Được tìm thấy năm 1930 tại nghĩa trang Chrysolakkos (còn được gọi là “hố vàng”) ở thị trấn Malia, thuộc đảo Crete (Hy Lạp), món trang sức này là minh chứng sống động cho trình độ chế tác bậc thầy của nền văn minh Minoan cổ đại.

Mặt dây chuyền hiện được trưng bày tại Bảo tàng Khảo cổ học Heraklion trên đảo Crete. Theo bảo tàng, tác phẩm dài 4,6 cm, nặng 5,5 gram, tương đương trọng lượng một đồng xu 25 cent của Mỹ, và được chế tác bằng nhiều kỹ thuật tinh vi như chạm hạt, kết hạt, dập nổi và chạm khắc. Giới chuyên môn đánh giá đây là một “kiệt tác của nghệ thuật thu nhỏ Minoan”.

Mặt dây chuyền vàng được phát hiện tại một nghĩa trang cổ đại của người Minoan ở đảo Crete.

Thiết kế của mặt dây chuyền mô tả 2 con côn trùng đối diện nhau, đầu và bụng nối liền, cánh xòe sang hai bên. Mỗi con dùng hai chân để giữ một chuỗi hạt vàng đồng tâm, trong khi 3 đĩa tròn nhỏ treo lủng lẳng từ phần bụng và cánh.

Ngay từ khi phát hiện, nhà khảo cổ nổi tiếng Sir Arthur Evans đã cho rằng hình ảnh trên dây chuyền là ong mật, loài côn trùng có vai trò quan trọng trong nền kinh tế và tôn giáo của người Minoan. Bảo tàng Heraklion cũng cho biết “mật ong và sáp từng là những yếu tố cốt lõi trong đời sống của cư dân Crete cổ đại”.

Tuy nhiên, nghiên cứu mới đây đã đưa ra cách diễn giải khác. Năm 2021, nhóm học giả do nhà thực vật học E. Charles Nelson dẫn đầu cho rằng 3 đĩa tròn treo lủng lẳng không phù hợp với hình ảnh tổ ong hay giọt mật. Thay vào đó, chúng có thể là quả của cây hartwort Địa Trung Hải (Tordylium apulum), một loại thảo mộc phổ biến ở Crete với chùm quả dẹt, viền hạt đặc trưng.

Nếu đúng như vậy, côn trùng trên mặt dây chuyền có thể không phải ong mật mà là ong bắp cày ma mút (Megascolia maculata). Đây là loài ong to lớn thường đậu trên các cây ra hoa như hartwort, với dáng bụng uốn cong và cánh xòe ra sau.

Dù chưa có lời giải cuối cùng, giới nghiên cứu đều đồng thuận rằng mặt dây chuyền Malia Bee phản ánh sự am hiểu thiên nhiên và kỹ năng chế tác bậc thầy của người Minoan.

“Có thể người thợ kim hoàn muốn mô tả ong nhưng lại lấy hình mẫu từ ong bắp cày. Dù thế nào đi nữa, tác phẩm này vẫn là minh chứng cho sự tinh tế và khả năng quan sát thế giới tự nhiên của họ”, Nelson nhận định.

Các chuyên gia cho rằng, thay vì chỉ liên quan đến nghề nuôi ong, mặt dây chuyền có thể còn mang ý nghĩa rộng hơn, đó là tôn vinh mối liên hệ giữa con người Minoan và hệ sinh thái đảo Crete.