Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden họp báo hôm thứ Năm tại trụ sở NATO ở Brussels, câu hỏi đầu tiên mà ông nhận được là về vũ khí hóa học.
Đó là mối quan tâm của cộng đồng quốc tế. Tại sao ông Putin lại cân nhắc sử dụng vũ khí hóa học và điều đó có nghĩa là gì? Dưới đây là năm điều cần biết về vũ khí hóa học.
Putin có thể sử dụng vũ khí hóa học?
Trong bài phát biểu trước các nhà lập pháp Nhật Bản hôm thứ Tư, Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky cho biết: "Tôi đã nhận được báo cáo rằng Nga đang chuẩn bị các cuộc tấn công hóa học bằng cách sử dụng vũ khí hóa học như sarin".
Từ "sarin" đặc biệt gây khó chịu cho khán giả Nhật Bản, vì nó gợi lại ký ức về vụ tấn công khủng bố năm 1995 của giáo phái Aum Shinrikyo.
Trong 5 vụ tấn công phối hợp vào giờ cao điểm ở Tokyo, các thành viên của tổ chức này đã rải chất độc thần kinh chết người sarin trên tàu điện ngầm, khiến 14 người thiệt mạng.
VX là một vũ khí hóa học, nó được phân loại như một vũ khí hủy diệt hàng loạt của Liên Hợp Quốc tại Nghị quyết Liên Hợp Quốc 687.
VX là gì?
Các chuyên gia tin rằng nếu các hoạt động thông thường bị đình trệ ở Ukraina, Tổng thống Nga có hai lựa chọn: Rút lui hoặc leo thang vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Chiến tranh hạt nhân leo thang sẽ rất tàn khốc và có khả năng dẫn đến một cuộc phản công đáng kể từ NATO, nhưng vũ khí hóa học được cho là một bước khả thi tiếp theo.
Vũ khí hóa học đã được sử dụng như thế nào trong quá khứ?
Trong một thời gian sau các vụ tấn công tàu điện ngầm ở Tokyo, thế giới đã chứng kiến một khoảng thời gian dài không sử dụng vũ khí hóa học nhiều.
Điều đó đã thay đổi vào tháng 8/2013, khi một cuộc tấn công của chính phủ Syria ở Ghouta sử dụng sarin đã giết chết khoảng 1.400 người. Kể từ đó, ngày càng có nhiều sự cố xảy ra, cả trên chiến trường lẫn các vụ ám sát có chủ đích.
Ở miền Bắc Iraq, Nhà nước Hồi giáo đã sử dụng khí mù tạt vào năm 2015 và 2016.
Sarin, cũng được biết đến theo tên gọi của NATO là GB, là một chất độc cực mạnh, được sử dụng như một chất độc thần kinh.
Trong lĩnh vực quân sự, nó được dùng làm vũ khí hóa học và được Liên Hợp Quốc xếp vào loại Vũ khí hủy diệt hàng loạt. Việc sản xuất và tích trữ sarin bị cấm bởi Hiệp định Vũ khí hoá học năm 1993.
Sarin là gì?
Đoạn video ghi lại sự cố hồi tháng 2/2017 tại sân bay quốc tế Kuala Lumpur đã gây chấn động thế giới. Trong đó, Kim Jong Nam, anh trai cùng cha khác mẹ của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, bị tấn công bằng chất độc thần kinh VX. Anh ấy đã chết trong vòng 20 phút.
Trong khi đó, các điệp viên Nga bị tình nghi thực hiện các vụ tấn công hóa học nhằm vào các cá nhân. Vào tháng 3/2018, Sergei Skripal, một cựu sĩ quan tình báo quân đội Nga và con gái của ông đã tiếp xúc với một chất độc hóa học có khả năng gây tử vong cao, sau đó được xác định là Novichok. Nga đã phủ nhận mọi trách nhiệm.
Novichok là vũ khí hóa học do Liên Xô phát triển và có lẽ chỉ các cơ quan nhà nước Nga mới có thể tiếp cận được, theo báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ.
Vào tháng 8 năm 2020, nhân vật đối lập Nga và nhà hoạt động chống tham nhũng Alexei Navalny bị ốm trên chuyến bay tới Moscow. Các quan chức Đức cho biết có bằng chứng "rõ ràng" cho thấy Navalny đã bị đầu độc bằng Novichok. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken xác định rằng cuộc tấn công là do chính phủ Nga dàn dựng.
Nga sở hữu vũ khí hóa học nào?
Năm 1998, Nga tuyên bố có một kho dự trữ gần 40.000 tấn chất độc thần kinh, rộp và nghẹt thở.
Theo Công ước về Vũ khí Hóa học, Nga được cho là phải xử lý kho dự trữ của mình, nhưng Mỹ đã chứng nhận rằng Nga không tuân thủ công ước và họ vẫn duy trì một chương trình vũ khí hóa học chưa được công bố.
Phần lớn kho dự trữ của Nga được cho là chứa các chất độc thần kinh - sarin, soman, mù tạt, lewisite và VX.
Điều gì cấm sử dụng vũ khí hóa học?
Nghị định thư Geneva 1925 cấm sử dụng "chất gây ngạt, khí độc hoặc các loại khí khác, và tất cả các chất lỏng, vật liệu hoặc thiết bị tương tự" và "phương pháp chiến tranh vi khuẩn" trong các cuộc xung đột vũ trang quốc tế. Nó được hiểu là nền tảng pháp lý cho việc cấm vũ khí hóa học và sinh học.
Nga đã phê chuẩn nghị định thư vào năm 1928.
Tổng thống Biden nói gì?
Trước câu hỏi của phóng viên trong cuộc họp báo ở Brussels, ông Biden từ chối chia sẻ dữ liệu tình báo. Tuy nhiên, ông nói rằng Mỹ sẽ hành động nếu Nga sử dụng vũ khí hóa học ở Ukraina.
"Chúng tôi sẽ trả lời nếu Putin sử dụng nó. Bản chất của phản ứng sẽ phụ thuộc vào bản chất của việc sử dụng", ông nói.
Trước câu hỏi của phóng viên tại Nhà Trắng rằng, "liệu ông có lo ngại rằng Nga sẽ sử dụng vũ khí hóa học hay không?", ông Biden trả lời: "Tôi nghĩ đó là một mối đe dọa thực sự".
(Nguồn: Nikkei Asia)
