Lũ về, lũ đi. Nước dâng, nước rút. 

Sau những cuộc chạy đua để giữ sinh mạng, có nhiều câu chuyện để kể, để nhắc, để nhớ. Và trong trí nhớ của người dân vùng lũ, có một hình ảnh khó quên - đó chính là những người hùng thầm lặng đã đưa tay ra cứu họ giữa mênh mông là nước, trao cho họ hộp cơm nóng, tấm chăn cứu họ khỏi đói và lạnh. Tiếp đó là những san sẻ từ tinh thần đến vật chất, giúp người vùng lũ vượt qua những ngày khó khăn trước mắt, nhanh chóng trở lại nhịp sống bình thường. 

Đó có thể bất cứ ai. Từ những cán bộ, lực lượng chức năng đang miệt mài làm nhiệm vụ, đến những người dân bình thường từ những vùng quê khác… đổ về tâm lũ để cứu hộ, cứu trợ. Tất cả đều có chung một mong muốn: Cứu được thêm một người, đưa được thêm một gia đình đến nơi an toàn.

Trong số những người hùng thầm lặng đổ về miền Trung những ngày qua, có anh Trung Đào (tên đầy đủ là Đào Đặng Công Trung, sinh năm 1980, đến từ Đà Nẵng) và các thành viên trong nhóm Chung Tay Vì Cộng Đồng. 

Anh Trung Đào

Từ sáng sớm ngày 20/11, team 5 người gồm 1 tài xế, 1 phụ xe, 1 lái cano, 1 người ngồi mũi cano và 1 nhóm trưởng sau khi di chuyển xuyên đêm từ Đà Nẵng đã có mặt ở Phú Yên (nay là Đắk Lắk) và vẫn đang tiếp tục ở đây. Trong 2 - 3 ngày đầu, nhóm làm công tác cứu hộ cứu nạn và hiện tại tham gia hoạt động cứu trợ. 

Để hiểu rõ hơn về công việc cứu nạn - cứu hộ - cứu trợ và cả những câu chuyện thực tế tại vùng mưa lũ, chúng tôi đã nối máy với anh Trung vào tối 23/11. Trong chia sẻ của anh, mỗi khoảnh khắc đều là bài học về lòng dũng cảm, về tình người trong mưa lũ, khiến bất cứ ai nghe cũng không khỏi nghẹn ngào.

Chọn chiếc cano Thần Gió và đi ứng cứu trong đêm

Để có mặt tại vùng lũ vào sáng sớm 20/11, anh Trung và team đã xuất phát từ đêm 19/11, đi trong đêm nên không mang được nhiều cano. Vì vậy mọi người chọn chiếc cano Thần Gió chuyên chui rúc dây điện và qua những chỗ hẹp, thuê xe tải đi ứng cứu dân trong đêm. 

Sáng ngày 20/11, team anh Trung có mặt tại Tuy An và cứu người ở những vùng trũng thấp. Đến chiều ngày 20, nhóm chi chuyển lên Tuy Hòa và định vào Hòa Thịnh nhưng nước chảy xiết, không vào được nên phải quay lại Tuy Hòa để cứu dân ở khu vực cầu Trần Hưng Đạo - cũng là một điểm rốn lũ.

Đến sáng ngày 22/11, nhóm anh Trung quay trở lại Hòa Thịnh để hỗ trợ người dân ở đây. 

Theo anh Trung, Hòa Thịnh là vùng trũng. Thời điểm nhóm anh Trung tiếp cận, nhiều người dân ở tình trạng hơn 2 ngày không có thức ăn, chỉ uống nước mưa cầm hơi. Khi cano tiếp cận và đưa thực phẩm, nhiều người vừa ăn vừa run, rất xúc động. Sau đó, các đoàn cứu trợ của lực lượng chức năng đã vào ứng cứu kịp thời.

Hiện tại, Hòa Thịnh và các vùng lân cận, nước đã rút phần lớn, người dân đang trong quá trình khắc phục hậu quả mưa lũ. Cùng với đó lực lượng chức năng dùng trực thăng thả hàng ở các khu vực khó tiếp cận đường bộ, hàng hóa cứu trợ từ nhiều nơi đã tập trung về địa phương.

Trong ngày 23/11, cả nhóm chuyển sang hoạt động cứu trợ, phân phát đồ ăn, thức uống, nhu yếu phẩm đến với vùng bị ngập sâu trong đợt lũ vừa rồi để bà con sớm trở lại cuộc sống bình thường. 

Nói về hoạt động của team trong những ngày vừa qua, anh Trung cho biết: “Chúng tôi đã dầm mưa dầm nước lũ, vượt qua những khu nước chảy xiết để tiếp cận nhà dân, cứu những người kêu cứu, muốn di dời hoặc sản phụ sắp sinh, em bé bị sốt,... Hàng ngày cả nhóm dầm nước từ 6 - 7h sáng đến 5 - 6h chiều thì dừng vì trời tối không thể tiếp cận được.

Bữa tối thường cũng là bữa trưa rồi ngủ ngay trên xe. Chúng tôi áp dụng ‘3 tại chỗ’: ăn tại chỗ, ngủ tại chỗ và cứu người tại chỗ để tiếp cận người dân nhanh nhất. Chẳng hạn như hôm ở cầu Trần Hưng Đạo, chúng tôi ngủ ngay đầu cầu, chỉ cần vài bước là xuống cano chạy vào làng”. 

Cùng với đó, anh Trung cùng team thường tìm một khu vực để kêu gọi người tại địa phương có thời gian và tấm lòng đến đứng bếp, tạo bếp cơm nóng 0 đồng cho những người bị ngập lụt hoặc bếp bị hư hỏng. 

“Nhận cơm nóng, người ta cảm động lắm. Chúng tôi đã nấu được hơn cả ngàn suất cơm để phát cho người dân và cho anh em có sức đi làm. Cơm chỉ đơn giản thôi, chỉ có 2 thứ là cơm nóng và gà kho/ cá kho/ thịt kho/ trứng chiên. Không thì sáng mì gói, tối mì gói để có sức chống lạnh và đi vào vùng lũ giúp bà con”.

Nhóm cũng tiếp tục duy trì hình thức phân phối, dùng các phương tiện như xe bán tải, cano ở vùng có thể di chuyển còn những vùng cô lập thì dùng drone đưa đồ cứu trợ để “không ai bị bỏ lại phía sau, ai cũng có quà, ai cũng được an ủi và động viên sau mưa lũ”. 

Đây cũng là công tác quan trọng nhất sau khi nước rút. Theo anh Trung, những thứ mà người dân cần thiết hàng đầu ở giai đoạn này như sau:

“Điều đầu tiên là có điện - máy phát để sạc pin, sạc điện thoại, bơm nước, rửa nhà, rửa cửa vệ sinh. 

Thứ hai là nhu yếu phẩm nhiều năng lượng: bánh mì tươi, lương khô, bánh tét, bánh chưng,... những thứ ăn được ngay vì bếp điện chưa có điện, bếp gas cũng ướt nên không nấu nướng; mì tôm chỉ phù hợp với giai đoạn đầu. 

Tiếp theo là quần áo khô và sạch vì đồ người ta ướt hết, không phơi được; chăn gối, đệm cũng ướt hoặc trôi hết. Sau đó cần có sóng điện thoại để người ta liên lạc với thân nhân; cần viên sủi xử lý nước và dung dịch xử lý môi trường để tránh dịch bệnh; cần một số loại thuốc cơ bản như thuốc đau bụng, thuốc bôi khi da bị ngứa do nước.

Đó là những thứ cần thiết nhất hiện tại”. 

Hiện tại - sáng ngày 24/11, nhóm anh Trung đã chuẩn bị quay về Đà Nẵng.

“Mỗi lần về tới bờ mới biết mình còn sống”

Về công việc cứu nạn cứu hộ, đặc biệt là cứu nạn trên nước mùa mưa lũ, anh Trung cho rằng muốn làm được, thì cần có yếu tố là Tâm - Trí - Dũng. 

“Thứ nhất là trái tim ấm (Tâm). Thứ hai là trí tuệ (Trí), người cứu hộ phải nhận biết nguy hiểm, kỹ năng thoát hiểm, kinh nghiệm thực chiến,... Thứ ba là sức khỏe, bản lĩnh, tính quyết đoán (Dũng). Thiếu một trong ba thì không làm được vì ở dưới nước, chậm một giây là chính mình có thể bị nước hất đi” - anh Trung giải thích.

Ngoài ra anh cho rằng muốn cứu người thì phải có kinh nghiệm, phải hiểu dòng chảy và phải luôn có một người hoa tiêu địa phương đi cùng. Bởi lẽ các đội cứu hộ chủ yếu từ nơi khác nên sẽ không biết đâu là đường hay sông, đâu là tường hay hàng rào, đâu là khu vực trũng thấp,... 

Anh Trung cũng lưu ý các chi tiết khi di chuyển bằng cano/ thuyền như bơi giỏi đến đâu cũng phải mặc áo phao, cần giới hạn số người để đảm bảo an toàn, phải có người ngồi mũi để không bị dạt và phải phối hợp với cơ quan chức năng địa phương. Anh chốt lại: “Cứu hộ không dễ”. 

Anh Trung Đào trong đợt cứu hộ ở Đà Nẵng hồi tháng 10 vừa qua

Dù có kiến thức, có kinh nghiệm nhưng bản thân anh Trung mỗi lần đi cứu hộ cũng có nỗi sợ riêng, nhất là vấn đề rủi ro: “Mỗi lần về tới bờ mới biết mình còn sống. Ở những vùng như Phú Yên (cũ), địa hình dốc, nước chảy xiết nên thuyền/ cano phải dư công suất để vượt lũ; nếu bằng hoặc thiếu thì thuyền chậm và dễ bị trôi. 

Khi thiết bị đảm bảo an toàn, máy nổ êm thì người lái cần vững tay lái, có kinh nghiệm. Ví dụ khi sang sông thì chạy theo hình chữ V, không chạy ngang và dòng chảy kết hợp với tốc độ của ta đi lên tạo lực đối đầu. Vì vậy phải tính góc nghiêng phù hợp, nếu không khi sóng gió lên thuyền sẽ múc nước và rất nguy hiểm. Đó là rủi ro mà người cứu hộ phải biết”.

Về vấn đề các đoàn cứu trợ ngày càng tinh tế, gửi băng vệ sinh và dung dịch vệ sinh phụ nữ, anh Trung cho biết chính mình cũng luôn quan tâm đến vấn đề này khi cứu trợ:

“Phụ nữ rất thiệt thòi. Trong các vùng lũ, sự cố đến bất ngờ thì khi nước ngập lút nhà, đồ đạc cá nhân đó thường không sử dụng được hoặc bị ướt. Trong khi đó nước lũ bẩn, lẫn phân, xác động vật, rác thải,... nên nếu những bạn nữ đến kỳ mà không có dụng cụ hỗ trợ thì dễ bị viêm nhiễm, gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt. Vì vậy tôi luôn quan tâm đến việc gửi những món đồ này để chị em chủ động và đảm bảo vệ sinh, an toàn. 

Bên cạnh đó dung dịch vệ sinh phụ nữ còn có thể dùng làm nước tẩy rửa, sát khuẩn - thứ rất hữu ích lúc này. Nhìn chung đó là những thứ nhỏ nhưng quan trọng, thiết yếu với chị em vùng lũ”. 

Hiện tại, vấn nạn tin giả, tin đồn thất thiệt và việc dùng AI dàn dựng clip ở vùng lũ cũng gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Là người trực tiếp có mặt ở vùng rốn lũ, anh Trung cũng chỉ ra tác động tiêu cực của tình trạng này: 

“Mọi người muốn đăng gì hay nói gì thì nên chứng kiến trực tiếp ở khu vực xảy ra. Nếu mình không có mặt mà nghe qua người này người kia rồi thổi lên con chuột thành con voi thì không nên. Mất mát là do cơ quan chức năng thống kê và công bố, không phải từ ‘nghe nói’”. 

Những tin giả này, theo anh Trung có 2 hệ lụy: (1) Làm dư luận hoang mang, khiến mọi thứ bất an trì trệ; (2) Có thể phạm pháp và người phát ngôn phải chịu trách nhiệm, bị cơ quan chức năng điều tra xem có đúng hay không, ở đâu, như thế nào,...

Ngoài ra, anh cũng mọi người cũng không nên nói những lời vô tâm. Bởi vì dù cố ý hay vô tình thì những lời nói đấy đều có thể làm nỗi đau của dân vùng lũ lớn hơn, làm tổn hại đến tinh thần của lực lượng chức năng, người dân đang đi ứng cứu trong khi họ quên ăn, quên ngủ lao vào dòng nước giành giật với tử thần.

Sinh ra và lớn lên ở Đà Nẵng, từng đối mặt với nhiều đợt mưa lũ nhưng về phía gia đình anh Trung, nhất là mẹ anh, không khỏi lo lắng mỗi khi thấy con trai lao vào mưa lũ cứu người. Thậm chí, mẹ anh không muốn để con đi và khóc vì: “Con đi hai mươi mấy năm như vậy đủ rồi, không nên làm nữa”, “Con còn gia đình con, còn mẹ nữa”, “Đi như vậy có được trả lương không?”, “Lỡ có chuyện gì thì có được gọi là liệt sĩ không?”,...

Đáp lại, anh Trung nửa đùa nửa thật: “Mẹ à, mẹ có một đứa con ‘anh hùng’” nhưng mẹ anh lại bảo: “Mẹ không cần đứa con anh hùng, mẹ cần con, vợ con cần chồng và con của con cần cha”. 

Những lời này khiến bản thân anh Trung suy nghĩ rất nhiều nhưng vẫn động viên mẹ, gọi về hàng ngày cho biết mình đang an toàn, cùng mọi người đi cứu hộ để mẹ bớt lo: “Biết mẹ và cả nhà rất lo nhưng vì cái tâm nên tôi mới xắn tay làm dù đó không phải công việc của mình. Tôi cũng chỉ là một người bình thường, may mắn có kỹ năng bơi và lặn, có kỹ năng sinh tồn khi nhiều lần lên rừng xuống biển, qua nhiều năm tích lũy phản xạ và kinh nghiệm nên làm được. Mà vì không phải ai cũng làm được công việc này nên đã làm thì phải làm cho chuẩn”. 

“Khi xảy ra thiên tai, mọi người cùng muốn xắn tay áo lên, mỗi người làm một việc theo thế mạnh của mình tạo nên sức mạnh dân tộc để nỗi đau của đồng bào vùng lũ qua đi nhanh hơn, cuộc sống trở lại bình thường. Thiên tai không tránh được nhưng có nhận thức, chuẩn bị và kinh nghiệm thì giảm thiệt hại” - anh Trung nói thêm.

Ảnh: FBNV