Ảnh minh họa được tạo bởi AI

Kỳ thi năm 2025 vừa khép lại, và dù số lượng thí sinh vi phạm quy chế không tăng đột biến so với năm trước, những trường hợp gian lận được phát hiện đã rung lên hồi chuông cảnh báo về một hình thức mới, tinh vi hơn: sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ cao ngay trong phòng thi. Điều này không chỉ đặt ra thách thức lớn cho công tác tổ chức thi mà còn là bài toán đạo đức sâu sắc, đòi hỏi cái nhìn toàn diện và giải pháp đồng bộ.

Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, kỳ thi có 41 thí sinh vi phạm quy chế và bị đình chỉ thi, chủ yếu do mang điện thoại và tài liệu. Con số này tăng nhẹ so với 30 trường hợp vi phạm năm 2024. Đáng chú ý, không có trường hợp cán bộ coi thi nào vi phạm. Tuy nhiên, điều khiến dư luận đặc biệt quan tâm chính là tính chất và mức độ tinh vi của một số hành vi gian lận năm nay, cho thấy sự "tiếp tay" đáng báo động từ công nghệ cao.

AI "đột nhập" phòng thi lần đầu tiên ghi nhận hình thức gian lận mới

Lần đầu tiên trong lịch sử các kỳ thi quốc gia, các cơ quan chức năng đã phát hiện hình thức gian lận thi cử bằng AI được thực hiện trực tiếp ngay tại phòng thi. Thông tin từ lực lượng công an cho biết, ba trường hợp thí sinh đã mang điện thoại vào phòng thi, chụp một phần đề thi môn Toán và sử dụng công cụ AI để giải bài trong thời gian làm bài.

Thiếu tướng Trần Đình Chung, Cục trưởng Cục An ninh chính trị nội bộ, Bộ Công an, đã xác nhận vụ việc. Ảnh: VGP/Trần Hiệp

Thiếu tướng Trần Đình Chung, Cục trưởng Cục An ninh chính trị nội bộ, Bộ Công an, đã xác nhận vụ việc nghiêm trọng này: "Ngay sau khi có thông tin, chúng tôi đã chủ trì, tiến hành truy xét, xác minh. Các em đã mang điện thoại vào phòng thi, chụp đề và dùng AI để giải trong thời gian thi".

Sự việc này cho thấy công nghệ không còn chỉ dừng ở khâu chuẩn bị ngoài giờ thi mà đã len lỏi vào chính thời điểm thi – nơi lẽ ra được kiểm soát nghiêm ngặt nhất. Điều này đặt ra dấu hỏi lớn về khả năng ứng phó của hệ thống giám sát truyền thống. Việc phát hiện các trường hợp trên được cho là có yếu tố may mắn, và không loại trừ khả năng còn có những hành vi tinh vi hơn chưa bị phát hiện.

Thiết bị siêu nhỏ và đường dây gian lận có tổ chức

Cùng trong kỳ thi này, tại tỉnh Lâm Đồng, một thí sinh đã bị phát hiện sử dụng thiết bị camera siêu nhỏ giấu trong tay áo, chụp đề thi và gửi ra ngoài để nhờ người khác giải hộ. Hành vi này thể hiện mức độ chuẩn bị công phu, có chủ ý từ trước và cho thấy một "mắt xích" kết nối với người bên ngoài, hé lộ dấu hiệu của một đường dây gian lận có tổ chức.

Thiếu tướng Trần Đình Chung khẳng định: "Cơ quan công an đã xác định được thiết bị sử dụng, danh tính thí sinh và toàn bộ quá trình vi phạm. Thí sinh đã thừa nhận hành vi. Chúng tôi đang củng cố hồ sơ, tài liệu, căn cứ vào tính chất, mức độ để xử lý theo đúng quy định pháp luật".

Dù đánh giá các vụ việc được phát hiện là cá biệt và đã được xử lý kịp thời, ông Chung nhấn mạnh: "Trong thời gian làm bài thi không có hiện tượng lộ, lọt đề. Việc ba thí sinh dùng AI chỉ là hành vi gian lận cá nhân, không làm rò rỉ đề ra ngoài".

Cảnh báo từ những "cá biệt" đã đến lúc nâng tầm cuộc chiến chống gian lận

Tuy nhiên, chính sự "cá biệt" đó lại đặt ra cảnh báo nghiêm trọng. Nếu công nghệ tiếp tục được sử dụng sai mục đích mà không có giải pháp đồng bộ để kiểm soát, số lượng và mức độ tinh vi của các hành vi gian lận hoàn toàn có thể gia tăng chóng mặt.

Thiếu tướng Chung cảnh báo: "Trong thời gian tới, việc sử dụng AI để gian lận còn có thể diễn ra, thậm chí tinh vi hơn. Vì vậy, cơ quan chức năng cần có ứng dụng công nghệ cao hơn để ngăn chặn gian lận thi cử. Quan trọng nhất là cần tuyên truyền cho học sinh để không có hành vi vi phạm".

Sự việc này cho thấy, bài toán chống gian lận thi cử hiện nay đã vượt ra ngoài những phương pháp kiểm soát truyền thống. Việc chỉ siết quy chế, nhắc nhở cán bộ coi thi hay kiểm tra thủ công là chưa đủ. Các thiết bị công nghệ hiện đại ngày càng nhỏ gọn, ngụy trang tinh vi và có thể kết nối nhanh chóng ra bên ngoài. Trong khi đó, những công cụ AI hiện nay có thể giải bài trong vài giây với độ chính xác cao, tạo ra một lợi thế bất công cho những ai lạm dụng.

Nếu không có biện pháp công nghệ tương ứng, từ phát hiện thiết bị lạ, phát hiện hành vi bất thường trong phòng thi đến theo dõi tín hiệu kết nối bất hợp pháp, thì hệ thống sẽ luôn ở thế bị động. Hơn thế, đây còn là bài toán đạo đức và giáo dục ý thức. Việc học sinh sử dụng AI để gian lận cho thấy một phần nhận thức chưa đúng về sự trung thực trong học tập, đặc biệt là khi áp lực điểm số vẫn đang đè nặng lên vai các em.

Để đảm bảo sự công bằng, minh bạch cho các kỳ thi và giữ gìn giá trị của tri thức, đã đến lúc các cơ quan chức năng cần phải nâng tầm cuộc chiến chống gian lận bằng những giải pháp công nghệ tiên tiến, đồng thời tăng cường giáo dục đạo đức, trung thực cho thế hệ trẻ.