Buổi giới thiệu tác phẩm “Phượng” của tác giả Phạm Kiều Phượng và chương trình “Phục dựng di ảnh màu cho các văn nghệ sĩ, trí thức đã hy sinh, hoặc có công trong kháng chiến” đã được tổ chức sáng 22.4 tại Hà Nội.

Hoạt động này được tiến hành nhân Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam năm 2024 và hướng tới kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7.5.1954 - 7.5.2024) do sự phối hợp của Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam”, Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và Câu lạc bộ “Mãi mãi tuổi 20”.

Nữ tác giả Phạm Kiều Phượng sinh năm 1942 tại thị trấn Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc; có cha đã hy sinh trong kháng chiến chống Pháp; mẹ tham gia hoạt động Việt Minh, từng bị Pháp bắt giam tại Hỏa Lò; chồng là cựu chiến binh Phòng không - Không quân trong kháng chiến chống Mỹ và bà nội được Nhà nước truy tặng danh hiệu “Mẹ Việt Nam anh hùng”.

Ấn phẩm “Phượng” là cuốn tự truyện của bà Phạm Kiều Phượng. Ảnh: L.Q.V

Liệt sĩ Phạm Văn Bái (1920 - 1951) tức Đại đội trưởng Ngọc Long, chỉ huy Đại đội chủ công 363 (thuộc Trung đoàn Sông Lô, Đại đoàn 312) là cha của tác giả Phạm Kiều Phượng, đã hy sinh trong chiến dịch Hoàng Hoa Thám, khi ông chỉ huy đơn vị đánh trận Mao Khê mỏ, thuộc Chiến khu Đông Triều (Quảng Ninh) năm 1951. Cũng năm đó, vợ ông - bà Nguyễn Thị Mai - trong một lần vận chuyển truyền đơn và tài liệu kháng chiến đã bị mật thám Pháp phát hiện, bắt giam và xa con gái từ đó. Cô bé Phượng mới 8 tuổi, đã phải sống và lớn lên trong cảnh mồ côi cả cha và mẹ.

Sau khi hòa bình lập lại, năm 1955, gia đình bà Phượng đã nhận được giấy báo tử, kèm theo Bằng Tổ quốc ghi công Liệt sĩ Phạm Văn Bái (tức Ngọc Long). Từ đó, bà Phượng rất mong mỏi phải đi tìm nơi chôn cất hài cốt người cha. Nhưng hành trình ấy đã phải kéo dài hơn nửa thế kỷ, sau nhiều lần bà Phượng - dù một bên chân đau, phải đi tập tễnh - nhưng vẫn cùng những người thân trong gia đình đi nhiều nơi, mỗi khi có manh mối mách bảo, lặn lội tới các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Cạn, Cao Bằng, Lạng Sơn và Quảng Ninh để hỏi tìm mộ phần liệt sĩ Phạm Văn Bái.

Tới năm 2003, trong khi đào đất làm làm vườn, một người dân ở Mạo Khê (huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh) đã phát hiện ra 7 bộ hài cốt, có dấu tích vũ khí và quân trang giống của bộ đội ta thời chống Pháp. Rồi nhờ sự trợ giúp của các nhà ngoại cảm, bà Phượng và gia đình đã xác định được phần mộ của liệt sĩ Phạm Văn Bái tại Nghĩa trang Liệt sĩ Đông Triều.

“Phượng” (Nhà xuất bản Phụ Nữ, 2023) là cuốn tự truyện của nữ tác giả Phạm Kiều Phượng, dày 236 trang, không chỉ kể về hơn 80 năm cuộc đời của một phụ nữ đã đi qua kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, thời kỳ bao cấp và đổi mới… Các câu chuyện, kỷ niệm được kể trong ấn phẩm này dù rất bình dị, nhưng đã vượt ra ngoài khuôn khổ một gia đình, dòng họ, vì liên quan tích cực tới cả cộng đồng xã hội.

Đặc biệt, một số nhân vật được nhắc đến trong tác phẩm còn là những “yếu nhân” của đất nước, như cố Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc Kim Ngọc (1917 - 1979) - “Cha đẻ” của “Khoán hộ, khoán 10” đổi mới cho nông nghiệp Việt Nam, như Thiếu tướng Trần Văn Phác (1926 - 2012) - nguyên Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thông tin… “Phượng” đã được Trung tâm Xuất bản Tác phẩm Mới bình chọn là một trong 5 tác phẩm xuất sắc nhất của năm 2023. Đặc biệt, cuốn sách này không bán, mà tác giả Phạm Kiều Phượng đã tự nguyện tặng toàn bộ bản in tác phẩm “Phượng” lần đầu cho Chương trình “Tủ sách Đặng Thùy Trâm”.

BTC chương trình “Phục dựng di ảnh màu cho các văn nghệ sĩ, trí thức đã hy sinh, hoặc có công trong kháng chiến” trao tặng di ảnh đã được phục dựng cho đại diện các gia đình liệt sĩ. Ảnh: L.Q.V

Phần biểu diễn của nhóm nghệ thuật “Trái tim người lính Việt Nam” làm sống lại những trang sử hào hùng của công cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc của quân và dân Việt Nam. Ảnh: L.Q.V

Theo Đại tá, nhà văn Đặng Vương Hưng (Chủ tịch Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam”), từ năm 2016, khi Ban vận động thành lập Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” ra đời, bà Phạm Kiều Phượng dù tuổi cao, sức khỏe hạn chế, nhưng đã rất nhiệt tình tham gia hầu hết các hoạt động sự kiện, giao lưu và đồng hành với các cựu chiến binh và thế hệ trẻ, ở nhiều vùng miền trên cả nước.

Nhà văn Đặng Vương Hưng cho biết: “Trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và bảo vệ biên giới - biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, đã có hàng vạn văn nghệ sĩ, trí thức Việt Nam trực tiếp tham gia và có những đóng góp to lớn cho thắng lợi chung của dân tộc. Do bối cảnh khó khăn trong thời chiến, nên nhiều người trong số họ khi hy sinh đã không có bức ảnh nào, hoặc nếu có, thì chỉ là những bức ảnh đen - trắng, đều đã nhòe mờ bởi thời gian.

Lấy cảm hứng từ câu chuyện con gái một liệt sĩ hy sinh trong kháng chiến chống Pháp đã dành hơn 50 năm đi tìm lại hài cốt cha mình, Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” đã kết nối với một nhóm họa sĩ trẻ nhiệt tình, có khả năng sử dụng công nghệ AI, hiện làm việc online tại Hà Nội, Vĩnh Phúc, Hải Phòng, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh… để phục dựng màu cho các di ảnh thờ và ảnh tư liệu đen - trắng, góp sức vào chương trình “Phục dựng di ảnh màu cho các văn nghệ sĩ, trí thức đã hy sinh, hoặc có công trong kháng chiến” nhằm tri ân những người con đất Việt đã ngã xuống vì sự trường tồn của đất nước.

Qua chương trình nói trên, hàng trăm chân dung di ảnh thờ đen - trắng đã được phục dựng màu và từ tháng 3.2024, một số chân dung trong số đó đã được giới thiệu trên diễn đàn “Trái tim người lính” của mạng xã hội facebook, cùng Tạp chí điện tử Văn hóa và Phát triển và nhận được phản hồi rất tích cực của dư luận xã hội. Bước đầu, Chương trình đã giới thiệu và trưng bày hơn 30 di ảnh của một số văn nghệ sĩ và trí thức đã hy sinh, hoặc có công trong kháng chiến, vừa được phục dựng màu, với cỡ ảnh 60cm x 80cm”.

Một số di ảnh liệt sĩ đã được phục dựng màu. Ảnh: L.Q.V

Hai trong số các di ảnh liệt sĩ đã được phục dựng màu: Bên trái là ảnh liệt sĩ Phạm Văn Bái và ảnh còn lại là liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc. Ảnh: L.Q.V

Được biết, chương trình nhân văn phục dựng di ảnh màu được thực hiện miễn phí, sẽ được thực hiện trên toàn quốc và cộng đồng người Việt ở nước ngoài, bằng kinh phí xã hội hóa. Dự kiến, các di ảnh được phục dựng màu sẽ được giới thiệu trong các sự kiện văn hóa do Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” thực hiện trên toàn quốc.

“Chương trình rất mong nhận được sự chung tay, góp sức, ủng hộ của cộng đồng và xã hội. Đặc biệt, là việc cung cấp tư liệu di ảnh đen - trắng và tóm tắt công lao, sự nghiệp của người đã mất. Các họa sĩ và bạn đọc có khả năng phục dựng màu cho di ảnh đen - trắng, muốn cộng tác với chương trình nhân văn và ý nghĩa nêu trên, xin mời liên hệ với Tổ chức “Trái tim người lính Việt Nam” - nhà văn Đặng Vương Hưng chia sẻ.

Bà Phạm Kiều Phượng trao tặng 1.000 cuốn “Phượng” cho “Tủ sách Đặng Thùy Trâm” để tạo cơ hội đọc sách cho các bạn đọc trẻ. Ảnh: L.Q.V