Thọ Điền là một xã miền núi thuộc huyện Vũ Quang, hiện có gần 200 hộ dân trồng mía với diện tích gần 30ha. Nghề nấu mật mía ở xã này cũng đã tồn tại hơn 50 năm nay.

“Thủ phủ” mật mía ở xã Thọ Điền tất bật đỏ lửa những ngày cuối năm.

Những ngày cuối năm, Hợp tác xã Dịch vụ mật mía Sơn Thọ ở thôn 1 (xã Thọ Điền, huyện Vũ Quang, Hà Tĩnh) tất bật đỏ lửa suốt ngày đêm để cho ra những sản phẩm thơm ngọt nhất phục vụ thị trường Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025.

Để có được những giọt mật thơm ngon, phải trải qua nhiều công đoạn như làm sạch thân mía, ép lấy nước, nấu mật, chắt mật và đóng chai. Mía được dùng để ép chủ yếu là mía xanh, cứng và nhiều nước.

Mía được chọn làm mật thường là mía xanh, giòn ngọt, sinh trưởng tốt ở miền núi Vũ Quang.

Nhiều năm về trước, người dân thường dùng sức trâu để ép mía, tuy nhiên khá mất vệ sinh nên nay đã chuyển sang làm bằng máy nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm. Việc ép mía bằng máy cũng nâng cao chất lượng của sản phẩm và tiết kiệm sức lực, thời gian.

Sau khi thu hoạch mía, người dân làm sạch vỏ và cho vào máy ép lấy nước.

 Nước mía sau khi ép ra được làm sạch, loại bỏ các tạp chất, rồi cho vào những chiếc chảo lớn để nấu từ 4 - 5 tiếng. Trong thời gian đun mật, người nấu phải hết sức để ý đến độ lửa, lửa quá to sẽ bị cháy, nếu quá nhỏ sẽ cô đặc mật mía. Loại củi được dùng để nấu mật là những thân gỗ khô lâu năm.

Nước mía lọc sạch được cho vào các nồi cỡ lớn. Đun sôi trong thời gian 4-5 tiếng.

Suốt quá trình đun mật, người nấu dùng muỗng đảo đều tay và liên tục để tránh bị cháy phía dưới, tạo độ sánh, mịn.

Khi nước mía chuyển sang màu nâu đen, sền sệt thì công đoạn nấu mật coi như hoàn tất và cho vào đóng chai.

Trung bình mỗi năm, làng mía Thọ Điền cung cấp ra thị trường gần 200 tấn mật thương phẩm. Ước tính toàn xã có doanh thu hơn 10 tỷ đồng từ sản phẩm mật mía.

Củi để nấu mật thường là những cây già, đợm lửa. Quá trình nấu mật cần phải canh lửa kỹ để mật không bị cháy ở đáy nồi.

Bà Đoàn Thị Nhàn – Giám đốc HTX Dịch vụ mật mía Sơn Thọ (xã Thọ Điền) cho biết, dịp cuối năm, cơ sở nhận được lượng lớn đơn hàng do khách đặt làm quà biếu Tết cũng như chế biến thực phẩm. “So với những năm trước, năm nay sản lượng mật mía ở cơ sở cũng tăng nhiều hơn. Giá một lít mật mía hiện tại khoảng từ 55.000 - 60.000 đồng. Dự kiến năm nay chúng tôi thu về hàng trăm triệu đồng”, bà nói.

Khói tỏa ra từ các nồi mật khiến nét mặt người dân trở nên nhọc nhằn.

Ông Phạm Quang Tùng - Quyền Chủ tịch UBND xã Thọ Điền cho biết, năm nay sản lượng mật mía ở xã Thọ Điền đạt khoảng 200 tấn, trị giá hàng tỷ đồng.

Địa phương tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ, đồng thời tăng diện tích trồng mía để thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Khi mật chuyển sang màu vàng cánh gián cũng chính là lúc kết thúc công đoạn nấu mật.

Mật mía Thọ Điền chất lượng thơm ngon, được chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao.

Dịp cuối năm, các lò mật ở Thọ Điền xuyên đêm đỏ lửa để phục vụ các đơn hàng.