IMF cảnh báo trong báo cáo của mình rằng các công ty và các nhà hoạch định chính sách trên toàn cầu đang tìm cách làm cho chuỗi cung ứng của họ linh hoạt hơn bằng cách "chuyển sản xuất về nước hoặc đến các quốc gia đáng tin cậy", đồng thời cho biết thêm rằng điều này sẽ dẫn đến đầu tư trực tiếp nước ngoài bị phân tán.
IMF chỉ ra các dự luật gần đây được thông qua trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, chẳng hạn như Đạo luật khoa học và chip của Washington. Nhật Bản gần đây đã áp đặt các hạn chế của riêng mình đối với 23 loại thiết bị sản xuất chất bán dẫn, tham gia cùng các nỗ lực của Mỹ nhằm hạn chế khả năng sản xuất chip tiên tiến của Trung Quốc.
Một cuộc khảo sát gần đây do Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc thực hiện cũng cho thấy sự dịch chuyển đầu tư trực tiếp nước ngoài ra khỏi Trung Quốc. Chưa đến một nửa số người được hỏi xếp Trung Quốc là ba ưu tiên đầu tư hàng đầu lần đầu tiên sau 25 năm.
Tòa nhà của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ở Washington DC, Ảnh: Getty Images
Các nhà kinh tế của IMF cho biết tiền hiện đang chảy vào những nơi được coi là "các quốc gia gần gũi về địa chính trị". Tổ chức này cho biết sự gia tăng của "friend-shoring" có thể gây tổn hại nhiều nhất cho các thị trường kém phát triển.
"Các nền kinh tế đang phát triển và thị trường mới nổi bị ảnh hưởng đặc biệt bởi việc giảm khả năng tiếp cận đầu tư từ các nền kinh tế tiên tiến, do giảm hình thành vốn và tăng năng suất từ việc chuyển giao công nghệ và bí quyết tốt hơn", các nhà kinh tế của IMF bao gồm Jae-bin Ahn viết trong báo cáo.
Điều này xảy ra khi căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Mỹ. Sau cuộc gặp gần đây giữa chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy - quan chức cấp cao thứ ba trong hệ thống phân cấp lãnh đạo tại Mỹ và nhóm nghị sỹ lưỡng đảng đã gặp lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn tại Thư viện Tổng thống Ronald Reagan ở Thung lũng Simi, California.
Các nhà kinh tế của IMF nói thêm rằng các nền kinh tế đang phát triển dễ bị tổn thương hơn trước sự thay đổi này trong đầu tư trực tiếp nước ngoài vì "họ phụ thuộc nhiều hơn vào dòng vốn từ các quốc gia xa hơn về địa chính trị".
IMF cảnh báo, ngay cả khi các quốc gia hùng mạnh hơn gặt hái được những lợi ích mà họ tìm kiếm thông qua căng thẳng gia tăng, những lợi ích đó có thể bị bù đắp một phần do tác động lan tỏa từ nhu cầu bên ngoài yếu hơn.
Lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn và Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarrthy tại Bảo tàng Tổng thống Ronald Reagan ở California ngày 5/4. Ảnh: Bloomberg
IMF lập luận rằng trong khi các chuỗi cung ứng "được cấu hình lại" theo các liên minh địa chính trị có thể mang lại lợi ích cho lợi ích an ninh quốc gia của một quốc gia và đảm bảo ưu thế trước các đối thủ cạnh tranh, thì cũng có những hậu quả.
Các nhà kinh tế của IMF đã viết trong một ghi chú: "Việc kết bạn với các đối tác hiện tại thường sẽ làm giảm sự đa dạng hóa và khiến các quốc gia dễ bị tổn thương hơn trước các cú sốc kinh tế vĩ mô". Tổ chức này đã tranh luận về việc đa dạng hóa nguồn cung hơn trong thương mại toàn cầu một năm trước, nói rằng "chuỗi giá trị toàn cầu đa dạng hơn có thể giúp giảm bớt tác động của những cú sốc trong tương lai".
Báo cáo của IMF công bố ngày 5/4 tập trung chủ yếu vào việc sử dụng mô hình để dự đoán những tác động lâu dài của sự phân mảnh đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Mô phỏng này được phát triển nhằm tập trung vào viễn cảnh giả định về sự tách rời của 2 nền kinh tế Trung – Mỹ. Kết quả mà tổ chức nhận được "có khả năng là hình thức phân mảnh gây hậu quả kinh tế nhất". Thêm vào đó, chuỗi cung ứng bị gián đoạn sau đại dịch Covid-19 và khủng hoảng Ukraina – Nga càng làm tăng thêm căng thẳng cho cấu trúc hội nhập kinh tế toàn cầu hiện có.
Cụ thể, SCMP trích dẫn báo cáo này cho biết "căng thẳng địa chính trị gia tăng là động lực chính của sự phân mảnh FDI, vì FDI song phương ngày càng tập trung vào các quốc gia có chung quan điểm địa chính trị".
Nếu kịch bản này xảy ra, báo cáo ước tính GDP toàn cầu sẽ giảm khoảng 1% sau 5 năm nếu thế giới chia thành các khối lấy Mỹ làm trung tâm và Trung Quốc làm trung tâm trong khi Ấn Độ, Indonesia, Mỹ Latinh và Caribbean không liên kết với bên nào.
Về dài hạn, chiến lược FDI tập trung giữa các quốc gia có liên kết địa chính trị với nhau có thể khiến sản lượng nền kinh tế thế giới giảm 2% do tác động tích lũy của dòng vốn đầu tư thấp hơn đối với vốn dự trữ và năng suất. Trên thực tế, trong khoảng thời gian từ quý 2/2020 tới cuối năm 2022, báo cáo của IMF cho biết FDI toàn cầu đã giảm gần 20% so với giai đoạn hậu khủng hoảng tài chính toàn cầu được đo từ quý 1/2015 đến quý 1/2020.
(Nguồn: CNBC/SCMP)
