Lý do tỷ lệ da kề da trẻ sơ sinh Việt Nam thấp?

Tại buổi tọa đàm “Sức mạnh da kề da từ ngày đầu tiên” do Glico Việt Nam tổ chức, TS. BS. Lê Quang Thanh - Nguyên Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ TP.HCM, Chủ tịch Hội Y học Bà mẹ và Thai nhi TP.HCM (HSMFM), Phó Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam (VAGO) nhấn mạnh: “Da kề da không chỉ là một lựa chọn, mà là tiêu chuẩn y khoa giúp cứu sống trẻ sơ sinh ngay từ những giây phút đầu đời”. Tuy nhiên, tại Việt Nam, tỉ lệ mẹ được thực hiện da kề da đủ 90 phút chỉ đạt 39%, khiến nhiều trẻ sơ sinh bỏ lỡ các lợi ích quan trọng của phương pháp này.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), da kề da đã được chứng minh giúp trẻ ổn định thân nhiệt, nhịp tim, nhịp thở, đường huyết và cảm xúc, đồng thời hỗ trợ trẻ bú mẹ sớm, đặc biệt là ở trẻ sinh non. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng phương pháp này giúp cứu sống tới 150.000 trẻ sơ sinh mỗi năm, giảm đến 65% tỷ lệ tử vong ở trẻ nhẹ cân nếu được thực hiện ngay sau khi sinh.

Phương pháp da kề da giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ.

Ngoài những lợi ích trực tiếp, da kề da còn góp phần hình thành hệ miễn dịch và hệ tiêu hóa vững vàng cho trẻ về lâu dài. Khi tiếp xúc với làn da của mẹ, trẻ nhận được lợi khuẩn tự nhiên giúp tăng cường sức đề kháng và phát triển hệ vi sinh đường ruột đa dạng, tối ưu khả năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng.

Từ khi được phát hiện vào năm 1979, da kề da đã trở thành một chuẩn mực y khoa được áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia. Năm 2003, WHO cũng đã xây dựng hướng dẫn chính thức cho phương pháp này, khuyến khích các bệnh viện trên toàn cầu áp dụng.

Tại các nước phát triển, tỷ lệ da kề da sau sinh lên đến 90%, trong khi tại Việt Nam con số này chỉ đạt 39%. Khảo sát trên 187 bệnh viện công trong nước cũng chỉ ra rằng chỉ 49% cơ sở thực hiện da kề da thường quy hoặc có tài liệu hướng dẫn. Điều này cho thấy cần có nhiều nỗ lực hơn trong việc nâng cao nhận thức và tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp này.

Theo ông Thanh, nghiên cứu cho thấy, những bé được áp dụng phương pháp da kề da ngay từ khi chào đời có xu hướng bú mẹ sớm hơn, giúp tăng cường nguồn dinh dưỡng tự nhiên và tạo nền tảng vững chắc cho hệ miễn dịch. Sữa mẹ không chỉ cung cấp đầy đủ dưỡng chất mà còn chứa nhiều kháng thể giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm trùng, giảm nguy cơ mắc các bệnh đường hô hấp và tiêu hóa trong những tháng đầu đời.

Hiện nay tại các trung tâm y tế đều sử dụng phương pháp da kề da.

Ngoài ra, việc duy trì tiếp xúc da kề da còn giúp điều hòa hormone của cả mẹ và bé. Khi bé nằm trên ngực mẹ, cơ thể mẹ sẽ sản sinh oxytocin – loại hormone giúp tử cung co hồi nhanh hơn, giảm nguy cơ băng huyết sau sinh và hỗ trợ quá trình tiết sữa. Đồng thời, oxytocin còn tạo cảm giác thư giãn, giảm căng thẳng và giúp mẹ dễ dàng thích nghi với vai trò mới. Đối với bé, tiếp xúc với làn da mẹ cũng kích thích sản sinh hormone giúp ổn định cảm xúc, giảm quấy khóc và hỗ trợ phát triển não bộ.

Thêm vào đó, phương pháp này không chỉ giới hạn trong những giờ đầu sau sinh mà còn có thể kéo dài trong suốt giai đoạn sơ sinh. Các chuyên gia khuyến khích cha mẹ thực hành da kề da thường xuyên để tiếp tục nuôi dưỡng mối liên kết tình cảm, đồng thời hỗ trợ sự phát triển toàn diện của bé. Đặc biệt, đối với trẻ sinh non hoặc nhẹ cân, da kề da là một giải pháp đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả, giúp cải thiện sức khỏe và tăng tỉ lệ sống sót đáng kể.

Đối với cơ sở y tế, da kề da không chỉ mang lại lợi ích cho mẹ và bé mà còn giúp giảm bớt gánh nặng chăm sóc sơ sinh, tối ưu hóa nguồn lực và nhân sự. Quy trình này đơn giản, hiệu quả và được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị như một thực hành tiêu chuẩn trong chăm sóc sau sinh.

Da kề da không chỉ dành cho mẹ mà còn có thể áp dụng cho cả bố, giúp tăng cường sự gắn kết gia đình ngay từ những giây phút đầu tiên của trẻ. May mắn là các bác sĩ hiện nay rất hỗ trợ phương pháp này, sắp xếp thời gian hợp lý để đảm bảo mẹ và bé có cơ hội tiếp xúc trực tiếp sau sinh.

Đặc biệt, giai đoạn 1000 ngày đầu đời đóng vai trò quan trọng trong việc định hình sức khỏe lâu dài của trẻ. Trong khoảng thời gian này, các can thiệp dinh dưỡng và chăm sóc hợp lý có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như béo phì, cao huyết áp hay tiểu đường khi trưởng thành. 

Nuôi con bằng sữa mẹ – hiểu đúng để thực hành hiệu quả

TS. BS Lê Quang Thanh còn cho biết nhiều người cho rằng “nuôi con bằng sữa mẹ” chỉ đơn giản là cho trẻ sử dụng sữa mẹ, dù là bú trực tiếp hay vắt ra trữ đông. Tuy nhiên, cách nuôi con bằng sữa mẹ tối ưu nhất vẫn là để bé bú trực tiếp từ bầu ngực mẹ, vì đây không chỉ là phương pháp tự nhiên mà còn mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho cả mẹ và bé.

Theo ông Thanh, bú mẹ trực tiếp giúp kích thích sản xuất sữa đều đặn và duy trì nguồn dinh dưỡng tươi mới mà không bị mất chất do quá trình bảo quản. Tiếp xúc da kề da khi bú mẹ còn giúp trẻ cảm thấy an toàn, kích thích hệ miễn dịch phát triển nhờ lợi khuẩn từ cơ thể mẹ.

Đối với mẹ, việc này kích thích hormone oxytocin, giúp giảm căng thẳng, cải thiện tuần hoàn máu và hỗ trợ tử cung co hồi sau sinh. Ngoài ra, oxytocin còn có tác dụng bảo vệ mẹ khỏi nguy cơ trầm cảm sau sinh và giảm nguy cơ mắc ung thư vú, ung thư buồng trứng.

TS. BS. Lê Quang Thanh - Nguyên Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ TP.HCM (thứ 2 bìa phải) chia sẻ tại tọa đàm.

Nhiều mẹ lo ngại rằng việc cho con bú có thể ảnh hưởng đến hình dáng bầu ngực, nhưng thực tế, nguyên nhân chính khiến ngực chảy xệ là do quá trình mang thai và thay đổi nội tiết tố chứ không phải do bé bú trực tiếp. Một số mẹ cũng gặp khó khăn như đau núm vú, tắc sữa hay bé không chịu ngậm đúng khớp. Trong những trường hợp này, việc vắt sữa trữ đông có thể là giải pháp thay thế, nhưng vẫn không thể so sánh với lợi ích toàn diện của việc bú mẹ trực tiếp.

Bản năng tự nhiên giúp trẻ sơ sinh tìm đến bầu ngực mẹ ngay từ những giây phút đầu tiên sau sinh. Đặc biệt, sữa non – dòng sữa đầu tiên mà mẹ tiết ra – chứa hàm lượng kháng thể cao, giúp bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm khuẩn, hỗ trợ hệ tiêu hóa non nớt của trẻ hoạt động hiệu quả hơn. Không có loại sữa công thức nào có thể tái tạo hoàn toàn những lợi ích tuyệt vời này.

Trong trường hợp mẹ không đủ sữa hoặc không thể cho con bú trực tiếp, có thể cân nhắc đến nguồn sữa từ các bà mẹ hiến tặng. Hiện nay, nhiều bệnh viện lớn tại Việt Nam như Bệnh viện Từ Dũ, Hùng Vương, Viện Nhi Trung ương, Phụ sản Hà Nội, Phụ sản Đà Nẵng, Sản nhi Quảng Ninh đã thành lập ngân hàng sữa mẹ, giúp cung cấp nguồn sữa an toàn cho những bé không có điều kiện bú mẹ trực tiếp.

Nếu không thể tiếp cận sữa mẹ, sữa công thức là lựa chọn cuối cùng. Ngày nay, khoa học đã và đang nghiên cứu các thành phần trong sữa mẹ để cải tiến công thức sữa dành cho trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, dù có bổ sung nhiều dưỡng chất, sữa công thức vẫn không thể thay thế hoàn toàn sữa mẹ. Sữa mẹ không chỉ là nguồn dinh dưỡng mà còn là một “sản phẩm sinh học” chứa hàng loạt hợp chất giúp phát triển hệ miễn dịch, hệ thần kinh và hệ tiêu hóa của trẻ.

Các nghiên cứu mới nhất đã phát hiện nhiều hợp chất sinh học độc đáo trong sữa mẹ mà chưa một loại sữa công thức nào có thể mô phỏng chính xác. Chính vì thế, dù có nhiều lựa chọn dinh dưỡng khác nhau, không gì có thể thay thế được sự cân bằng hoàn hảo của sữa mẹ trong việc cung cấp nguồn sống và nền tảng phát triển tối ưu cho trẻ sơ sinh.