Cha mẹ dạy con thiết lập nền tảng cho một cuộc sống khỏe mạnh

Trong hành trình nuôi dạy con, sức khỏe là điều cha mẹ nào cũng đặt lên hàng đầu. Nhưng thay vì chỉ chăm lo bữa ăn hay đưa con đi khám khi ốm, ngày càng nhiều phụ huynh nhận ra rằng điều quan trọng hơn là giúp con hình thành thói quen sống khỏe. Những gì trẻ được học và thực hành từ nhỏ sẽ trở thành nền tảng theo suốt cuộc đời.

Một trong những bài học cơ bản cha mẹ có thể truyền đạt cho con là biết lắng nghe cơ thể. Trẻ nhỏ thường chưa nhận diện được cảm giác mệt mỏi, khát nước hay căng thẳng. Cha mẹ có thể gợi mở bằng những câu hỏi đơn giản: “Con thấy cơ thể mình thế nào?”, “Con có mệt hay khát không?”. Khi quen dần, trẻ học cách gọi tên cảm giác, từ đó biết tự điều chỉnh, chẳng hạn nghỉ ngơi khi mệt thay vì cố gắng quá sức.

Các chuyên gia tâm lý trẻ em cho rằng kỹ năng này giúp trẻ không chỉ chăm sóc bản thân tốt hơn mà còn giảm nguy cơ lạm dụng thiết bị điện tử, ăn uống thiếu kiểm soát hoặc thức khuya về sau.

Theo PGS.TS Trần Thành Nam, Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN), việc rèn cho trẻ thói quen tự nhận biết nhu cầu cơ thể từ sớm giúp chúng phát triển kỹ năng tự chăm sóc bản thân, đồng thời tăng khả năng quản lý cảm xúc. “Khi trẻ biết nói ‘Con mệt, con cần nghỉ’ thay vì cố chịu đựng, đó chính là bước đầu của ý thức tự bảo vệ sức khỏe,” ông nhấn mạnh.

Chế độ ăn uống là nền tảng cho sức khỏe thể chất. Thay vì áp đặt trẻ phải ăn theo khẩu phần cứng nhắc, cha mẹ có thể hướng dẫn con phân biệt nhóm thực phẩm, hiểu vì sao cần ăn rau, uống nước hay hạn chế đồ ngọt.

Một số gia đình áp dụng cách “ăn cùng con” để trẻ quan sát và học theo. Khi thấy cha mẹ ăn đa dạng thực phẩm, trẻ dễ tiếp nhận hơn những lời khuyên. Điều quan trọng là tạo không khí thoải mái, tránh biến bữa ăn thành cuộc chiến.

TS.BS Trương Hữu Khanh, chuyên gia nhi khoa, cho rằng: “Một đứa trẻ không chỉ cần đủ dinh dưỡng mà còn cần sự hứng thú với bữa ăn. Cha mẹ nên để con tham gia vào quá trình chuẩn bị bữa ăn, từ chọn rau củ đến bày biện bàn ăn. Khi đó, trẻ sẽ chủ động và vui vẻ hơn.”

Trẻ em hiện nay có xu hướng ngồi nhiều trước màn hình. Vì vậy, việc khuyến khích vận động hằng ngày là cần thiết. Không nhất thiết phải là bài tập thể thao phức tạp; chỉ cần cùng con đi bộ, chơi bóng, leo cầu thang hay đạp xe cũng đủ.

Điều khiến thói quen vận động duy trì lâu dài chính là cảm giác vui vẻ. Khi trẻ gắn hoạt động thể chất với niềm vui và sự gắn kết gia đình, chúng sẽ hình thành tình yêu vận động thay vì coi đó là nghĩa vụ.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ từ 5–17 tuổi cần ít nhất 60 phút hoạt động thể chất mỗi ngày. Nếu cha mẹ đồng hành, cơ hội duy trì thói quen vận động sẽ cao hơn rất nhiều.

Một giấc ngủ đủ và chất lượng có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển thể chất và tinh thần. Tuy nhiên, trong guồng quay bận rộn, nhiều gia đình để con thức khuya thường xuyên. Cha mẹ có thể thiết lập “nghi thức đi ngủ” tắt thiết bị điện tử trước giờ ngủ, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ cùng con. Khi thói quen được duy trì, trẻ sẽ có nhịp sinh học ổn định, tinh thần minh mẫn hơn vào ngày hôm sau.

Khỏe mạnh không chỉ là thể chất. Trẻ cũng cần được trang bị khả năng ứng phó với áp lực, biết bày tỏ cảm xúc và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần. Cha mẹ có thể làm gương bằng cách chia sẻ cảm xúc của chính mình, khuyến khích con nói ra khi buồn hay lo lắng.

Các nghiên cứu cho thấy, những đứa trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường giao tiếp cởi mở sẽ ít có nguy cơ rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài hay rối loạn tâm lý.

Khỏe mạnh không chỉ là thể chất. Trẻ cũng cần học cách ứng phó với áp lực và chia sẻ cảm xúc. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Huệ (Viện Tâm lý học Việt Nam), cha mẹ nên lắng nghe mà không vội phán xét. “Trẻ cần biết rằng cảm xúc của mình được tôn trọng. Khi có môi trường giao tiếp cởi mở, các em sẽ ít có nguy cơ căng thẳng hay rối loạn tâm lý,” bà phân tích.

Điều quan trọng nhất trong việc thiết lập và duy trì thói quen sống khỏe chính là tính bền bỉ. Trẻ em khó thể thay đổi chỉ sau vài ngày. Cha mẹ cần đồng hành, nhắc nhở nhẹ nhàng và kiên trì cùng con.

Những hành động nhỏ uống đủ nước, ngủ đúng giờ, chơi thể thao hay chia sẻ cảm xúc dần trở thành nếp sống. Khi trẻ bước vào tuổi trưởng thành, những thói quen ấy trở thành “vốn liếng sức khỏe” vô giá.

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi bệnh tật liên quan đến lối sống ngày càng gia tăng, việc dạy trẻ kỹ năng chăm sóc sức khỏe từ nhỏ trở nên cấp thiết. Gia đình chính là môi trường đầu tiên và quan trọng nhất.

Thay vì lo lắng con có được khỏe mạnh hay không, cha mẹ có thể bắt đầu bằng những việc đơn giản cùng con ăn uống cân bằng, vận động ngoài trời, nghỉ ngơi đúng giờ và lắng nghe cảm xúc. Đó là những viên gạch nền móng, tạo nên một thế hệ có ý thức chăm sóc bản thân, sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.