Quang cảnh Hội thảo

Hội thảo “Quy định và triển khai cơ chế vùng phát thải thấp – Giải pháp thực hiện Luật Thủ đô số 39/2024/QH15” được tổ chức với sự tham gia của nhiều nhà khoa học, chuyên gia quản lý và đại diện các cơ quan liên quan.

Các đại biểu tham dự Hội thảo

Phát biểu khai mạc, PGS.TS Bùi Thị An,Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội nhấn mạnh, việc thiết lập và quản lý vùng phát thải thấp là yêu cầu cấp bách trong bối cảnh phát triển bền vững, đồng thời có ý nghĩa lâu dài trong xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại, xanh và đáng sống. Đây không chỉ là giải pháp nhằm giảm ô nhiễm không khí, cải thiện chất lượng môi trường, mà còn thể hiện quyết tâm chính trị cao trong thực thi Luật Thủ đô 2024 đạo luật mang nhiều cơ chế đặc thù, tạo động lực mới cho sự phát triển của Hà Nội.

PGS.TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội

Bà tin tưởng rằng với sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý cùng các bên liên quan, hội thảo sẽ cung cấp cơ sở khoa học, gợi mở giải pháp khả thi, góp phần đồng hành cùng Thủ đô trong triển khai mô hình phát thải thấp.

PGS.TS Bùi Thị An đặc biệt nhấn mạnh chữ “Cùng” cùng lan tỏa, cùng thuyết phục lãnh đạo, các cơ quan quản lý và nhất là cộng đồng nhân dân, để thực hiện mô hình phát thải thấp đáp ứng yêu cầu phát triển xanh, thông minh và hội nhập quốc tế.

TS. Phạm Thị Liên trình bày tahm luận “Vùng phát thải thấp trong đô thị: Cơ sở lý luận và thực tiễn”

Trình bày tham luận tại hội thảo “Vùng phát thải thấp trong đô thị: Cơ sở lý luận và thực tiễn”, TS. Phạm Thị Liên nhấn mạnh vai trò của mô hình Low Emission Zone (LEZ) đối với quản lý và phát triển đô thị bền vững.

Theo TS. Liên, việc áp dụng vùng phát thải thấp tại Hà Nội sẽ không chỉ là giải pháp kỹ thuật nhằm hạn chế khí thải, mà còn là một công cụ quản lý đô thị toàn diện, kết hợp quy hoạch, giao thông, công nghiệp và y tế cộng đồng. LEZ có thể đem lại ba lợi ích nổi bật: giảm bụi mịn và khí độc, bảo vệ sức khỏe hàng triệu cư dân; tạo động lực cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ, thúc đẩy ngành công nghiệp xanh; và đồng thời định vị Hà Nội là một thủ đô hiện đại, văn minh, tăng sức hấp dẫn đối với du khách và nhà đầu tư quốc tế.

Để mô hình này phát huy hiệu quả, Hà Nội cần hội tụ bốn điều kiện quan trọng. Thứ nhất là khung pháp lý vững chắc, trong đó Luật Thủ đô 2024 và Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã mở đường nhưng cần các nghị định, thông tư hướng dẫn cụ thể hơn. Thứ hai là sự đồng thuận của xã hội, thông qua quá trình tham vấn, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp để thích ứng. Thứ ba là đầu tư cho hạ tầng và công nghệ, từ giao thông công cộng sạch đến hệ thống giám sát khí thải bằng camera và dữ liệu số hóa. Cuối cùng, cần có nguồn lực tài chính bền vững, kết hợp giữa ngân sách nhà nước, vốn quốc tế từ các tổ chức như WB hay JICA, cùng với sự tham gia của khu vực tư nhân.

Về tầm nhìn dài hạn, LEZ không chỉ mang tính giải pháp ngắn hạn nhằm giảm ô nhiễm, mà còn là bước đi chiến lược để Hà Nội tiên phong trong tiến trình phát triển xanh của cả nước. Trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết tại COP26 về mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, việc triển khai thành công LEZ sẽ khẳng định vị thế của thủ đô như một đô thị xanh, thông minh và bền vững.

TS. Liên khẳng định, mỗi quyết định triển khai vùng phát thải thấp hôm nay sẽ góp phần kiến tạo một Hà Nội nơi phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống. Thành công của thủ đô sẽ là minh chứng rằng các đô thị Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu phát triển bền vững trong khu vực và trên thế giới.

TS. Nguyễn Văn Liêm (Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng)

Ở góc nhìn quản lý, TS. Nguyễn Văn Liêm (Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng) cho rằng: Hà Nội đang đối mặt với thách thức môi trường đô thị nghiêm trọng do mật độ dân số, tốc độ đô thị hóa và lượng khí thải từ phương tiện giao thông tăng cao. Chất lượng không khí của Thủ đô liên tục ở mức kém, đe dọa sức khỏe người dân và ảnh hưởng đến hình ảnh thành phố.

Để giải quyết vấn đề này, Luật Thủ đô 2024 được ban hành dựa trên định hướng của Nghị quyết 15-NQ/TƯ. Luật này tạo cơ sở pháp lý để triển khai vùng phát thải thấp (low-emission zone), một giải pháp kiểm soát ô nhiễm đô thị tiên tiến.

Theo Luật, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội được trao quyền ban hành các nghị quyết để thiết lập và quản lý vùng phát thải thấp. Cụ thể, Nghị quyết 34/2024/NQ-HĐND, có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, cho phép Hà Nội xác định các khu vực hạn chế khí thải, giảm ô nhiễm không khí và tiếng ồn. Giai đoạn 2025 – 2030, mô hình này sẽ được thí điểm tại các quận trung tâm như Hoàn Kiếm và Ba Đình, sau đó sẽ mở rộng ra toàn thành phố từ năm 2031.

Ngoài ra, Luật Thủ đô 2024 còn có các quy định quan trọng khác tại Điều 28, nhấn mạnh nguyên tắc phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn và ứng phó biến đổi khí hậu. HĐND thành phố có trách nhiệm như Xây dựng tiêu chí cho vùng phát thải thấp. Khuyến khích chuyển đổi sang phương tiện giao thông sạch. Hỗ trợ di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm ra khỏi khu dân cư. Thúc đẩy giảm thiểu rác thải nhựa và tái chế.

Với những quy định mới này, Luật Thủ đô 2024 được kỳ vọng sẽ giúp cải thiện môi trường, từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một Thủ đô xanh, thông minh và đáng sống, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của Hà Nội trong phát triển bền vững.

TS. Nguyễn Văn Hải, Trường Đại học Sư phạm

TS. Nguyễn Văn Hải, Trường Đại học Sư phạm cho rằng việc thiết lập vùng phát thải thấp không chỉ là một giải pháp kỹ thuật trong quản lý giao thông – môi trường, mà còn là bước đi chiến lược khẳng định cam kết của Hà Nội đối với mục tiêu phát triển đô thị bền vững, nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Bài học từ London cho thấy thành công đến từ một lộ trình triển khai minh bạch, gắn với công nghệ giám sát hiện đại và các chính sách hỗ trợ người dân trong việc chuyển đổi phương tiện. Trong khi đó, kinh nghiệm từ Tokyo nhấn mạnh vai trò của cơ chế pháp lý nghiêm ngặt, thể hiện quyết tâm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời thúc đẩy công nghiệp xanh phát triển. Cả hai mô hình đều chứng minh rằng, dù chi phí ban đầu lớn và không ít khó khăn, lợi ích môi trường, y tế và kinh tế - xã hội mà vùng phát thải thấp mang lại vượt xa nỗ lực bỏ ra.

Đối với Hà Nội, triển khai cơ chế này là yêu cầu tất yếu để hiện thực hóa Luật Thủ đô số 39/2024/QH15, đồng thời mở ra cơ hội định hình một mô hình phát triển đô thị xanh, văn minh và hiện đại. Đây không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà cần sự đồng thuận toàn xã hội, sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức quốc tế và mỗi người dân.

Thủ đô đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng: hoặc tiếp tục duy trì hiện trạng với tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, hoặc mạnh dạn hành động để trao cho các thế hệ tương lai một môi trường trong lành, một thành phố đáng sống. Hướng tới mục tiêu “Thủ đô xanh – sạch – văn minh, xứng tầm quốc gia và hội nhập quốc tế” sẽ chỉ trở thành hiện thực nếu Hà Nội quyết liệt bước vào cuộc thay đổi này.

TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam

Trong tham luận về phát triển giao thông xanh và công nghiệp xanh gắn với vùng phát thải thấp (Low Emission Zone – LEZ), TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam nhấn mạnh: vùng phát thải thấp là khu vực địa lý xác định, có thể là một tuyến đường, một số tuyến phố hoặc khu vực đô thị, nơi các phương tiện cơ giới gây ô nhiễm bị hạn chế hoạt động. Khái niệm “phát thải thấp” ở đây được hiểu là những ngưỡng khí thải tối thiểu áp dụng cho phương tiện giao thông.

TS. Tùng cho rằng, khác với các bộ tiêu chuẩn phát triển như “nông thôn mới”, LEZ không phải là mục tiêu để đạt được mà là công cụ quản lý linh hoạt. Trên thế giới, LEZ được thiết kế rất khác nhau, tùy thuộc vào bối cảnh, phạm vi, đối tượng bị tác động và ngưỡng khí thải áp dụng. Để thành công, mô hình này phải gắn kết đồng bộ nhiều chính sách từ tổ chức giao thông, quản lý phương tiện, hỗ trợ an sinh xã hội đến bảo vệ môi trường.

Tại Hà Nội, việc triển khai vùng phát thải thấp đã được quy định trong Luật Thủ đô 2024, cụ thể hóa bằng Nghị quyết 47/2024 của HĐND thành phố. Theo đó, khu vực được chọn phải thuộc vùng bảo vệ nghiêm ngặt hoặc hạn chế phát thải, thường xuyên xảy ra ùn tắc giao thông từ mức độ D trở lên và có chất lượng không khí không đạt chuẩn quốc gia với các thông số như SO₂, NO₂, bụi PM10, PM2.5 trong ít nhất một năm gần nhất. Ngoài ra, khu vực này cần được quy hoạch đô thị, có phương án giám sát phát thải và điều kiện chuyển đổi phương tiện phù hợp.

Lộ trình triển khai sẽ sớm hơn 5 năm so với kế hoạch trước đây. Từ ngày 1/7/2026, vùng phát thải thấp sẽ được áp dụng trong vành đai 1; đến 1/1/2028 mở rộng ra vành đai 2 và từ 1/1/2030 mở rộng tới vành đai 3. Thí điểm đầu tiên sẽ triển khai tại các quận Hoàn Kiếm và Ba Đình, trước khi nhân rộng ra toàn thành phố vào năm 2031.

Khi áp dụng, LEZ sẽ cấm xe tải hạng nặng chạy dầu diesel, xe mô tô và gắn máy dùng nhiên liệu hóa thạch. Ô tô không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 sẽ bị hạn chế hoặc cấm lưu thông theo giờ, khu vực hoặc thời điểm nhất định. Thành phố cũng sẽ áp dụng phí, lệ phí đối với phương tiện phát thải cao, đồng thời có chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp chuyển đổi sang phương tiện năng lượng sạch, không phát thải.

TS. Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh, LEZ không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là bước đi quan trọng để Hà Nội tiến tới giao thông xanh, công nghiệp xanh, qua đó cải thiện chất lượng không khí và chất lượng sống của người dân Thủ đô.

ThS. Mai Đức Thắng, Phó Chủ tịch Hội Hóa học Hà Nội

ThS. Mai Đức Thắng, Phó Chủ tịch Hội Hóa học Hà Nội, cho rằng “giao thông xanh” là hệ thống giao thông thân thiện với môi trường, giảm thiểu phát thải khí nhà kính, tiết kiệm năng lượng, ưu tiên sử dụng phương tiện công cộng, phương tiện không động cơ (xe đạp, đi bộ) và phương tiện sử dụng năng lượng sạch (xe điện, xe hybrid, nhiên liệu sinh học). Giao thông xanh không chỉ giúp cải thiện chất lượng môi trường sống mà còn góp phần giảm ùn tắc, nâng cao sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững đô thị.

Giao thông xanh không chỉ là giải pháp môi trường mà còn là chiến lược phát triển đô thị thông minh và bền vững. Với đặc thù Hà Nội – một thành phố đông dân, hạ tầng hạn chế, ô nhiễm không khí nghiêm trọng – việc áp dụng giao thông xanh cần sự kết hợp giữa giải pháp ngắn hạn (mở rộng buýt điện, hạn chế xe cũ, khuyến khích sử dụng xe sạch) và chiến lược dài hạn (xây dựng metro, phát triển TOD – đô thị định hướng giao thông công cộng, ứng dụng công nghệ cao…). Không được chậm trễ, nhưng phải có lộ trình hợp lý, phù hợp với điều kiện thực tế, từng bước hướng tới một Hà Nội xanh – sạch – đẹp.

Các đại biểu đóng góp ý kiến

Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến tâm huyết, góp phần hình thành cơ sở tham khảo cho các cơ quan quản lý trong việc hoạch định chính sách và thực hiện những bước đi cụ thể, từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một Hà Nội xanh – sạch – đẹp.

Các ý kiến tại hội thảo đều thống nhất rằng Hà Nội đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng. Việc triển khai vùng phát thải thấp không chỉ để giải quyết thách thức ô nhiễm mà còn để trao cho các thế hệ tương lai một môi trường trong lành và một thành phố đáng sống.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo