Hội nghị

Những di vật gợi nhớ một thời chiến tranh bảo vệ tổ quốc hào hùng

12/06/2024 - 07:05 GMT +7

LÊ QUANG VINH

Di vật của liệt sĩ đã “về” với người thân; Cuộc sống cựu binh được tái hiện trong tự truyện - gợi nhớ một thời chiến tranh giữ nước hào hùng.

Ngày 12.6.2024, tại Hà Nội, Tổ chức “Trái tim Người lính” phối hợp với Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ (Hoa Kỳ), Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam và CLB “Mãi mãi tuổi 20” đã tổ chức trang trọng Lễ tiếp nhận “Hồ sơ Chứng tích chiến tranh Việt Nam”; Giới thiệu tự truyện “Mãi vẫn là người lính”; Trao tặng di ảnh chân dung (đã phục dựng màu) cho một số gia đình liệt sĩ.

Hoạt động mang đậm ý nghĩa nhân văn này được tiến hành nhân kỷ niệm 76 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi Thi đua ái quốc (11.6.1948 - 11.6.2024) “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm” và hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” trong hoà bình.

Phần biểu diễn văn nghệ với các ca khúc cách mạng hào hùng.

Tới dự, có các tướng lĩnh, Anh hùng LLVTND là đồng đội của các liệt sĩ có “Hồ sơ Chứng tích chiến tranh Việt Nam” được trao trả và các cựu chiến binh; đại diện lực lượng Quân đội Nhân dân và Công an Nhân dân, những người đã trực tiếp tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước; cùng đại diện thân nhân các liệt sĩ, đến từ nhiều vùng miền trên cả nước.

Trong kháng chiến chống Mỹ, đã có hàng vạn những cuốn nhật ký, thư tay, vật dụng cá nhân… - là di vật và kỷ vật của bộ đội miền Bắc và quân Giải phóng miền Nam - bị quân đội Mỹ và lính Việt Nam Cộng hòa thu được trên chiến trường. Hầu hết bản gốc đã bị hủy trong thời chiến. Tuy nhiên, nhiều nội dung của các di vật và kỷ vật này đã được chụp lại và lưu giữ dưới hình thức microfilm, tại Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ thuộc Đại học Công nghệ Texas - Hoa Kỳ (VNCA). Những bản copy này cũng có thể được xem như là “bản gốc”, chứa đựng nhiều thông tin riêng tư, nhưng rất cảm động và thiêng liêng, vì hầu như thân nhân các gia đình liệt sĩ liên quan chưa bao giờ có cơ hội thấy chúng và có thể trợ giúp việc tìm kiếm phần mộ và hài cốt liệt sĩ…

Nghi thức trao và tiếp nhận “Hồ sơ Chứng tích chiến tranh Việt Nam”.

Theo Đại tá, Nhà văn Đặng Vương Hưng (người sáng lập và hiện là Chủ tịch Tổ chức “Trái tim Người lính”) - Trưởng BTC sự kiện: “Hiện chúng tôi đã phối hợp với VNCA thực hiện một dự án phi lợi nhuận và nhân văn mang tên “Hồ sơ Chứng tích chiến tranh Việt Nam”. Chúng tôi đã sử dụng các tài liệu được sàng lọc từ kho microfilm, với gần 3 triệu trang, đang lưu giữ tại VNCA, để tìm kiếm thông tin về các liệt sĩ Việt Nam đã hy sinh, hoặc mất tích trong chiến tranh; đồng thời, phối hợp với nhiều tổ chức và cá nhân, tiến hành tìm kiếm thân nhân liệt sĩ và các cựu chiến binh còn sống sót qua chiến tranh, để có thể trao trả “Hồ sơ Chứng tích” (Nhật ký, Thư riêng, v.v...) cho các cá nhân, hoặc thân nhân liệt sĩ tại Việt Nam.

Từ đầu tháng 5.2024, căn cứ nguồn tư liệu độc quyền do VNCA gửi, Tổ chức “Trái tim người lính” đã biên soạn và giới thiệu trên mạng xã hội facebook và Tạp chí điện tử “Văn hóa và Phát triển” hơn 30 hồ sơ “Chứng tích Chiến tranh”. Đó là nội dung tóm tắt của 35 cuốn sổ tay nhật ký và 7 lá thư thời chiến. Với sự chung tay góp sức của nhiều bạn đọc, 11 hồ sơ trong số đó đã có phản hồi của thân nhân các liệt sĩ, cựu tù binh chiến tranh và thương binh. Chúng tôi đã liên hệ với các nhân chứng nêu trên, để mời tham dự sự kiện này”.

Tiến sĩ Tosha Dupras - Trưởng Đoàn Trí thức Hoa Kỳ - chia sẻ thông tin về dự án “Hồ sơ Chứng tích chiến tranh Việt Nam”.

Khi nhận được thông tin có thể tiếp nhận “Hồ sơ Chứng tích chiến tranh” liên quan đến gia đình mình, thân nhân các liệt sĩ đã rất xúc động và hồi hộp chờ tiếp nhận những kỷ vật thiêng liêng của người đã khuất, như đón sự “trở về” quê hương của những người thân sau nhiều chục năm hy sinh. Bởi thế, nhiều gia đình thân nhân của liệt sĩ đã đăng ký khá đông người tới tham dự sự kiện, như đoàn thân nhân của liệt sĩ Đặng Văn Tế (Phú Thọ) đăng ký đi 6 người (trong đó có người vợ đã hơn 80 tuổi); đoàn thân nhân của liệt sĩ Trần Xuân Linh (Hà Tĩnh) đăng ký 7 người.

Đặc biệt, trong số 11 hồ sơ tìm được người nhận, có 2 trường hợp còn sống sót qua các trận đánh đẫm máu. Nhưng đáng tiếc là trường hợp cựu tù binh Mai Xuân Ngọc (Hải Phòng), vì tuổi cao sức yếu, nên cách đây 2 tháng đã mất, hưởng thọ 87 tuổi. Chỉ có ông Đỗ Xuân Thuyên (sinh 1945, thương binh, hiện ở Thái Bình) còn sống. Mặc dù đã 80 tuổi, phải đi xe lăn và cần người đi cùng hỗ trợ, nhưng cụ Thuyên vẫn đăng ký từ Thái Bình về Hà Nội để tham dự sự kiện.

Đoàn cán bộ nghiên cứu của Hoa Kỳ tại buổi lễ.

Nhằm góp phần hàn gắn vết thương chiến tranh, khép lại quá khứ, cùng hướng tới tương lai, với cuộc sống hoà bình tốt đẹp hơn; nhân dịp này, Viện Khoa học và Nghệ thuật phối hợp với Viện Hòa bình và Xung đột, cùng Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ của Đại học Công nghệ Texas (Hoa Kỳ) đã cử một đoàn cán bộ nghiên cứu sang Việt Nam tìm hiểu thực tế; đồng thời, phối hợp với Tổ chức “Trái tim Người lính” bàn giao “Hồ sơ Chứng tích chiến tranh” (lần thứ 2) cho thân nhân các gia đình liệt sĩ.

Thành phần của Đoàn đến từ Hoa Kỳ bao gồm: TS Tosha Dupras (Viện trưởng Khoa học và Nghệ thuật, Đại học Texas Tech, trưởng đoàn), TS Ron Milam (GS Bộ môn Lịch sử, GĐ điều hành Viện Hòa bình & Xung đột, Đại học Texas Tech), TS Steve Maxner (GĐ Trung tâm và Lưu trữ Việt Nam, Đại học Texas Tech), TS Alex- Thai Dinh Vo (GS Trợ giảng Nghiên cứu, Trung tâm và Lưu trữ Việt Nam, Đại học Texas Tech), TS Uyen “Carie” Nguyen (GS Trợ giảng Nghiên cứu, Viện Hòa bình & Xung đột, Đại học Texas Tech).

Một số thành viên tiêu biểu của dự án được trao bằng vinh danh.

Cũng trong buổi lễ, BTC đã ra mắt cuốn tự truyện “Mãi vẫn là người lính” của tác giả/cựu binh Đặng Ngọc Đa - kể về cuộc hành trình của ông từ chiến trường ác liệt, đến “khu vườn hạnh phúc”; từ gian khổ chiến tranh đến cuộc sống hòa bình an nhiên. Cuốn sách là chuỗi hồi ức bình dị, chân thực và đầy thú vị về cuộc đời và gia đình của một người lính Bộ đội Cụ Hồ.

Ông Đặng Ngọc Đa sinh năm 1939, quê tại xã Mễ Sở, huyện Văn Giang - tỉnh Hưng Yên, là một trong những người lính hiếm hoi hoàn thành xuất sắc cả 3 nhiệm vụ “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm” - như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi Thi đua ái quốc năm 1948.

Chân dung ông Đặng Ngọc Đa trên bìa cuốn tự truyện do họa sĩ Huỳnh Phương Đông ký họa tại chiến trường B2 Nam Long An vào năm 1970.

Về “Diệt giặc dốt”: Nhờ đạt thành tích xuất sắc trong phong trào “Bình dân học vụ” xóa nạn mù chữ tại quê nhà, năm 1958, thày giáo Đặng Khắc Đa (tên trước đây của ông Đặng Ngọc Đa) đã được Bộ Giáo dục tặng ảnh chân dung Hồ Chí Minh, có chữ ký và bút tích viết tay của Người.

Về “Diệt giặc ngoại xâm”: Năm 1967, theo lời hiệu triệu Tổng động viên lực lượng cho chiến trường miền Nam của Đảng, ông xung phong nhập ngũ, khi đã gần 30 tuổi, có vợ và 4 con nhỏ. Trên đường vào chiến trường B, Đặng Ngọc Đa đã được kết nạp Đảng và sau đó có gần chục năm gắn bó với chiến khu Đức Huệ - Long An thời chống Mỹ. Đất nước thống nhất, Đặng Ngọc Đa được trở ra Bắc vào đầu năm 1976, công tác ở sân bay Gia Lâm. Rồi ông được biệt phái vào lại Sài Gòn, điều hành Trung tâm máy tính ở 27B Nguyễn Đình Chiểu. Sau đó, ông được giao phụ trách restaurant ở sân bay Nội Bài...

Tác giả Đặng Ngọc Đa trao tặng 1.000 cuốn tự truyện "Mãi vẫn là người lính" cho chương trình “Tủ sách Đặng Thùy Trâm”.

Về thành tích “Diệt giặc đói” và làm kinh tế: Năm 1990, cựu binh Đặng Ngọc Đa được nghỉ chế độ. Nghĩ đến việc làm kinh tế gia đình, với lợi thế vùng đất quê nhà màu mỡ, phù hợp thâm canh lúa, màu, cây trái, ông Đa đã đi học hỏi, rồi về thuê đất trồng hoa và cây cảnh. Qua nhiều lần thất bại, từ 7.000 mét vuông đất lầy thụt, ông Đa đã gây dựng được một vườn cây cảnh lớn gần như đầu tiên ở quê hương Mễ Sở, mang lại giá trị kinh tế cao. Mô hình làm kinh tế gia đình của ông đã truyền cảm hứng cho nhiều cựu chiến binh, nông dân ở Hưng Yên và nhiều nơi trong cả nước học tập, làm theo.

Thân nhân 4 gia đình liệt sĩ tiếp nhận di ảnh chân dung liệt sĩ đã được phục dựng màu.

Trong khuôn khổ sự kiện này, CLB “Mãi mãi tuổi 20” phối hợp cùng Tổ chức “Trái tim người lính” đã phục dựng màu cho 4 di ảnh chân dung liệt sĩ, theo những di ảnh duy nhất của liệt sĩ trước khi hy sinh, để trao tặng cho thân nhân các liệt sĩ - cũng là các thành viên tiêu biểu của CLB “Mãi mãi tuổi 20”, gồm:

- Liệt sĩ Trần Lưu Thơm (1926 - 1971): Nguyên Tỉnh ủy viên, Phó Ban Tổ chức Tỉnh ủy Rạch Giá (nay là tỉnh Kiên Giang), thân sinh của nhạc sĩ Trần Thiện Hà (TP. Hồ Chí Minh).

- Liệt sĩ Nguyễn Kim Điền (1930 - 1967): Thân sinh của chị Nguyễn Thị Tơ - Ủy viên Hội đồng Quản lý CLB “Mãi mãi tuổi 20”.

- Liệt sĩ Phan Trọng Vân (1944 - 1972): Phi công tiêm kích lái MiG-17 và MiG-19, Đại đội trưởng bay Trung đoàn Không quân 925, anh trai của thương binh Phan Trọng Sơn - thành viên lâu năm của CLB “Mãi mãi tuổi 20”.

- Liệt sĩ Nguyễn Văn Tư (1952 - 1975): Đại đội trưởng xe tăng, hy sinh ở sáng 30.4.1975 tại Sài Gòn, là anh trai của chị Nguyễn Thị Bạch Yến - thành viên CLB “Mãi mãi tuổi 20”.