Giáo dục STEM đang cách mạng hóa xã hội bằng cách mang đến cho học sinh một cách nhìn nhận mới và một bộ kỹ năng linh hoạt hữu ích trong nhiều ngành nghề khác nhau.

STEM là viết tắt của khoa học (Science), công nghệ (Technology), kỹ thuật (Engineering) và toán học (Math). STEM tập trung vào giáo dục trong các lĩnh vực phát triển khoa học và công nghệ. Giáo dục STEM kết hợp các lĩnh vực này lại để xây dựng một hệ thống nhất quán, tạo ra những chuyên gia có khả năng thay đổi xã hội thông qua sự sáng tạo và các giải pháp thân thiện với môi trường.

Hệ thống này được giới thiệu ở Hoa Kỳ vào đầu những năm 2000 nhằm khuyến khích thế hệ trẻ tham gia vào các lĩnh vực kể trên. Năm 2005, báo cáo của Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y học Quốc gia Hoa Kỳ đã nhấn mạnh mối quan hệ mật thiết giữa các nghề nghiệp đòi hỏi nhiều kiến thức và sự thịnh vượng của quốc gia. Báo cáo cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo để giải quyết các vấn đề xã hội. Theo phân tích, sẽ có những hậu quả nghiêm trọng nếu quốc gia không thể cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu do lực lượng lao động thiếu năng động.

Mười năm sau khi thuật ngữ này được giới thiệu, các ngành nghề STEM đã tăng trưởng với tốc độ gấp ba lần so với các công việc không thuộc STEM

Tuy đã có nhiều nỗ lực, nhưng sự phân biệt đối xử đối với các nhóm giới tính và chủng tộc nhất định vẫn tồn tại.

Khoảng cách giới

Theo MIT, vào năm 2023, tổng số nữ giới trong các lĩnh vực STEM chiếm khoảng 28%. Nếu xét theo từng quốc gia, ở Mỹ, 24% lực lượng lao động trong lĩnh vực STEM là phụ nữ. Ở Liên minh châu Âu, tỷ lệ nữ giới trong lực lượng lao động STEM là 17%. Con số này cũng đang giảm dần ở các nước phương Đông. Tại Nhật Bản, chỉ có 16% lực lượng lao động STEM là nữ, và ở Ấn Độ là 14% .

Tại Pakistan, UNESCO báo cáo rằng 47% tổng số sinh viên nhập học đại học là nữ. Tỷ lệ nữ sinh viên theo học các chương trình tiến sĩ chỉ là 36%. Tỷ lệ này còn giảm hơn nữa ở các viện đào tạo các chương trình khoa học tự nhiên, tức là 34%, trong khi các chương trình y khoa và kỹ thuật chỉ có 21% sinh viên nữ.

Nguyên nhân chính

Một số lý do góp phần tạo ra khoảng cách giới trong các lĩnh vực STEM bao gồm các định kiến cho rằng STEM là lĩnh vực dành cho nam giới, khiến các cô gái trẻ bị nản lòng và không theo đuổi các nghề này ngay từ giai đoạn đầu. Ngoài ra, phụ nữ vẫn còn ít đại diện trong các lĩnh vực này; những thành tựu và thành công của họ thường bị bỏ qua, và các cô gái trẻ có ít hình mẫu truyền cảm hứng để noi theo. Sự thiếu hụt các tấm gương điển hình này càng làm tăng sự nản chí và thiếu tự tin của các cô gái khi cân nhắc theo đuổi nghề nghiệp STEM.

Cân bằng giữa công việc và cuộc sống cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt đối với phụ nữ, khi các nghề đòi hỏi cao trong kỹ thuật và khoa học có thể khiến một số người chọn rút lui khỏi việc quản lý trách nhiệm gia đình. Hơn nữa, sự phân biệt đối xử về giới và cảm giác bị cô lập được báo cáo là phổ biến trong các nghề STEM, tạo ra những rào cản bổ sung cho phụ nữ trong các lĩnh vực này.

Giải quyết những thách thức này là điều cần thiết để thúc đẩy sự đa dạng và hòa nhập giới trong STEM, cho phép tất cả các cá nhân phát huy toàn bộ tiềm năng và tài năng của mình một cách bình đẳng trong các ngành quan trọng này .

Chuyên gia bật mí cách  khuyến khích các cô gái trẻ theo đuổi lĩnh vực STEM?

Bất chấp mọi khó khăn và thiếu thốn, nhiều phụ nữ Pakistan đã phá vỡ các định kiến và đang đóng vai trò then chốt trong việc đóng góp cho các lĩnh vực STEM. Những người phụ nữ này cũng có ảnh hưởng lớn trong việc truyền cảm hứng cho các cô gái trẻ theo đuổi các lĩnh vực STEM.

Asifa Akhtar

Asifa Akhtar, Phó Chủ tịch Viện Max Planck về Miễn dịch học và Biến đổi biểu sinh, tận tâm thúc đẩy sự nghiệp của các học giả trẻ, đặc biệt là phụ nữ. Mục tiêu của bà là góp phần thu hẹp khoảng cách giới trong khoa học. Bà là một nhà sinh học người Pakistan, nghiên cứu tập trung vào các cơ chế biến đổi biểu sinh và cấu trúc chromatin.

Bà Asifa Akhtar, Phó Chủ tịch Viện Max Planck về Miễn dịch học và Biến đổi biểu sinh

Asifa Akhtar chia sẻ: “Bình đẳng giới cần được liên tục nỗ lực. Có rất nhiều phụ nữ xuất sắc trong khoa học, và chúng ta nên tận dụng mọi nỗ lực và nguồn lực để thu hút họ vào Hội Max Planck.”

Bà còn nói thêm rằng trách nhiệm thuộc về những người có thẩm quyền trong việc tạo ra một môi trường để phụ nữ có thể nhanh chóng tiến lên và hiện thực hóa ước mơ xây dựng sự nghiệp thành công.

“Thiên nhiên đã tạo ra phụ nữ là giới sinh con và ban đầu cung cấp dinh dưỡng cho trẻ, nhưng trách nhiệm của chúng ta là tạo điều kiện để một sự nghiệp trong khoa học trở nên khả thi dù có những điều kiện đó. Nếu chúng ta muốn phụ nữ tiến bộ trong khoa học, chúng ta cần cung cấp các giải pháp thiết thực như chăm sóc trẻ em, chia sẻ thời gian làm việc hoặc lựa chọn làm việc tại nhà,” bà nói thêm về vai trò của xã hội trong việc giảm bớt bất bình đẳng giới.”-  Asifa Akhtar nói.

Nergis Mavalvala

Năm 2017, sóng hấp dẫn được phát hiện bởi một nhóm các nhà khoa học. Nergis Mavalvala, một nhà vật lý thiên văn gốc Pakistan, là thành viên của nhóm nghiên cứu này và bà đã làm việc với sóng hấp dẫn trong hơn 30 năm. Bà sinh ra ở Lahore và sau đó chuyển đến Karachi từ khi còn nhỏ. Bà trở thành tia hy vọng cho nhiều người theo đuổi sự nghiệp khoa học. Năm 2020, bà trở thành trưởng khoa Khoa học tại MIT.

Mavalvala nói:“Tôi lớn lên trong một gia đình nơi các vai trò giới truyền thống không được áp đặt. Vì vậy, tôi lớn lên với suy nghĩ rằng phụ nữ có thể, phải và nên làm mọi việc. Điều đó rất quan trọng đối với tôi.”

Bà nhấn mạnh rằng phụ nữ Pakistan có thể làm mọi việc như bất kỳ ai khác: “Bất cứ ai cũng nên có khả năng làm những điều đó. Tôi là minh chứng cho điều đó vì tôi đã làm được tất cả. Với sự kết hợp đúng đắn của cơ hội, tôi đã có thể làm được”.

Những lời của bà cho thấy mọi người đều có vai trò trong việc phá bỏ các định kiến. Điều này bắt đầu từ gia đình và lan rộng ra xã hội.

“Khi ai cũng có cơ hội tiếp cận giáo dục, mọi thứ khác sẽ theo sau… Bạn phải làm những gì khiến mình vui, phải tìm cách làm điều đó. Mọi người nên làm những điều họ thích nhất, và tôi nghĩ đối với toàn xã hội, dù là ở Pakistan hay bất cứ đâu, chúng ta cần tạo cơ hội để các cô gái trẻ làm những gì họ giỏi và yêu thích, đồng thời phải nuôi dưỡng sự kỳ diệu trong trẻ thơ” -Mavalvala chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình năm 2016.

Ayesha Arshad

Ayesha Arshad, một nhà thiên văn học đầy triển vọng đến từ Pakistan, hiện đang theo học tại Đức. Nghiên cứu của cô tập trung vào việc xác định các tham số vật lý như nhiệt độ và kích thước của các ngôi sao subdwarf nóng. Trước hết, cô cho rằng điều quan trọng nhất là khuyến khích và giúp các bạn gái phát triển thói quen đọc sách.

Nhà thiên văn học Ayesha Arshad

Cô chia sẻ: “Việc đọc có thể ban đầu trông có vẻ nhỏ bé, nhưng đó chính là điều đã giúp tôi. Nó kích thích sự tò mò và thôi thúc chúng ta đặt câu hỏi. Đọc sách mở rộng kiến thức, cải thiện khả năng tư duy phản biện, và giúp tiếp xúc với nhiều quan điểm đa dạng.”

Ayesha Arshad cũng cho biết: “Một cách khác là làm nổi bật thành tích của những phụ nữ Pakistan đang làm việc trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Việc nghe hoặc đọc về hành trình cũng như những khó khăn họ đã trải qua sẽ giúp các bạn gái có cái nhìn rõ hơn để đối mặt với những thử thách có thể xảy đến với mình.”

Hira Fatima

Hira Fatima là Điều phối viên Giáo dục Thiên văn học Quốc gia Pakistan (NAEC) tại Văn phòng Giáo dục Thiên văn của Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU). Là một nhà thiên văn học tính toán người Pakistan, cô có niềm đam mê không thể phủ nhận trong việc khuyến khích các bạn gái theo đuổi STEM. Trong cuộc trò chuyện về chủ đề này, cô đã chia sẻ những góc nhìn quý giá nhằm nâng cao nhận thức trong số các nhà khoa học tương lai tiềm năng của đất nước.

Hira Fatima Hira Fatima là Điều phối viên Giáo dục Thiên văn học Quốc gia Pakistan (NAEC) tại Văn phòng Giáo dục Thiên văn của Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU)

Theo cô, việc nâng cao nhận thức cho các bậc phụ huynh để họ đồng đều hỗ trợ, khuyến khích và tạo cơ hội cho các bạn gái theo đuổi STEM là điều rất quan trọng.

Cô còn nói thêm: “Là một giáo viên, tôi cũng cố gắng giúp các bạn gái xây dựng sự tự tin vào khả năng của bản thân bằng cách giải quyết vấn đề hội chứng kẻ mạo danh (impostor syndrome) và nhấn mạnh rằng tiếng nói cũng như những đóng góp của họ đều rất quý giá trong các lĩnh vực STEM. Ngoài ra, tôi dạy các bạn gái tầm quan trọng của sự kiên trì và vượt qua thử thách, vì thành công trong STEM thường đòi hỏi nỗ lực liên tục và khả năng giải quyết vấn đề.”

Một lý do quan trọng đã được đề cập trong phần trước là sự thiếu đại diện của các nhà khoa học nữ và những hình mẫu vai trò cho thế hệ trẻ. Việc có một hình mẫu để các em có thể lấy cảm hứng là cần thiết để xây dựng sự quan tâm theo đuổi sự nghiệp khoa học.

Fatima đã đề cập đến vấn đề này: “Mỗi khi tôi tổ chức các sự kiện giáo dục và truyền thông, tôi luôn giới thiệu những nhà khoa học, kỹ sư và nhà thiên văn học nữ thành công làm hình mẫu. Bằng cách chia sẻ câu chuyện và thành tích của họ, các bạn gái trẻ có thể hình dung mình trong những vai trò tương tự và nhận ra những khả năng có thể đạt được trong STEM”.

Ramla Qureshi

Ramla Qureshi là một cái tên nổi bật trong số các phụ nữ nổi tiếng trong lĩnh vực STEM. Cô là nghiên cứu sinh tiến sĩ và trợ lý giáo sư tại Đại học Buffalo ở New York. Qureshi chuyên nghiên cứu các cấu trúc có khả năng chịu đựng được các thảm họa thiên nhiên như động đất và hỏa hoạn.

Bị thúc đẩy bởi những con số đáng báo động về khoảng cách giới tính trong các lĩnh vực STEM, Qureshi đã sáng lập Women Engineers Pakistan (WEP) nhằm nâng cao nhận thức và giúp tăng số lượng phụ nữ đang giảm sút trong các ngành khoa học.

Ramla Qureshi là một cái tên nổi bật trong số các phụ nữ nổi tiếng trong lĩnh vực STEM. Cô là nghiên cứu sinh tiến sĩ và trợ lý giáo sư tại Đại học Buffalo ở New York.

Danh sách không dừng lại ở đó. Xã hội chúng ta có vô số những viên ngọc quý âm thầm nỗ lực tạo nên sự khác biệt. Những cái tên đáng chú ý bao gồm Yumna Majeed, người sáng lập Exploration – Cosmos to Classroom, một tổ chức giáo dục thúc đẩy việc giảng dạy về không gian và thiên văn học ở các cấp học.

Tasneem Zehra, nhà vật lý lý thuyết và tác giả của cuốn sách “Only the Longest Threads”. Sarah Qureshi, kỹ sư hàng không vũ trụ và người sáng lập Aero Engine Craft (Pvt) Ltd., cô làm việc trong lĩnh vực phát triển động cơ máy bay xanh. Zartaj Waseem, CEO và người sáng lập Pakistan Space Science Education Centre (PSSEC) và là một nhà giáo dục STEM.

Đây chỉ là một vài cái tên trong số rất nhiều người đang góp phần giảm bất bình đẳng giới và khuyến khích thế hệ trẻ theo đuổi sự nghiệp khoa học. Sự nỗ lực không ngừng của những viên ngọc quý ấy chính là nguồn cảm hứng cho chúng ta.