Năm 2023, chúng ta đã chứng kiến "sự thức giấc của chàng khổng lồ", ngành công nghiệp AI, khiến thuật ngữ "mùa đông AI" (AI winter) trở thành dĩ vãng, từ những nền tảng sẵn có. Hiện nay, nhắc đến công nghệ thông tin, chúng ta không thể bỏ qua sự đóng góp và ảnh hưởng ngày càng lớn của trí tuệ nhân tạo (AI). Từ phân tích dữ liệu lớn đến tự động hóa các quy trình làm việc, AI không chỉ là một xu hướng mà còn là một làn sóng mạnh mẽ đang thúc đẩy sự thay đổi trong mọi ngành nghề.

Với sự phát triển như hiện tại, liệu AI có thể thay thế được con người trong tương lai không? Hay nó sẽ là chất xúc tác tạo ra các ngành nghề mới, đòi hỏi chúng ta phải trang bị những kỹ năng mới để trượt dài trong hố sâu thất nghiệp?

Xu thế của AI trong tương lai?

Chị Ai Huynh (Huỳnh Như Ái) - người có hơn 10 năm kinh nghiệm làm việc tại Đông Nam Á và Thung lũng Silicon (Mỹ); từng đảm nhiệm vị trí COO của công ty Percolata, một startup AI gọi vốn 10 triệu đô la (series A) ở Palo Alto; đồng thời là tác giả cuốn sách "Dám Nghi - Dám Nghĩ - Dám Nghỉ. Góc nhìn cuộc sống và việc làm từ Mekong đến Thung Lũng Silicon" (NXB Trẻ); tác giả TEDx Talk: "Rethink: Education, Women’s career and Inner Transformation", chia sẻ AI đã có mặt hơn 50 năm. Trong một thời gian dài, AI được dùng trong doanh nghiệp. Ví dụ, AI cập nhật giá vé trên website hãng máy bay, AI cá nhân hóa content newsfeed của bạn…

Trong năm 2023, ChatGPT là một trong những nguồn cơn quan trọng khiến AI trở nên nổi hơn nhiều hơn nhiều năm trước cộng lại. Vì ChatGPT chuyển AI từ chỗ công cụ doanh nghiệp dùng, nay trở thành công cụ cho cá nhân dùng.

Ai cũng có thể lên ChatGPT đặt câu hỏi, từ tóm tắt báo cáo khoa học hàn lâm, tới nhờ ChatGPT gợi ý cách viết email nghỉ việc. ChatGPT cho đại chúng tương tác trực tiếp với AI, để ai cũng có một trải nghiệm riêng, cảm nghĩ riêng về nó. Từ đó, ai cũng có "chuyện" để nói về AI. ChatGPT giúp AI trở thành một chủ đề bình dân hơn, dễ có chuyện để nói hơn.

"Xu hướng của AI là làm các thao tác cần tư duy (đọc, nghe, nhìn, phân tích, di chuyển từ điểm A đến điểm B,...) trở nên tự động, nhanh hơn, rẻ hơn cho người dùng cá nhân và doanh nghiệp", chị Ai Huynh chia sẻ về xu hướng của AI trong tương lai.

ChatGPT chuyển AI từ chỗ công cụ doanh nghiệp dùng, nay trở thành công cụ cho cá nhân dùng.

Tương tự, anh Nguyễn Tiến Huy nickname (biệt danh Huy Pencil) - creative technologist, hiện nay đang điều hành Pencil Group - một công ty về truyền thông và công nghệ. Ngoài mảng phát triển thương hiệu, truyền thông tích hợp, Pencil Network của Pencil Group còn đầu tư vào nhiều công ty trong các ngành công nghiệp sáng tạo, bày tỏ:

"Tôi nghĩ xu hướng của AI trong 5 năm tới sẽ là AI transformation trong các doanh nghiệp, nghĩa là không chỉ ứng dụng AI làm công cụ mà thay đổi luôn cả mô hình kinh doanh. Còn trong năm 2024 thì vẫn tiếp tục là lan truyền cách dùng công cụ để tối ưu hiệu suất".

Về xu hướng của AI trong tương lai, sếp Hoàng Nam Tiến - nguyên Chủ tịch FPT Software, FPT Telecom, Tập đoàn FPT, hiện đang là Phó chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học FPT, thừa nhận đây là câu hỏi lớn mà rất nhiều các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp, tổ chức, chính phủ đang tranh luận với nhau.

Từ sau sự bùng nổ của ChatGPT, mọi người đã đặt ra những câu hỏi nghiêm túc rằng làm sao để sử dụng AI vào các công việc của mình, tức đưa AI vào thực tiễn. Tuy nhiên, các lĩnh vực cần tính bảo mật cao như: An ninh quốc phòng, xây dựng luật pháp, bí mật kinh doanh… thì mọi người nhận ra không thể sử dụng AI bừa bãi được. Bởi khả năng bị lọt dữ liệu, thao túng thông tin là rất lớn.

Từ sau sự bùng nổ của ChatGPT, mọi người đã đặt ra những câu hỏi nghiêm túc rằng làm sao để đưa AI vào thực tiễn

Xu hướng tiếp theo đó chính là ứng dụng ChatGPT cho từng chuyên ngành, tổ chức, công ty. Như vậy, chúng ta sẽ xây dựng những nền tảng ngôn ngữ lớn nhằm phục vụ rất chuyên sâu cho một lĩnh vực cụ thể và nó có độ bảo mật cao vì chỉ sử dụng trong tổ chức, doanh nghiệp ấy. Ví dụ, tại FPT đang xây dựng các ứng dụng AI trên nền tảng ngôn ngữ lớn cỡ khoảng 7 tỷ parameter (đơn vị đo lường thông tin) để phục vụ riêng cho từng ngân hàng, tổ chức tài chính.

"Sự nở rộ của các ứng dụng AI có thể giúp chúng ta tận dụng và khai thác triệt để lợi ích của nó. Song, mọi người cũng cần chuẩn bị sẵn sàng một tâm thế, khi thế hệ tiếp theo của người máy và ứng dụng trí tuệ nhân tạo hiện diện, khả năng sẽ đe dọa công việc của chúng ta", sếp Tiến nhấn mạnh.

Con người liệu có thể bị thay thế bởi AI?

Anh Huy bày tỏ, thật ra con người… không bị thay thế bởi AI mà chỉ những người biết dùng AI sẽ thay thế những người không biết dùng AI. Như hơn trăm năm trước khi máy dệt ra đời thì nhiều người nghĩ nó sẽ thay thế thợ dệt nhưng đến nay vẫn cần có người vận hành máy dệt và vẫn còn có những người thợ dệt thủ công. Sự khác biệt chỉ là chúng ta sẽ dùng AI như thế nào.

"Để không bị AI thay thế, chúng ta phải biết dùng nó chứ đừng để AI dùng mình. Người để AI dùng mình là người chỉ cung cấp dữ liệu cho AI học mà không biết dùng AI cho đời sống và công việc của mình dựa trên hiểu biết cách giao tiếp với AI. Người không có 3 loại tư duy: học tập liên tục, tư duy sáng tạo và tư duy phản biện thì sẽ dễ bị bỏ lại phía sau, dù là AI hay là công cụ nào khác", anh Huy nêu quan điểm.

Theo anh Huy, để không bị AI thay thế, chúng ta phải biết dùng nó chứ đừng để AI dùng mình

Còn chị Ai Huynh chia sẻ, AI sẽ thay thế các nghiệp vụ mang tính chất lặp đi lặp lại, mất thời gian của con người. Ví dụ, ở kho của sàn thương mại điện tử, trước đây cần nhân viên đi bộ tới lui rất nhiều trong tổng kho siêu rộng để tới đúng kệ, lấy đúng món hàng chuẩn bị cho đơn hàng online cần được ship đi, thì bây giờ AI robot được lập trình để định vị đi tới đúng kệ, biết né vật cản, lấy đúng hàng qua quẹt mã code, giúp ship hàng nhanh hơn, chi phí rẻ hơn cho KH.

"Con người sẽ bị đào thải ở một số việc, nhưng họ có cơ hội mới là được đào tạo, chuyển lên làm những công việc cần tư duy cao hơn, như quản lý máy móc, kiểm tra chất lượng, sáng tạo dịch vụ, trải nghiệm khách hàng.

AI cũng tạo ra thêm nhiều nghề mới. Giống như từ khi smartphone và social media thông minh hơn, thì từ 2019 đến nay chúng ta có thêm nghề data analyst, livestreamer, giao hàng công nghệ, kinh doanh online, các hình thức mới và hiện đại hơn của digital marketing…", chị Ai Huynh chia sẻ.

Đồng quan điểm, sếp Hoàng Nam Tiến chia sẻ theo các nhà nghiên cứu, những công việc lặp đi lặp lại trên 3 lần, thì trí tuệ nhân tạo và robot có khả năng làm tốt hơn chính chúng ta. Những nhóm công việc có thể bị ảnh hưởng: Giao dịch viên ngân hàng, kế toán, làm lập trình (coding), kiểm thử phần mềm (testing), call center... thực tế chứng minh người máy làm tốt hơn con người.

Những công việc lặp đi lặp lại trên 3 lần, thì trí tuệ nhân tạo và robot có khả năng làm tốt hơn chính chúng ta

Sếp Hoàng Nam Tiến cũng lấy dẫn chứng từ đánh giá của IMF tại Diễn đàn kinh tế thế giới năm 2024 ở Davos, trong tương lai gần (có thể là dưới 10 năm hoặc dưới 5 năm), 40% lực lượng lao động sẽ bị ảnh hưởng bởi trí tuệ nhân tạo và người máy.

"Chưa bao giờ từ self-learning (tự học), life long learning (học tập suốt đời) lại đúng như thế. Rất nhiều người có trình độ, kinh nghiệm, trải nghiệm… trong một lĩnh vực cụ thể, sẽ phải đi học thêm về những ngành nghề mới. Có 2 mặt luôn song hành, trí tuệ nhân tạo và người máy sẽ làm ảnh hưởng đến công việc của nhiều người, nhưng cũng tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới", sếp Hoàng Nam Tiến nhấn mạnh. 

Ảnh NVCC