Ảnh minh họa: ITN

Trong giờ tan học trên nhiều tuyến đường nội ô và ven đô, không khó để bắt gặp hình ảnh các em học sinh, trong bộ đồng phục còn chưa phai màu bảng, lao vun vút trên những chiếc xe máy phân khối lớn. Những “tay lái nhí” này không chỉ là hình ảnh quen thuộc mà còn là hồi chuông cảnh báo về một thực trạng đáng lo ngại về trẻ vị thành niên điều khiển phương tiện khi chưa đủ tuổi và phía sau tay lái ấy, là trách nhiệm nặng nề của người lớn.

Khi “cuộc vui” trở thành bi kịch

Mới đây, dư luận xôn xao trước vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra tại đường Nguyễn Trãi (Hà Nội). Một học sinh lớp 8 điều khiển xe máy đi ngược chiều đã va chạm trực diện với một xe buýt. Em tử vong tại chỗ. Điều tra cho thấy, chiếc xe máy do cha mẹ em sở hữu, để sẵn chìa khóa và hoàn toàn không kiểm soát việc con mình sử dụng.

Tại TP.HCM, một nữ sinh lớp 9 điều khiển xe SH 125cc đi đón bạn thì xảy ra va chạm với ô tô tại vòng xoay. May mắn không có thương vong nghiêm trọng, nhưng vụ việc đã gây ùn tắc kéo dài và sự hoang mang trong cộng đồng khi biết người điều khiển xe là một học sinh chưa đủ tuổi, không có giấy phép lái xe.

Pháp luật không “làm ngơ”

Hành vi cha mẹ để trẻ vị thành niên điều khiển phương tiện khi chưa đủ điều kiện là vi phạm nghiêm trọng pháp luật giao thông đường bộ và tiềm ẩn nguy cơ cao dẫn đến tai nạn. Không chỉ trẻ đối mặt với hiểm họa tai nạn, mà cha mẹ – người gián tiếp tạo điều kiện – cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc xử phạt hành chính tùy theo mức độ hậu quả.

Cụ thể, theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP, người giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện có thể bị phạt từ 800.000 đồng đến 1.000.000 đồng (đối với xe máy), và trong một số trường hợp nghiêm trọng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 264 Bộ luật Hình sự 2015.

Trách nhiệm thuộc về ai?

Thực trạng học sinh điều khiển xe máy khi chưa đủ tuổi đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về lỗ hổng trong ý thức quản lý và giáo dục từ gia đình. Nhiều phụ huynh viện lý do “nhà gần, tiện đường”, hoặc “con đã biết chạy xe” để hợp lý hóa việc giao phương tiện cho con, nhưng lại không lường trước được hậu quả có thể đổi bằng cả sinh mạng.

Cụ thể, về trách nhiệm hành chính, đối với trẻ từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi điều khiển xe mô tô dung tích trên 50cm³ hoặc có công suất trên 4 kW, mức phạt từ 400.000 đến 600.000 đồng. Còn cha mẹ giao xe bị xử phạt từ 8 đến 10 triệu đồng đối với cá nhân.

Về trách nhiệm hình sự, trong trường hợp tai nạn gây hậu quả nghiêm trọng, con có thể bị truy cứu về tội vi phạm quy định tham gia giao thông đường bộ (theo Điều 260 BLHS 2015), khung hình phạt lên tới 15 năm tù. Trong khi đó, cha mẹ có thể bị xử về tội giao phương tiện cho người không đủ điều kiện tham gia giao thông đường bộ (Điều 264), khung phạt từ 10 triệu đồng đến 7 năm tù.

Về trách nhiệm dân sự, gia đình phải bồi thường toàn bộ thiệt hại về sức khỏe, tính mạng, tài sản (nếu có) cho bên bị hại theo quy định của Bộ luật Dân sự.

Cần hành động từ cả cộng đồng

Việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm không chỉ dừng lại ở mức răn đe pháp luật, mà cần cả sự đồng hành từ nhà trường, chính quyền địa phương và cộng đồng. Các chương trình tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật về an toàn giao thông, đặc biệt là trách nhiệm của phụ huynh, cần được đẩy mạnh.

Vì sự an toàn của con em mình và của cả cộng đồng, đã đến lúc các bậc cha mẹ cần nói “không” một cách dứt khoát với hành vi cho con chưa đủ tuổi điều khiển xe máy. Bởi sự dễ dãi hôm nay có thể là nỗi đau không gì bù đắp được vào ngày mai.

Cha mẹ cần làm gì để ngăn chặn hiểm họa?

Không ai mong muốn con mình trở thành nạn nhân hoặc thủ phạm trong những vụ tai nạn giao thông. Tuy nhiên, nhiều cha mẹ lại vô tình “mở đường” cho nguy hiểm bằng sự chủ quan, buông lỏng quản lý. Để ngăn chặn những hậu quả đau lòng, cha mẹ cần chủ động và nghiêm túc trong việc bảo vệ con em trước những rủi ro từ việc điều khiển xe máy trái quy định.

Tuyệt đối không giao xe cho trẻ chưa đủ tuổi, đây là nguyên tắc tối thượng. Dù trẻ có thể biết chạy xe, có kỹ năng điều khiển tốt, cha mẹ vẫn phải hiểu rằng việc lái xe máy khi chưa đủ 16 tuổi là vi phạm pháp luật và tiềm ẩn nguy cơ rất lớn. Không có lý do nào chính đáng cho việc để con sử dụng phương tiện không phù hợp với độ tuổi.

Cất giữ chìa khóa xe cẩn thận, đừng chủ quan để xe máy “trong tầm tay” của con trẻ. Việc để chìa khóa nơi dễ thấy, dễ lấy chính là một hành vi “giao xe gián tiếp” – như trong trường hợp đau lòng ở Hà Nội. Cha mẹ cần có biện pháp kiểm soát, khóa cốp xe hoặc cất chìa khóa ở nơi an toàn, tránh để trẻ tự ý lấy xe.

Trang bị kiến thức giao thông cho con từ sớm ngay cả khi chưa đủ tuổi lái xe, trẻ vẫn có thể học cách tôn trọng luật lệ giao thông. Cha mẹ nên thường xuyên trao đổi, giáo dục con về ý thức khi tham gia giao thông, những quy định về độ tuổi, giấy phép lái xe, và đặc biệt là những hậu quả pháp lý và nhân mạng từ các hành vi vi phạm.

Làm gương và kiên quyết từ chối yêu cầu của con, nếu con xin phép được đi xe máy với lý do “chỉ đi đoạn ngắn”, cha mẹ cần kiên quyết nói “không”. Việc nhượng bộ một lần có thể mở ra thói quen nguy hiểm về lâu dài. Đồng thời, cha mẹ cũng nên làm gương bằng việc chấp hành luật giao thông nghiêm túc – đội mũ bảo hiểm, đi đúng làn đường, không vượt đèn đỏ...

Tìm phương án thay thế an toàn, nếu con phải di chuyển một quãng đường xa để đến trường, cha mẹ nên chủ động đưa đón, hoặc tìm các phương án thay thế như xe buýt, xe đạp, hoặc nhóm bạn đưa rước luân phiên. Không nên lấy lý do “bận rộn” để giao phương tiện cho trẻ thiếu ý thức pháp luật.