Quang cảnh hội thảo

Ngày 7/11 tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức Hội thảo góp ý Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, với sự tham dự của nhiều nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực.

Phát biểu khai mạc, TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp Hội, nhấn mạnh đây là dịp quan trọng để đội ngũ trí thức đóng góp trí tuệ, gửi gắm niềm tin và trách nhiệm đối với sự phát triển của đất nước. Ông cho rằng, các ý kiến góp ý không chỉ giúp hoàn thiện Dự thảo Văn kiện mà còn thể hiện tinh thần “trí thức đồng hành cùng Đảng” trong hoạch định tầm nhìn phát triển quốc gia đến năm 2045.

Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam Phan Xuân Dũng phát biểu khai mạc hội thảo.

Thay mặt Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, ghi nhận sáng kiến của Liên hiệp Hội trong việc tổ chức hội thảo mang ý nghĩa chính trị, khoa học và thực tiễn sâu sắc. Ông nhấn mạnh, việc tập hợp tiếng nói của giới trí thức chính là minh chứng cho truyền thống “Đảng lắng nghe Nhân dân, lắng nghe trí thức”, tạo nền tảng vững chắc cho sự đồng thuận xã hội.

Ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu chỉ đạo hội thảo.

Theo ông Huỳnh Thành Đạt, Liên hiệp Hội hiện là “mái nhà chung” của hơn 150 tổ chức thành viên với hàng triệu hội viên lực lượng nòng cốt góp phần thúc đẩy công cuộc đổi mới. Trong nhiều năm qua, Liên hiệp Hội đã trở thành cầu nối quan trọng giữa Đảng, Nhà nước và giới khoa học thông qua hoạt động tư vấn, phản biện, giám định xã hội các chính sách lớn; đồng thời thúc đẩy phổ biến kiến thức, hội thi sáng tạo kỹ thuật và ứng dụng khoa học phục vụ phát triển bền vững.

Đóng góp ý kiến tại hội thảo, TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế, đánh giá Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV có nhiều điểm đổi mới quan trọng. Lần đầu tiên, văn kiện tích hợp ba nội dung lớn chính trị, kinh tế - xã hội và xây dựng Đảng thành một chỉnh thể thống nhất, ngắn gọn, gắn với chương trình hành động cụ thể.

TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế

Ông đặc biệt lưu ý việc Dự thảo đã thay đổi cách tiếp cận khi không còn dùng khái niệm “thành phần kinh tế” mà chuyển sang “khu vực kinh tế”, qua đó phản ánh tư duy mở hơn, khẳng định vai trò khu vực kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, còn kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo và dẫn dắt.

TS. Phong cho rằng, một điểm tiến bộ đáng chú ý là việc Dự thảo xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực của mô hình tăng trưởng mới, cùng với chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và kinh tế chia sẻ. “Đây là bước chuyển nhận thức quan trọng – từ coi khoa học là công cụ hỗ trợ sang đặt nó ở vị trí trung tâm của phát triển”, ông nói.

Tuy nhiên, ông kiến nghị Dự thảo cần làm rõ hơn nội hàm của khái niệm “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” trong điều kiện toàn cầu hóa và công nghệ 4.0; đồng thời nêu rõ định hướng phát triển các ngành công nghệ chiến lược như chip bán dẫn, vật liệu mới, công nghệ sinh học, tự động hóa và công nghệ năng lượng sạch.

Từ góc nhìn khoa học ứng dụng, GS.TSKH. Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam, nhận định Dự thảo Báo cáo chính trị đã thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược đến năm 2030, tầm nhìn 2045, với quyết tâm cao trong xây dựng đất nước hiện đại, tự cường.

Ông đánh giá cao việc Dự thảo khẳng định đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt của tăng trưởng, song đồng thời chỉ ra khoảng cách giữa nghị quyết và thực tiễn vẫn còn lớn, đặc biệt trong cơ chế đặt hàng nghiên cứu và tài chính khoa học.

Theo ông, “nhiều đề tài khoa học chưa gắn với nhu cầu thực tế, thiếu cơ chế khoán chi và đánh giá hiệu quả theo sản phẩm cuối cùng”. Vì vậy, ông đề xuất đổi mới cơ chế tài chính theo hướng “khoán đến sản phẩm”, giảm thủ tục hành chính, đồng thời xác định rõ ranh giới đầu tư giữa Nhà nước và doanh nghiệp để tăng tính chủ động và hiệu quả.

PGS.TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội

Từ góc độ môi trường và phát triển cộng đồng, PGS.TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng, cho rằng Dự thảo Văn kiện thể hiện triết lý phát triển bao trùm và nhân văn, nhưng để hiện thực hóa, cần có cơ chế đột phá trong đầu tư tài chính, chính sách nhân lực và thị trường khoa học công nghệ.

Theo bà, “chúng ta nói nhiều về đổi mới sáng tạo, nhưng chưa thực sự tạo được hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia đúng nghĩa”. Bà nhấn mạnh, hệ sinh thái ấy phải được cấu trúc rõ ràng: doanh nghiệp là trung tâm, Nhà nước kiến tạo thể chế, viện trường làm nền tảng nghiên cứu, và xã hội là môi trường nuôi dưỡng sáng tạo.

PGS.TS Bùi Thị An cũng đề nghị trao quyền tự chủ cao hơn cho các tổ chức nghiên cứu công lập, hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm công tư để hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đồng thời xây dựng cơ chế đãi ngộ và trọng dụng nhân tài thực chất.

“Đây là khâu đột phá của mọi đột phá,” bà nhấn mạnh. “Nếu không có chính sách đủ mạnh để giữ chân và khuyến khích nhà khoa học giỏi đặc biệt là thế hệ trẻ và trí thức nữ chúng ta sẽ khó có nguồn lực tri thức để dẫn dắt đổi mới sáng tạo.”

Bên cạnh các giải pháp về thể chế, bà Bùi Thị An đề xuất hình thành cơ chế “Trí thức đồng hành cùng đất nước”, kết nối đội ngũ nhà khoa học trong và ngoài nước thông qua các nền tảng số, đồng thời có chính sách tôn vinh, đãi ngộ xứng đáng cho những tập thể và cá nhân có đóng góp thực chất.

Bà cũng nhấn mạnh việc lồng ghép bình đẳng giới và phát triển bao trùm trong Dự thảo Văn kiện. Theo bà, đây không chỉ là yêu cầu về công bằng xã hội mà còn là động lực của sáng tạo, khi đa dạng giới tính và góc nhìn giúp tăng tính sáng tạo trong nghiên cứu và đổi mới. Việt Nam cần các chính sách cụ thể để tăng tỷ lệ nữ lãnh đạo, nữ nhà khoa học và nữ doanh nhân khởi nghiệp sáng tạo; đồng thời khuyến khích phát triển khởi nghiệp xanh, công nghệ sạch và kinh tế tuần hoàn.

Các ý kiến tại hội thảo đều thống nhất rằng: muốn phát triển nhanh và bền vững, Việt Nam phải dựa trên ba trụ cột thể chế hiện đại, nguồn nhân lực chất lượng cao và nền khoa học, công nghệ tiên tiến. Trong đó, khoa học và đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà phải trở thành nền tảng định hình mô hình phát triển quốc gia.

Kết luận hội thảo, TSKH. Phan Xuân Dũng khẳng định, Liên hiệp Hội sẽ tổng hợp đầy đủ các ý kiến góp ý của đội ngũ trí thức để báo cáo Ban Chấp hành Trung ương, góp phần hoàn thiện Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Ông nhấn mạnh, trong kỷ nguyên mới, khi cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, tri thức và sáng tạo chính là sức mạnh mềm, là tài nguyên quý giá nhất của quốc gia.

Khoa học và công nghệ không chỉ giúp Việt Nam bắt kịp, mà còn có thể đi cùng và vượt lên trong một số lĩnh vực. Đó là con đường tất yếu để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, đưa Việt Nam trở thành quốc gia tri thức và sáng tạo trong khu vực châu Á.