bố con nổi tiếng khắp châu Á! 

Cách giáo dục cực đoan của ông Hà Liệt Thắng cũng lập tức gây tranh cãi dữ dội: người ủng hộ cho rằng đây là cách rèn luyện ý chí, còn người phản đối lại cho rằng đó là bạo hành trẻ em.

Dưới sự sắp đặt nghiêm ngặt của cha, Nghi Đức phát triển nhanh hơn người thường. 4 tuổi, cậu được cha đưa ra khơi trải nghiệm lái thuyền buồm; 5 tuổi, cậu học lái máy bay cùng huấn luyện viên; 6 tuổi, bắt đầu viết lại quá trình trưởng thành của mình, được cha biên soạn thành sách; 7 tuổi, tham gia hành trình vượt qua sa mạc La Bố Bạc; 9 tuổi, hoàn thành chương trình tiểu học.

Đáng chú ý nhất là quá trình học tập: năm 11 tuổi, Nghi Đức đã vượt qua 18 môn thi tự học ngành Quản trị Bán hàng tại Đại học Nam Kinh, nhận bằng cao đẳng, trở thành người tốt nghiệp trẻ nhất trong lịch sử kỳ thi tự học này. Năm 12 tuổi, cậu lại hoàn tất chương trình đại học.

Hà Nghi Đức giờ đã là thiếu niên

Hà Liệt Thắng cho rằng hệ thống giáo dục truyền thống lãng phí quá nhiều thời gian. Theo kế hoạch của ông, con có thể hoàn thành đại học ở tuổi 13, sau đó bước vào xã hội để tích lũy kinh nghiệm, sớm hơn người khác gần 10 năm và nhờ đó chiếm lợi thế trong cạnh tranh.

Tuy nhiên, cách giáo dục này luôn bị đặt nghi vấn. Nhà nghiên cứu Sở Triều Huy thuộc Viện Khoa học Giáo dục Trung Quốc cho rằng, nếu cha mẹ ép con tập trung quá mức vào kiến thức mà bỏ qua các khía cạnh phát triển khác, đó chính là "ép non cây lúa". Trẻ em cần được phát triển theo quy luật tự nhiên, không thể chỉ chạy theo vài chỉ số thành tích.

Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Giáo dục Thế kỷ 21 Hùng Bỉnh Kỳ cũng đồng quan điểm: mục tiêu của giáo dục không phải chỉ là tấm bằng, mà là bồi dưỡng nhân cách toàn diện và sức khỏe thể chất, tinh thần lành mạnh. Ép trẻ gánh áp lực vượt quá độ tuổi có thể cản trở sự phát triển toàn diện của chúng.

Chi tiết "lạ" khiến nhiều người lo lắng cho đứa trẻ bị "chín ép"!

Hà Liệt Thắng từng lập ra "Trường Công học Đại bàng", chiêu sinh con em của các phụ huynh khác để huấn luyện theo phương pháp tương tự. Tuy nhiên, cơ sở này bị cơ quan chức năng yêu cầu đóng cửa do không có giấy phép, cho thấy mô hình "giáo dục kiểu đại bàng" của ông không được thừa nhận về mặt pháp lý.

Một chi tiết đáng chú ý: trong các cuộc phỏng vấn với báo chí, mỗi khi trả lời câu hỏi, Nghi Đức đều liếc nhìn cha trước, và dù ông không có mặt, Hà Liệt Thắng vẫn đặt điện thoại ghi âm lời con nói. Điều này khiến nhiều người lo lắng và đặt câu hỏi: liệu đứa trẻ ấy có bao nhiêu quyền tự chủ trong cuộc sống của chính mình?

Mẹ của Nghi Đức ban đầu có thái độ phản đối quyết liệt với cách nuôi dạy con của chồng. Vì thương con, bà nhiều lần cãi vã với chồng, thậm chí từng đòi ly hôn. Bà chỉ muốn con có tuổi thơ vui vẻ như bao đứa trẻ khác.

Tuy nhiên, khi chứng kiến con đạt được thành tích đáng nể, thái độ của bà dần thay đổi. Dù vẫn lo lắng, bà không còn phản đối kịch liệt như trước. Có thể đó là sự công nhận thành công của con, hoặc sự thỏa hiệp trong hôn nhân.

Sau đó, Hà Liệt Thắng còn áp dụng "giáo dục kiểu đại bàng" với con gái út, chứng tỏ ông không xem đây là thí nghiệm, mà là một triết lý giáo dục mà ông tin tưởng tuyệt đối.

Trước câu chuyện của Hà Nghi Đức, cư dân mạng xứ Trung để lại nhiều bình luận. Có người nói: "Ông bố này thật tàn nhẫn, trời âm 13 độ mà bắt con 4 tuổi trần truồng chạy giữa tuyết! Nói là để phòng ngừa bại não, nhưng cách này quá cực đoan, chẳng khác gì huấn luyện đặc nhiệm!".

Nhưng có người lại cho rằng: "Phải công nhận, cậu bé sau này biết lái máy bay, vượt sa mạc, 11 tuổi lấy bằng cao đẳng. Thành tích quả là kinh khủng, hơn cả cuộc đời 30 năm của tôi".

Tuy nhiên, người khác phản đối: "Nhưng nghĩ kỹ thì thấy không ổn: "8 tuổi vào Đại học Nam Kinh" thực ra là tự học, "5 tuổi lái máy bay’ thì có huấn luyện viên ngồi phía sau, rõ ràng bị thổi phồng quá mức. Ông bố còn lập "Trường công học Đại bàng" để thu tiền phụ huynh, bị phạt vì quảng cáo sai sự thật. Rõ ràng lấy con làm công cụ kinh doanh! Đứa trẻ sống như cái máy được lập trình sẵn giờ giấc, ăn uống, học tập đều theo kế hoạch".

Một cư dân mạng cũng chỉ ra: "Trong phỏng vấn, mỗi câu nói của con đều phải nhìn mặt cha, đâu phải nuôi thiên tài, mà là tạo ra một con rối. Các chuyên gia nói đúng: chạy theo thành tích mà bỏ qua tâm lý là ép non cây. Điều khiến tôi khó chịu là ông ta biến "giáo dục đại bàng" thành chiêu trò bán khóa học, đánh vào nỗi lo của phụ huynh".

Theo cư dân mạng này, trước đây đã có "lớp đọc siêu tốc lượng tử" cũng kiểu này, đánh vào tâm lý sợ con thua thiệt. Phải công nhận cậu bé vượt qua nguy cơ bại não là kỳ tích, nhưng đánh đổi bao nhiêu tuổi thơ? Khi bạn bè nghịch bùn đất, cậu phải chống đẩy giữa tuyết; khi người khác xem phim hoạt hình, cậu viết tự truyện. Đánh đổi cả tuổi thơ để lấy thành tích 0 cái giá ấy có quá đắt không? 

Cậu bé 4 tuổi từng trần truồng chạy trong tuyết năm nào nay đã là một thiếu niên. Cuộc đời cậu gần như được cha lên kế hoạch sẵn. Khi thực sự có quyền tự quyết, liệu cậu sẽ tiếp tục con đường "do cha thiết kế", trở thành doanh nhân, hay chọn hướng đi riêng? Có lẽ, đó mới là phép thử cuối cùng của "giáo dục kiểu đại bàng".

Câu chuyện này nhắc nhở tất cả các bậc cha mẹ: giáo dục không có công thức vạn năng. Mỗi đứa trẻ đều là cá thể độc lập, có nhịp phát triển và đặc điểm riêng. Khi lập kế hoạch nuôi dạy con, cha mẹ cần vừa phát huy tiềm năng, vừa tôn trọng ý muốn, và quan tâm đến hạnh phúc lâu dài của con.