“Mẹ đau lắm, toàn thân từ đầu chân tay, đau xương khớp, dây thần kinh, đau bướu cổ, tim, phổi, đau thận, tiểu buốt mẹ không chịu được, đau gan, máu nhiễm mỡ…” - dòng tin viết vội như lời trăn trối được chia sẻ trên mạng xã hội khiến bao người nghẹn lòng. Một người mẹ, sau cả đời chịu đựng, đã chọn cách tự kết thúc để thoát khỏi những cơn đau triền miên. 

Nhưng đọc kỹ hơn, người ta nhận ra: Điều khiến bà ra đi không chỉ là bệnh tật, mà là nỗi cô đơn, là cảm giác không còn ai cần mình nữa. Ở tuổi xế chiều, cái đáng sợ nhất không phải là điểm kết thúc của cuộc đời, mà là khi ta mất đi những kết nối từng khiến mình cảm thấy có giá trị. Khi không còn ai để nói chuyện, không còn ai để lắng nghe, người ta sẽ dần bỏ cuộc, lặng lẽ rời khỏi thế giới này như cách họ từng bị bỏ quên.

Tôi từng nghĩ, thứ khiến một người sống lâu là sức khỏe. Nhưng càng lớn lên, nhìn mẹ già đi từng ngày, tôi mới nhận ra: Điều giữ người ta sống không chỉ là thân thể, mà là những sợi dây vô hình nối họ với thế giới này: Tình thân, sự gắn bó, cảm giác thuộc về một cộng đồng.

Mẹ năm nay ngoài bảy mươi, mang đủ thứ bệnh của tuổi tác: Khớp đau, huyết áp cao, giấc ngủ chập chờn. Cứ mỗi lần trái gió trở trời, mẹ lại thở mạnh, gượng dậy như đẩy cơn đau ra khỏi lồng ngực. Giấc của mẹ cũng rất chập chờn, lúc dài lúc thưa, việc mẹ thức vào lúc còn chưa tỏ là chuyện bình thường. Nhưng lạ thay, mẹ vẫn sống rất chậm rãi và đầy kiên nhẫn. 

Khi tôi hỏi mẹ, “Sao mẹ không thấy mệt mỏi với bệnh tật?”, mẹ bảo:“Còn người hỏi han, còn người ngồi ăn cơm chung, còn mấy bà bạn chờ mẹ tập dưỡng sinh… thì mệt tí cũng không sao". Tôi từng đọc rằng, cơ thể con người luôn phản ứng với cảm xúc. Nhiều nghiên cứu tâm lý y khoa chỉ ra rằng những người lớn tuổi có đời sống tinh thần tích cực, có người đồng hành và giao tiếp xã hội thường hồi phục bệnh nhanh hơn, sống lâu hơn. 

Giáo sư Julianne Holt Lunstad của Đại học Brigham Young từng kết luận: Cô đơn kéo dài gây hại cho sức khỏe không kém hút thuốc hay béo phì. Người già có mạng lưới quan hệ bền chặt giảm tới hàng chục phần trăm nguy cơ tử vong sớm.Tôi chưa bao giờ kể mẹ nghe về nghiên cứu ấy. Nhưng tôi thấy kết quả của nó trong chính cuộc đời mẹ. 

Mỗi sáng, mẹ đều dậy sớm tập dưỡng sinh với nhóm bạn trong xóm. Bốn, năm người già, tóc bạc lả tả, tay run run nâng lên hạ xuống, chuyện trò rấm rứt đủ điều từ chuyện rau ngoài chợ đến cái cây mới nở trước cổng chùa. Mấy người ấy chẳng chữa được căn đau lưng của mẹ, chẳng giảm được huyết áp, nhưng bằng cách nào đó, khi trở về, mẹ ăn ngon miệng hơn, ngủ sâu hơn, và chẳng còn câu “bệnh tật khổ quá, chết cho rồi” mà tôi từng nghe ở nhiều người già khác.

Tôi dần hiểu, nỗi sợ lớn nhất của người già không phải là ngày họ phải ra đi, mà là sự cô đơn.Khi không còn ai để nói chuyện, không ai để chờ đợi, họ sẽ dần bỏ cuộc.Nhiều người già yếu gở mồm “đi luôn cho xong” không vì họ chán sống, mà vì họ thấy mình chẳng còn lý do để cố gắng. May mắn là mẹ tôi còn gia đình, còn những người bạn. Nhưng không phải ai cũng như thế. 

Một lần đến bệnh viện thăm người quen, tôi gặp một cụ bà nằm một mình trên giường bệnh. Bà bảo con cái đi làm xa, thỉnh thoảng mới gọi điện. Tôi ở lại nói chuyện một lát, nghe bà kể chuyện thời trẻ, chuyện các chị em chung xóm ngày xưa. Bà kể, đôi khi cơn đau hành hạ đến nỗi bà muốn buông xuôi, nhưng nỗi sợ không phải là đau mà là không ai biết nếu bà biến mất. 

Hóa ra, người già không cần quá nhiều. Họ cần ai đó để dựa vào; hoặc chí ít, một nơi để họ cảm thấy mình còn thuộc về: Một nhóm bạn tập thể dục, câu lạc bộ dưỡng sinh, lớp học đàn tranh, thậm chí chỉ là cái chợ đầu ngõ nơi họ được gọi bằng tên.

Chúng ta thường bận bịu với cuộc sống của mình mà quên rằng, người già đang ở đoạn cuối hành trình. Họ cần được nhìn thấy, được lắng nghe, được nắm tay, được hỏi những câu rất nhỏ: “Hôm nay mẹ thấy sao?”, “Bác ngủ có ngon không?”,... Tôi viết những dòng này không chỉ để nhắc mình, mà để nhắc cả những ai đang có cha mẹ già bên cạnh: Đừng để họ già đi trong cô đơn. Vì điều giữ họ bám vào sự sống không chỉ là thuốc men, mà còn là hơi ấm của người khác. Rồi một ngày, khi chúng ta cũng già đi, ta sẽ hiểu, điều đáng sợ nhất không phải tuổi tác, mà là không còn ai bên cạnh để gọi tên mình.