Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Trà Giang sinh năm 1942 tại Phan Thiết (Bình Thuận), nhưng cội quê của bà ở tỉnh Quảng Ngãi. Trà Giang thừa hưởng niềm đam mê nghệ thuật từ người cha - Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Văn Khánh, trưởng Đoàn Dân ca Liên khu V.

Nghệ sĩ Nhân dân Trà Giang và con gái - nghệ sĩ piano Bích Trà.

Năm 1954, theo gia đình các cán bộ miền Nam và Đoàn Dân ca Liên khu V tập kết ra Bắc, Trà Giang theo học Trường Học sinh miền Nam tại Hải Phòng, rồi trở thành học viên khóa đầu tiên của Trường Điện ảnh Việt Nam (sau này là Đại học Sân khấu - Điện ảnh Việt Nam), năm 1959, cùng lứa với các gương mặt sáng giá của điện ảnh VN sau này như: Phi Nga, Lâm Tới, Tuệ Minh, Thế Anh, Anh Thái, Thụy Vân, Lịch Du, Minh Đức…

Năm 1962, tốt nghiệp, Trà Giang về công tác tại Xưởng Phim truyện VN ở Hà Nội và có vai diễn đầu tiên trong sự nghiệp ở bộ phim “Một ngày đầu thu” của đạo diễn Huy Vân. Năm 1989, Trà Giang tham gia bộ phim “Dòng sông hoa trắng” (đạo diễn - NSND Trần Phương) - là vai diễn điện ảnh cuối cùng của bà. Thời gian sau này, Trà Giang chỉ tham gia một số bộ phim video và giảng dạy tại trường điện ảnh cho đến khi nghỉ hưu, đồng thời thử sức trong lĩnh vực hội họa. Ngoài ra, bà còn liên tiếp 7 lần là thành viên Hội đồng Giám khảo cuộc thi Hoa hậu Việt Nam (từ năm 1992 đến năm 2006.

NSND Trà Giang trong một số vai diễn của phim truyện điện ảnh.

Với thành quả sự nghiệp rực rỡ hơn 40 năm, NSND Trà Giang là biểu tượng lớn của điện ảnh Việt Nam. Bà đã ghi dấu ấn tài năng trong sự mến mộ của đông đảo khán giả qua các vai diễn phim điện ảnh để đời, như “Chị Tư Hậu” (đạo diễn Phạm Kỳ Nam), “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm”, “Em bé Hà Nội”, “Mối tình đầu” (đều của đạo diễn - NSND Hải Ninh), “Huyền thoại về người mẹ”, “Ngày lễ thánh” (đều của đạo diễn - NSND Bạch Diệp), “Hoàng Hoa Thám” (đạo diễn - NSND Trần Phương)…; được tặng nhiều giải thưởng danh giá, trong đó có Bông Sen Vàng và giải thưởng quốc tế tại Liên hoan Phim Moskva.

NSND Trà Giang còn có một vinh dự khác. Đó là việc cùng với các đạo diễn, diễn viên (gồm: Nguyễn Ngọc Quỳnh, Ngô Mạnh Lân, Hải Ninh, Nguyễn Hồng Sến, Trần Vũ, Bùi Đình Hạc, Bạch Diệp, Lâm Tới, Thanh Tú, Phương Thanh), bà đã có có tên trong Bách khoa toàn thư điện ảnh Liên Xô. 

Tác phẩm “Bình yên” qua góc nhìn của NSND - họa sĩ Trà Giang.

NSND Trà Giang đến với thế giới của hình và sắc từ một ngẫu duyên. Tới cuối năm 1999, khi chồng bà (GS - NSƯT Nguyễn Bích Ngọc, nguyên PGĐ Nhạc viện TP. Hồ Chí Minh) qua đời, thì hội họa gần như là một sự lựa chọn cho sự an trú trong cuộc đời của NSND - họa sĩ Trà Giang, là liều thuốc tinh thần giúp bà vượt qua nỗi mất mát, cô đơn.

Từ đó đến nay, NSND Trà Giang vẽ miết mải, say mê, tham gia nhiều triển lãm chung và riêng. Trong đó, có các triển lãm cá nhân đầy ấn tượng, như: “Hè về” (2006), “Mùa xuân” (2016) “Đi qua miền Tây Bắc” (2018) và bây giờ, trong tháng 10/2024, là triển lãm có tiêu đề rất bình dị: “Quê hương”, tại Maii Art Spac (72/7 Trần Quốc Toản, phường Võ Thị Sáu, quận 3, TP.Hồ Chí Minh), kéo dài đến ngày 30/10.

Với 25 bức sơn dầu đủ kích cỡ, được lựa chọn kỹ lưỡng từ những sáng tác mới nhất của NSND Trà Giang trong những năm gần đây, chủ đề chính và xuyên suốt trong sự bình dị của “Quê hương” là hoa và phong cảnh đất nước Việt Nam, với nhiều cung bậc cảm xúc, sắc thái nội tâm.

Các tác phẩm tranh của NSND Trà Giang thường có hòa sắc dịu êm.

Trong triển lãm lần này, NSND Trà Giang đã tặng Maii Art Space một bức tranh để bán đấu giá, ủng hộ hoạt động thiện nguyện. Bà rất vui khi biết bức tranh sơn dầu "Hồn quê" đã được bán đấu giá đạt mức 151 triệu đồng để hỗ trợ đồng bào miền Bắc khắc phục hậu quả bão lũ và ổn định cuộc sống.

Tại triển lãm, NSND Trà Giang đã có cơ hội gặp gỡ nhiều bạn bè trong giới văn hóa nghệ thuật đến chia vui cùng bà. NSND Kim Cương bày tỏ: "Chị Trà Giang yêu thiên nhiên, đồng thời cũng yêu thơ, nên xen lẫn giữa tranh còn là hồn thơ của chị. Ngôn ngữ của thiên nhiên trong tranh của chị đem lại sự yên bình cho người xem". Còn nhà biên kịch Dương Cẩm Thúy - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật TP. Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội Điện ảnh TP. Hồ Chí Minh - chia sẻ: “Ở tuổi 82, đây có thể là triển lãm riêng lần cuối cùng của NSND Trà Giang bởi sức khỏe và tuổi tác. Tôi rất nể phục tinh thần của bà. 25 bức sơn dầu được tuyển lựa kỹ lưỡng từ những sáng tác mới nhất, cho thấy bà rất thận trọng trong việc công bố những đứa con tinh thần của mình và tiếp tục làm công tác thiện nguyện".

Tại lễ khai mạc triển lãm, NSND Nguyễn Thị Thanh Thúy - Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao TP. Hồ Chí Minh - phát biểu với báo chí: "NSND Trà Giang chưa bao giờ nhận mình là họa sĩ, nhưng giới mỹ thuật đã công nhận bà là họa sĩ từ rất lâu. Tranh của bà ẩn chứa những khoảnh khắc rất đẹp về cuộc sống, về những nơi bà đi qua và bắt gặp trên các vùng miền cả nước. Tinh thần lao động nghệ thuật của bà đáng ngưỡng mộ và là tấm gương cho thế hệ nghệ sĩ trẻ tiếp nối".

Bức tranh sơn dầu "Hồn quê" của NSND Trà Giang đã được bán đấu giá đạt mức 151 triệu đồng để quyên góp từ thiện.

Có một điều thú vị trong thời gian diễn ra triển lãm: Maii Art Space còn trình chiếu bộ phim “Dòng sông ký ức”, dài 50 phút, của đạo diễn Nguyễn Thước. Đây là bộ phim tài liệu mới nhất về NSND Trà Giang, vừa tham gia Liên hoan phim tài liệu Châu Âu - Việt Nam lần thứ 14 - năm 2024 tại TP. Hồ Chí Minh.

Nhân triển lãm, NSND Trà Giang còn nhận thêm một niềm vui. Nghệ sĩ piano Bích Trà - con gái duy nhất của vợ chồng bà, đang sống và làm việc ở nước ngoài - đã về tham dự khai mạc triển lãm của mẹ, đồng thời góp mặt trong “Đêm nhạc Tchaikovsky & Beethoven”, do Nhà hát Giao hưởng Nhạc vũ kịch TP. Hồ Chí Minh tổ chức vào tối 26 và 27/10, tại Nhà hát Thành phố.

NSND Trà Giang thực sự là một người đặc biệt trong giới văn nghệ sĩ Việt Nam, là thần tượng của nhiều nghệ sĩ và được đông đảo khán giả mến mộ. Trà Giang là diễn viên điện ảnh đầu tiên được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (1984), đồng thời là diễn viên Việt Nam đầu tiên đoạt giải thưởng lớn tại một liên hoan phim quốc tế, diễn viên điện ảnh đầu tiên được Hội Điện ảnh Việt Nam tôn vinh “Thành tựu trọn đời”. Bà là đại biểu Đại biểu Quốc hội khoá V, VI, VII, đồng thời từng là ủy viên Thường vụ Hội Điện ảnh Việt Nam, Ủy viên ban Chấp hành Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam.