Việc liên tục “lướt mạng” - nơi có thể xuất hiện nhiều hình ảnh về ngoại hình, cơ thể cùng hướng đến một tiêu chuẩn cái đẹp - có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến cách mỗi người tự nhìn nhận bản thân.

Theo Insider, có khoảng 3,6 tỷ người dùng mạng xã hội trên thế giới. Mọi người có thể thay đổi quan điểm, suy nghĩ về ngoại hình của chính mình khi trông thấy những bức ảnh cơ thể của người khác được chia sẻ, đặc biệt là của các huấn luyện viên hoặc người mẫu.

Ngoài ra, nhiều người còn xuất hiện những ảo tưởng về diện mạo, thậm chí có các hành vi không lành mạnh như ăn uống bất thường.

Vậy thực chất, mạng xã hội ảnh hưởng đến suy nghĩ về tiêu chuẩn cái đẹp của người dùng như thế nào?

Liên tục so sánh/ bị so sánh

Mạng xã hội là nơi chia sẻ nhiều những bức ảnh có hình mẫu cơ thể “lý tưởng”, khiến mọi người dễ so sánh với bản thân mình và trở nên mặc cảm.

Neha Chaudhary, bác sĩ tại bệnh viện đa khoa Massachusetts và Harvard (Mỹ), cho biết: “Mọi người tự tạo ra những ảo tưởng cho bản thân qua những gì họ thấy và cảm nhận. Sau đó, họ lại đau khổ vì bản thân không thể đáp ứng những kỳ vọng đó”.

Một nghiên cứu trên trang điện tử Thư viện Y học quốc gia Mỹ (National library of medicine) cho biết, những người trong độ tuổi 15-35 càng so sánh bản thân với những người trên mạng xã hội, càng cảm thấy không hài lòng với cơ thể mình. Đồng thời, việc bất mãn với bản thân càng thúc đẩy suy nghĩ so sánh mình với người khác. Như một vòng tròn luẩn quẩn, mọi người càng thêm rơi vào cảm xúc tiêu cực.

Từ đó, nhiều người mắc chứng rối loạn ăn uống hoặc có các thói quen không lành mạnh khác. Một số triệu chứng của rối loạn ăn uống như nhẹ cân, cân nặng thay đổi bất thường, giấu giếm đồ ăn hoặc ăn một mình, lo lắng về ngoại hình và cân nặng, ăn uống vô tội vạ sau đó ra sức tập luyện không lành mạnh để tiêu hao chỗ calo hấp thụ.

Ám ảnh photoshop và sử dụng filter

Hầu hết các bức ảnh trên mạng xã hội đều đã qua chỉnh sửa. Năm 2017, trang Globe Newswire, có trụ sở tại Mỹ, đã đăng tải kết quả của một cuộc khảo sát, cho thấy gần ⅔ người Mỹ có chỉnh sửa ảnh của họ trước khi đăng tải.

Ảnh minh họa: Vox.

Jill M.Emanuele, tiến sĩ, giám đốc cấp cao của Trung tâm rối loạn tâm thần tại Viện Trí tuệ trẻ (Mỹ), chia sẻ: “Photoshop và filter tạo ra một thế giới ảo tưởng méo mó và thúc đẩy mọi người tìm đến “phiên bản đẹp nhất”.

Hành động chỉnh sửa ảnh cũng thể hiện cách mỗi người tự nhìn nhận bản thân. Một khảo sát trên Science Direct, một cơ sở dữ liệu điện tử học thuật toàn văn hàng đầu thế giới, năm ngoái cho thấy việc photoshop ảnh nhiều thể hiện sự tự ti của mỗi người khi họ chỉ “săm soi” những khuyết điểm của mình.

Thực tế, những người đăng nhiều ảnh selfie trên mạng lại hài lòng về ngoại hình của mình hơn, hoặc phụ nữ sẽ có mức độ gia tăng lòng tự trọng cao hơn.

Trong cuộc khảo sát của tạp chí Phụ nữ Mới với một số phụ nữ Việt Nam, hầu hết đều khẳng định họ dùng filter hoặc chỉnh sửa ảnh trước khi công khai trên mạng xã hội. 

Xu hướng phải gầy

Một khảo sát khác trên Thư viện Y học quốc gia Mỹ cũng cho biết, 10% nữ sinh viên Mỹ đã chia sẻ trên mạng các bài viết, hình ảnh về cân nặng, tập thể dục, ăn kiêng trong khoảng thời gian một tháng. Trong đó, có 27,4% tham gia bình luận về các bài viết thuộc chủ đề này của bạn bè.

Các nhà nghiên cứu kết luận những người dành nhiều thời gian lướt Facebook có xu hướng so sánh bản thân và mặc cảm nhiều hơn. Đặc biệt các đối tượng là phụ nữ giảm cân càng bị tác động nặng, dẫn đến tình trạng ăn uống không điều độ.

Ảnh hưởng tiêu cực lên cả nam giới

Năm 2020, Mary Ann Liebert, nhà xuất bản tư nhân Mỹ, tiết lộ kết quả nghiên cứu nam giới cũng chịu tác động tiêu cực trong vấn đề này.

Phân tích 1000 bài viết của các tài khoản nam giới cho thấy hầu hết đều chia sẻ về cơ bắp săn chắc. Những bài đăng này cũng nhận được lượt tương tác cao nhất, “có khả năng cao gây hại đến ngoại hình của phái nam”.

Cánh đàn ông sẽ càng cảm thấy không hài lòng về cơ thể và mắc chứng rối loạn cơ bắp, một chứng bệnh khi mọi người cảm thấy quá gầy hoặc cơ thể thiếu cơ. Từ đó, nhiều người dễ có xu hướng tập thể dục và ăn uống không lành mạnh.

Nam giới có thể sẽ nhận nhiều định kiến, kỳ thị khi cần hỗ trợ cho các chứng bệnh tâm thần và rối loạn ăn uống, khiến họ không muốn tiếp tục. Ngoài ra, việc phụ nữ nhận được nhiều quan tâm hơn trong vấn đề này cũng gây ảnh hưởng đến cánh đàn ông, khiến họ ít có cơ hội được chẩn đoán và điều trị sớm.

Làm sao để giảm bớt tiêu cực ngoại hình từ mạng xã hội?

Chọn xem thông tin tích cực:

Kết quả khảo sát phụ nữ từ 18-30 tuổi tại Úc năm 2019 trên SAGE Journals cho thấy sau khi xem những bài đăng có nội dung tích cực trên mạng xã hội, phụ nữ sẽ có tâm trạng tốt hơn và cũng tự tin hơn về ngoại hình.

Chaudhary cho hay: “Mọi người thường hay ganh tị hoặc bắt chước dáng hình của người khác. Những người có suy nghĩ tích cực hay người nổi tiếng có thể giúp nhiều người nhìn nhận lại bản thân theo chiều hướng tốt hơn, đặc biệt đối với thế hệ trẻ”.

Emanuele cho biết mạng xã hội cũng có thể tác động tích cực nếu mọi người tham gia một cộng đồng lạc quan với ngoại hình.

Ngoài ra, năm 2019, SAGE Journals, cổng thông tin tạp chí nghiên cứu ở Mỹ, cũng đã tiết lộ phụ nữ khi so sánh các hình ảnh đăng trên mạng xã hội với ảnh gốc sẽ cảm thấy tự tin hơn.

Nghỉ ngơi:

Sau khi lướt mạng xã hội và cảm giác tồi tệ hơn xuất hiện, mỗi người cần hạn chế dùng điện thoại khoảng vài giờ, vài ngày hay thậm chí vài tuần để cải thiện tâm trạng.

Xây dựng cộng đồng lành mạnh:

Theo dõi các tài khoản tích cực về cơ thể và tham gia các cộng đồng có thể giúp thay đổi suy nghĩ của bạn về kiểu cơ thể “lý tưởng”.