Chúng tôi có cuộc trò chuyện về chủ đề này với bà Đậu Thuý Hà, đồng sáng lập Công ty KidsOnline, đơn vị cung cấp hệ thống quản lý cơ sở giáo dục mầm non trên nền tảng điện toán đám mây từng được nhận vào chương trình tăng tốc khởi nghiệp của quỹ đầu tư EduSpaze, Singapore.

Phóng viên: Trong một hội thảo mới đây về bình đẳng giới trong giáo dục và các ngành nghề STEM, bà có cho biết: việc Singapore triển khai giáo dục STEM tại các trường mầm non từ năm 2014 đã góp phần cải thiện đáng kể tỷ lệ nữ giới theo học và theo đuổi sự nghiệp STEM. Vậy chính xác thì sự thay đổi này là như thế nào, thưa bà?

Bà Đậu Thúy Hà: Singapore được biết đến là “quốc gia thông minh” đi đầu ở Đông Nam Á, với chiến lược “Smart Nation” được Chính phủ khởi xướng vào năm 2014. Cùng năm đó, Singapore đưa Chương trình giáo dục STEM vào tất cả các cơ sở giáo dục mầm non của quốc đảo này, theo phương châm “STEM starts early” và chú trọng để cả trẻ em gái và trẻ em trai tham gia đồng đều. Từ đó đến nay, Singapore không những đạt thứ hạng cao nhất nhì thế giới về giáo dục toán và khoa học trong các kỳ đánh giá học sinh quốc tế PISA, mà còn cải thiện đáng kể tỷ lệ nữ giới tham gia các lĩnh vực STEM.

Cụ thể, năm 2019, nữ sinh chiếm 41% số lượng sinh viên đăng ký vào các chuyên ngành STEM ở cấp đại học, tăng 3% so với năm 2017. Đặc biệt, ở các chuyên ngành y, dược, khoa học sức khỏe, tỷ lệ đại diện nữ là 75%. Trong ngành công nghệ thông tin, tỷ lệ nữ giới cũng tăng từ 28% vào năm 2017 lên 35% vào năm 2019.

Trong khi đó, ở Việt Nam, trẻ em gái học tốt các môn STEM ở cấp phổ thông, nhưng lên các cấp học trên và khi đi làm, các bạn nữ ít chọn các ngành nghề STEM. Nữ sinh chỉ chiếm 11% sinh viên Công nghệ thông tin tại Việt Nam. Tại Đại học Bách khoa Hà Nội, một trong những trường STEM hàng đầu của đất nước, sinh viên nữ chỉ chiếm 22% tổng số sinh viên.

Các nữ sinh Trường THCS Quế An (huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam) trong Ngày hội STEM tháng 1/2024. Ảnh: Nguyễn Thanh Hùng

Điều gì cho thấy sự thay đổi này của Singapore có được nhờ áp dụng/khuyến khích giáo dục STEM rộng rãi, bắt đầu ngay từ bậc mầm non, thưa bà?

Bên cạnh “Smart Nation” và “STEM starts early”, Singapore còn triển khai nhiều chương trình để thúc đẩy nữ giới học tập và làm việc trong các lĩnh vực STEM, chẳng hạn như chương trình Thúc đẩy Phụ nữ trong Kỹ thuật, Nghiên cứu và Khoa học (POWERS) là sáng kiến của chính phủ Singapore nhằm tài trợ cho việc tuyển dụng và trao quyền cho nữ giới trong các lĩnh vực STEM; hay chương trình cố vấn và kết nối với mentors hỗ trợ sinh viên và chuyên gia nữ trong các lĩnh vực STEM của Đại học Quốc gia Singapore (NUS).

Chính phủ Singapore thường xuyên theo dõi và công bố số liệu về mức độ tham gia của nữ giới vào các ngành học, nghiên cứu và làm việc trong lĩnh vực STEM. Sự gia tăng tỷ lệ nữ giới Singapore ghi danh vào các ngành học STEM ở cấp đại học - từ 38% năm 2017 lên 41% năm 2019 - cho thấy tác động của chính sách “STEM starts early” này.

Các nhà hoạch định chính sách Singapore tin tưởng quốc gia này sẽ đạt được sự gia tăng tỷ lệ nữ giới tham gia STEM do trẻ em gái được tiếp xúc sớm với STEM từ bậc mầm non, tiếp theo là trong suốt quá trình học tập và đi làm sau đó.Theo bà vì sao Singapore cũng như nhiều quốc gia tiên tiến trên thế giới muốn khuyến khích nữ giới tham gia nhiều hơn vào việc học tập và làm việc trong các ngành nghề STEM?

Bình đẳng giới luôn là vấn đề được các quốc gia phát triển trên thế giới, trong đó có Singapore, coi trọng. Trong bối cảnh khoa học – công nghệ – kỹ thuật ngày càng phát triển và chiếm ưu thế trong tỷ trọng nghề nghiệp tương lai thì việc khuyến khích nữ giới, đặc biệt là trẻ em gái theo học và theo đuổi các ngành nghề STEM là điều quan trọng để các quốc gia tiếp tục duy trì và nâng cao những tiến bộ đã đạt được trong bình đẳng giới.

Bên cạnh đó, như bà Donna McGowan, Giám đốc Hội đồng Anh tại Việt Nam, từng phát biểu trong một sự kiện khuyến khích nữ sinh khám phá tiềm năng của mình trong các lĩnh vực STEM, rằng “các nghiên cứu đều cho thấy, những công ty tuyển dụng nhiều nhân sự nữ hơn luôn hoạt động tốt hơn các đối thủ của họ”. Điều đó có nghĩa là sự có mặt của nữ giới trong các ngành nghề STEM rất quan trọng cho sự phát triển của các tổ chức nói riêng và các quốc gia nói chung.Vậy cụ thể việc đưa giáo dục STEM vào trường mầm non có thể tác động đến các em gái như thế nào?

Theo quan điểm tâm lý giáo dục, việc tiếp xúc sớm với STEM ngay từ bậc học mầm non có tác động tích cực đến trẻ em gái theo nhiều cách. Một nghiên cứu gần đây của UNDP cho thấy quá trình này có thể giúp các em ba việc. Thứ nhất, việc tham gia sớm vào các hoạt động STEM giúp các bé gái tự tin và tăng cường nhận thức của mình về năng lực làm chủ khoa học và công nghệ. Thứ hai, xóa bỏ các định kiến về giới, cho rằng STEM chỉ dành cho con trai. Thứ ba, khuyến khích sự quan tâm dài hạn: việc học thông qua chơi từ sớm sẽ giúp nuôi dưỡng tính tò mò và động lực bền vững để các bé gái theo đuổi các môn STEM.

Là người có lòng tin sâu sắc vào phương châm “STEM starts early”, tôi cho rằng việc thúc đẩy đưa giáo dục STEM vào trường học, bắt đầu từ bậc học sớm nhất mầm non, là rất quan trọng để tăng sự tham gia của nữ giới vào các ngành nghề STEM ở Việt Nam.

Thành công của Singapore trong việc tăng cường sự tham gia của nữ giới vào lĩnh vực STEM là minh chứng cho tầm quan trọng của chiến lược “STEM starts early”. Việt Nam có thể thực hiện các bước tương tự bằng cách cho phép đưa các chương trình STEM vào giáo dục mầm non, cung cấp các chương trình STEM hấp dẫn và giúp trẻ em tiếp cận STEM, đảm bảo nhiều bé gái Việt Nam hơn sẽ theo học các lĩnh vực STEM trong tương lai.

Bà nhận thấy có những khó khăn nào trong việc giảng dạy STEM mầm non tại Việt Nam?

Em Nông Hoàng Bảo Hân, lớp 3C, Trường Tiểu học Hợp Giang, thị trấn Cao Bằng, tham gia giải vô địch quốc gia Vex Robotics năm 2023 tại Trung tâm Sáng tạo và Đổi mới quốc gia Hòa Lạc, Hà Nội. Ảnh: Trà My

Trong những năm gần đây, nhiều cơ sở giáo dục mầm non ở Việt Nam đã chủ động đưa các chủ đề học tập “sâu” về STEM như tư duy máy tính và học lập trình với robot vào hoạt động học tập cho các con. Tuy nhiên, để những hoạt động học STEM này hiệu quả, thực chất và có tính liên thông cao với chương trình STEM ở các cấp học trên, vẫn còn nhiều thách thức.

Thứ nhất là đào tạo giáo viên. Nhiều giáo viên mầm non không có nền tảng STEM và đa số giáo viên mầm non là nữ, còn e dè với việc tiếp cận các chủ đề STEM. Do đó “xóa bỏ định kiến giới” và nâng cao năng lực cho giáo viên mầm non về giáo dục STEM là cấp thiết.

Thứ hai là mức độ sẵn sàng tham gia học tập STEM của trẻ em gái. Định kiến giới có thể khiến một số bố mẹ không muốn các bé gái tham gia các hoạt động học tập STEM. Ngoài công tác truyền thông, xóa bỏ định kiến giới ở phụ huynh, thiết kế chương trình STEM mầm non cần tính đến các yếu tố bao trùm về giới tính để đảm bảo mọi trẻ em gái và trai đều có thể tự tin tham gia vào các hoạt động học tập này.

Xin cảm ơn bà!