Ngay từ khi còn nhỏ, đa phần chúng ta đều được bồi đắp niềm tin rằng giá trị bản thân bắt nguồn từ những đặc điểm bên ngoài. Ví dụ, có một thân hình mảnh mai/cơ bắp đồng nghĩa đó là một người hấp dẫn, tài năng, đáng tin cậy. Ngược lại, nếu có một thân hình “phì nhiêu” đó sẽ là một người lười biếng, đần độn, yếu đuối, không đáng được tôn trọng. Điều này được củng cố qua những lời nói quen thuộc như “Con gái phải xinh mới được mọi người yêu”, “Phải cao lớn, mạnh mẽ mới ra dáng đàn ông con trai chứ”. Hoặc, các bậc phụ huynh thay vì dạy con cách trân trọng cơ thể mình thì lại rao giảng rằng việc có một làn da tối màu là điều thiệt thòi, đáng xấu hổ.

Ảnh minh họa: internet.

Các bé gái được nhắc nhớ rằng là phụ nữ phải trông như thế nào thông qua vẻ ngoài nhất quán của búp bê Barbie (tức là phải cao ráo, không có mỡ ở bất cứ đâu trên cơ thể nhưng lại nảy nở những chỗ cần thiết một cách tinh tế). Tuy nhiên, phải lưu ý rằng, nếu Barbie là người thật, cô ấy sẽ cao 1m75 và nặng 49kg (chỉ bằng 76% trọng lượng được coi là khỏe mạnh đối với chiều cao này). Số đo ba vòng lần lượt là 91-46-84 và cô ấy sẽ không thể có kinh nguyệt do lượng chất béo trong cơ thể quá ít.

Tương tự như vậy, các bé trai có ấn tượng rằng đàn ông tự nhiên sẽ có cơ bắp ngồn ngộn khắp cơ thể. Hãy xem các món đồ chơi mô phỏng nhân vật hành động (như GI Joe Extreme) trong các cửa hàng. Nếu GI Joe Extreme ở kích thước thật, anh ta sẽ có vòng ngực 139,7cm và bắp tay 68,58cm. Nói cách khác, bắp tay của anh sẽ to gần bằng thắt lưng và lớn hơn hầu hết các vận động viên thể hình hăng hái nhất.

Những ý niệm tương tự về cơ thể được củng cố mỗi ngày trên các chương trình truyền hình, phim ảnh, mạng xã hội, bìa tạp chí, quảng cáo và thậm chí cả trong trò chơi điện tử.

Dạo một vòng chuyên mục Sức khỏe - Giới tính của các trang báo mạng/trang thông tin tổng hợp, bạn thấy gì? Tràn ngập thông tin những phương pháp giảm cân, ép cân, các sản phẩm làm trắng da thay vì làm sáng da. Những cuộc thi tôn vinh sắc đẹp xây dựng hình tượng những hoa hậu/nam vương hoàn hảo một cách xa rời thực tế.

Tại sao chúng ta lại mù quáng chạy theo những điều không tưởng về ngoại hình như vậy?

Với ý nghĩa nguyên thủy, sự hấp dẫn về thể chất cho phép các loài có nhiều lựa chọn bạn tình hơn để phục vụ mục đích sinh sản. Sự hoàn chỉnh về mặt sinh học gia tăng cơ hội có những đứa con khỏe mạnh. Như vậy, nhìn ở góc độ này, yêu thích và theo đuổi sắc đẹp chính là nhu cầu rất bản năng ở con người.

Ảnh minh họa:iStock.

Tuy nhiên, chúng ta sống không đơn giản chỉ để gia tăng số lượng về giống loài. Luôn hướng đến một cuộc sống tốt hơn không chỉ về vật chất mà còn cả đời sống tinh thần, tình cảm khiến chúng ta trở nên khác biệt và tối cao. Ngoại hình quan trọng nhưng nó không phải là điều kiện đủ để bạn có thể phát triển bản thân, được sống trọn và cống hiến. Điều cốt lõi rằng bạn là ai chứ không phải bạn nên trông như thế nào.

Khi còn trẻ hoặc khi đang trên hành trình tìm kiếm bản ngã, chúng ta dễ bị chi phối hơn bởi quan điểm của người khác. Chúng ta nhìn nhận mình đẹp hay xấu dựa vào thái độ của mọi người với vẻ ngoài của mình. Niềm tin được củng cố bằng số lượng những lời tán dương, người theo đuổi, các mối quan hệ vây quanh. Để đạt được những điều đó, chúng ta ra sức o ép bản thân sao cho vừa vặn với kỳ vọng của xã hội, ở đây là trong cái đẹp tiêu chuẩn.

THỰC TẾ LÀ

Gen di truyền khiến mỗi người có một cấu trúc xương, kích cỡ, vóc dáng, trọng lượng cơ thể riêng biệt. Điều này lý giải vì sao hai người dù cùng duy trì một chế độ dinh dưỡng và cường độ luyện tập nhất định, kết quả nhận về lại không hề giống nhau. Như vậy, vốn dĩ không có một quy chuẩn nào là “lý tưởng” để làm thước đo cho vóc dáng vì cơ thể của chúng ta thuần túy và bẩm sinh đã khác nhau.

Cân nặng “lý tưởng” là trọng lượng cho phép bạn cảm thấy khỏe mạnh, tràn đầy năng lượng và đáp ứng được những hoạt động trong cuộc sống. Mỗi người có một cân nặng tương thích với thể trạng tốt nhất của bản thân thay vì là những con số đồng nhất áp dụng cho tất cả mọi người.

Ảnh minh họa: internet.

Cơ thể luôn cần đến một lượng mỡ (chất béo) nhất định để dự trữ năng lượng, duy trì thân nhiệt và giải phóng hormone kiểm soát quá trình trao đổi chất. Vì vậy, để có được sức khỏe tối ưu thì mỗi cơ thể cần đến một lượng chất béo thích hợp tương ứng. Quá ám ảnh với chế độ ăn kiêng có thể khiến bạn mắc bệnh thay vì có được một vóc dáng mơ ước. Trước hết, bạn có thể bị thiếu chất, mệt mỏi, và nguy hiểm hơn là chứng mặc cảm ngoại hình, rối loạn ăn uống, rối loạn lo âu, trầm cảm; đồng thời, gây tổn hại đến những mối quan hệ gia đình, bạn bè, người yêu và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của thế hệ sau.

Tiêu chuẩn về cái đẹp được quyết định bởi những người có quyền lực. Đó có thể là những người có quyền lực kinh tế, chính trị (tục bó chân dùng để đánh giá đức hạnh của người phụ nữ dưới nền phong kiến Trung Hoa bị kiểm soát bởi tư tưởng Nho giáo; sắc da trắng được ưa chuộng ở Mỹ từ cuối thế kỷ XIX trở về trước vì nó là dấu hiệu của tầng lớp thượng lưu, không phải làm việc cật lực ngoài trời...), và đặc biệt là những người nắm quyền lực truyền thông (dễ nhận thấy trong những năm gần đây như xu hướng cằm V-line, siêu vòng ba, môi “tều”...). Thế nhưng, đừng quên mất rằng chính bạn cũng là người nắm quyền đối với cuộc sống và lựa chọn của mình, quyết định rằng xây dựng giá trị bản thân dựa vào ngoại hình hay những vẻ đẹp nội tại.

SỨ MỆNH XÂY DỰNG MỘT CỘNG ĐỒNG TỬ TẾ

Điều cần thay đổi đầu tiên chính là suy nghĩ và thái độ của bạn. Hãy tự hỏi: “Đó có phải điều bạn thực sự muốn hay không?”, “Lựa chọn đó có thực sự vì nhu cầu khiến bản thân tốt hơn hay chỉ đang bị chi phối bởi kỳ vọng của xã hội?”. Yếu tố tiên quyết là cảm nhận và sức khỏe của bạn chứ không phải cái gọi là ngoại hình “tiêu chuẩn” hay cân nặng “lý tưởng”.

Ăn uống và hoạt động thể chất lành mạnh chính là biểu hiện của lối sống trọn vẹn. Chú trọng đến sự cân bằng và điều độ thay vì duy trì những phương pháp hà khắc với bản thân. Đừng coi đồ ăn là phần thưởng hay sự trừng phạt. Hãy đơn giản coi nó là “lời hồi đáp” cho cơn đói bụng của bạn.

Chắt lọc vòng quen biết của bạn dù ở trên mạng hay ngoài đời thực. Kiểm soát và nâng cao thói quen sử dụng mạng xã hội của mình bằng cách theo dõi những con người/nguồn tin truyền cảm hứng tích cực, tôn trọng sự đa dạng. Đơn giản vì, “You can’t change the people around you but you can change the people around you” (Bạn không thể thay đổi những người xung quanh nhưng bạn có thể cho phép ai là người được bước vào cuộc đời bạn, kề bên bạn, đồng hành cùng bạn).

Hãy cùng nhau tôn vinh sự đa dạng và khác biệt của cơ thể (Ảnh minh họa: Shutterstock).

BODY DIVERSITY - Hãy cùng nhau tôn vinh sự đa dạng và khác biệt của cơ thể. Ngưng chỉ trích ngoại hình của bản thân cũng như kỳ thị vẻ ngoài của người khác. Bởi cuộc sống sẽ dễ dàng hơn nhiều khi chúng ta biết đối xử bao dung với chính mình và lẫn nhau.

SỨ MỆNH TẠO RA MỘT THẾ HỆ TÔN TRỌNG SỰ BÌNH ĐẲNG VÀ ĐA DẠNG

Đây là điều vô cùng quan trọng khi bạn ở cương vị là một phụ huynh - người chịu trách nhiệm đối với sự phát triển của một đứa trẻ.

Nuôi dạy con một cách không định kiến mà khởi đầu là tư duy bình đẳng giới. Dạy con cách bảo vệ cơ thể mình cũng như tôn trọng cơ thể người khác, không phân biệt giới tính. Nói với con, hạnh phúc là hiện tại, là những giá trị nội tại chứ không phải vẻ ngoài hào nhoáng buộc ta phải mù quáng níu kéo sự trẻ trung và kiểm soát vóc dáng một cách khắc nghiệt. Chú tâm vào lời nói, cảm nhận và hành động của một người thay vì ngoại hình.

Trao cho trẻ những cơ hội và sự động viên như nhau (trong phân công việc nhà, lựa chọn môn thể thao yêu thích…) và tránh giới hạn trẻ trong những hoạt động nhất định dựa trên định kiến giới. Luôn đồng hành và là nguồn động viên cho con khi con đang phải trải qua hay đấu tranh với những bận tâm về ngoại hình, nhu cầu chải chuốt, tán tỉnh và tình dục… Trò chuyện và cùng trẻ tìm hiểu về cách mà truyền thông có thể chi phối quan niệm về vóc dáng lý tưởng và sự gợi cảm.

Ảnh minh họa: internet.

Kết nối thái độ tôn trọng sự đa dạng về cơ thể với thái độ tôn trọng chủng tộc, giới tính, dân tộc, vùng miền, kiểu thông minh… Nói với trẻ về hiện tại và quá khứ, sự xấu xí của định kiến và áp bức, rằng những điều đó dẫn đến việc chống lại một người vì màu da, giới tính hay trọng lượng cơ thể của họ như thế nào. Hiểu được mình đang ở đâu và biết được mình đã đi đến chỗ này như thế nào chính là nền tảng tốt nhất để trẻ có thể phát triển độc lập và đúng hướng.

Khuyến khích trẻ bày tỏ suy nghĩ của mình một cách cởi mở và thành thực. Làm gương về sự lắng nghe và việc thể hiện suy nghĩ một cách tôn trọng đối phương. Để trẻ được tiếp cận với đa dạng nguồn tri thức và tạo lập cho trẻ thói quen tư duy phản biện. Lòng tự trọng, sự vững vàng trong lập trường của bản thân chính là liều thuốc để trẻ chống lại những cám dỗ độc hại. Nói với con, đừng tôn trọng một cách không hoài nghi mà hãy hoài nghi một cách tôn trọng. Nói với con, con là duy nhất, là độc bản, con khác biệt.

CÂU HỎI ĐẶT RA LÀ:

- Những cuộc thi tôn vinh sắc đẹp có còn cần thiết hay không?

- Bạn làm thế nào để phân biệt sự cố gắng của mình là “để bản thân tốt đẹp hơn” hay “để được mọi người thừa nhận, tán dương”?

- Bạn sẽ làm gì khi con mình là kẻ bắt nạt (ở đây là bắt nạt người khác vì vẻ ngoài)?