Hát Xoan là một loại hình dân ca lễ nghi phong tục của vùng đất Tổ Phú Thọ, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại. Đây là loại hình dân ca nghi lễ, phong tục, còn gọi là hát cửa đình vào mùa xuân hay "Khúc môn đình", là hình thức nghệ thuật đa yếu tố: Ca nhạc, hát, múa phục vụ nhu cầu tín ngưỡng của cộng đồng. Không những vậy, hát Xoan còn chứa đựng giá trị văn hóa cổ gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của người Việt cổ. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại, tốc độ đô thị hóa và làn sóng văn hoá đại chúng khiến Xoan đứng trước nguy cơ xa rời thế hệ trẻ.

Việc tạo ra những không gian mới để Xoan tiếp tục “sống” trong đời sống đương đại trở nên cấp thiết. Từ trăn trở đó, “Diệu Thanh Xoan” do nhóm sinh viên Trường Khoa học Liên ngành & Nghệ thuật – ĐHQGHN thực hiện được xây dựng như một mô hình trải nghiệm đa lớp.

Các nghệ nhân phường Xoan An Thái chia sẻ cùng các bạn trẻ

Tối 30/11, minishow “Diệu Thanh Xoan” đã thu hút khá đông khán giả trẻ tại Hà Nội. Đặc biệt, chương trình có sự góp mặt của Nghệ nhân nhân dân Hát Xoan Nguyễn Thị Lịch – Bà trùm Phường Xoan An Thái (Phượng Lâu Việt Trì, Phú Thọ) và các nghệ nhân phường Xoan An Thái đem đến một không gian giao lưu văn hoá truyền thống hiếm gặp ở đô thị lớn.

Thay vì chỉ trình diễn, chương trình dẫn dắt khán giả đi qua bốn không gian: tìm hiểu nguồn gốc – nghi lễ, khám phá giá trị nghệ thuật, trải nghiệm nhịp – phách cơ bản và thưởng thức biểu diễn trực tiếp. Cách tiếp cận này giúp khán giả không chỉ “xem” Xoan mà còn “chạm vào” bản chất của nó qua hình ảnh, âm thanh, thao tác và tương tác với nghệ nhân. Nhiều khán giả chia sẻ ấn tượng khi lần đầu được gõ phách, cảm nhịp hoặc nghe những bài Xoan cổ ở khoảng cách gần.

Nhóm các bạn trẻ hào hứng với loại hình nghệ thuật dân gian

“Trực tiếp nghe nghệ nhân hát mới thấy độ vang, độ nảy và tinh thần của hát Xoan. Cảm giác này khác hoàn toàn khi xem qua màn hình” một khán giả trẻ cho biết. Chia sẻ tại buổi diễn, Nghệ nhân Nguyễn Thị Lịch đánh giá cao sự chuẩn bị của sinh viên: “Các cháu làm kỹ và giữ được tinh thần của Xoan, đặc biệt là cách để người trẻ chủ động tiếp cận di sản”. Sự kiện này là hoạt động trọng tâm của dự án “Bến Đình Xoan – Điểm hẹn di sản giữa lòng phố”, với mục tiêu đưa Xoan đến gần giới trẻ thông qua truyền thông số, lớp học trực tuyến và các buổi trải nghiệm trực tiếp.

Sau hiệu ứng tích cực từ chương trình đầu tiên, nhóm sinh viên cho biết sẽ xây dựng mô hình thành điểm hẹn văn hoá định kỳ, góp phần đưa di sản trở lại đời sống bằng những hình thức phù hợp với thời đại.