Vào thời điểm lịch sử khi ngay cả những phụ nữ da màu thông minh nhất ở Mỹ cũng chỉ được kỳ vọng trở thành giáo viên hoặc y tá , bà Willie Hobbs Moore đã phá vỡ những kỳ vọng xã hội để trở thành một nhà vật lý và kỹ sư nổi tiếng.

Moore có lẽ được biết đến nhiều nhất với tư cách là người phụ nữ da màu đầu tiên nhận tấm bằng Tiến sĩ khoa học (lĩnh vực vật lý) tại Hoa Kỳ vào năm 1972. Bà cũng nổi tiếng là người ủng hộ kiên định việc đưa nhiều người da màu hơn vào lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Những thành tựu của bà đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ sinh viên da màu, đặc biệt là phụ nữ, tin rằng họ có thể theo đuổi sự nghiệp STEM.

Vượt lên những chuẩn mực xã hội có­ xu hướng đẩy phụ nữ và người thuộc phần thiểu số vào những nghề nghiệp có địa vị thấp, nỗ lực của bà Moore đã chứng minh rằng không điều gì là không thể. Từ vị trí nghiên cứu vật lý tại Đại học Michigan cho tới trở thành chuyên gia Hoa Kỳ về thiết kế kỹ thuật và hệ thống chất lượng của Nhật tại tập đoàn ô tô Ford danh tiếng.

Nhà vật lý Donnell Walton, cựu giám đốc Trung tâm Công nghệ Corning West ở Thung lũng Silicon và thành viên hội đồng quản trị của Hiệp hội Nhà Vật lý Da màu Quốc gia và cũng là một người bạn của bà bày ngưỡng mộ sức mạnh và sự kiên trì mà bà đã thể hiện để thành công trong môi trường học thuật và chuyên nghiệp, nơi bà là người phụ nữ da màu duy nhất.

Cuộc đời của Moore là minh chứng cho sự kiên trì, xuất sắc và sức mạnh của sự cố vấn. Những thành tựu của bà cho thấy khả năng vượt qua những kỳ vọng thấp kém của định kiến xã hội để cải thiện thế giới

Người phụ nữ tiên phong

Sinh năm 1934 tại Atlantic City, New Jersey, bà Moore có cha là một thợ sửa ống nước và mẹ làm công việc dọn phòng khách sạn bán thời gian. Là một học sinh loại A trong suốt thời kỳ học trung học, bà bộc lộ tài năng trong lĩnh vực khoa học và toán học. Bà là người đầu tiên trong gia đình có tấm bằng đại học.

Bà bắt đầu học tại Trường Kỹ thuật Michigan vào năm 1954, khi Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ra phán quyết chống lại sự phân biệt chủng tộc theo luật định trong các trường công lập.

Là nữ sinh da màu duy nhất trong ngành kỹ thuật điện, Moore đã cho thấy điều đó không hề là vấn đề với thành tích học tập của mình. Thế nhưng vấn đề chủng tộc lại thường xuyên trở thành một trở ngại. Một ngày, một chủ nhiệm khoa kỹ thuật đã gọi bà đến và nói: “Cô không thuộc về nơi này. Ngay cả khi cố gắng cũng không có chỗ cho cô trong thế giới chuyên nghiệp mà cô đang tìm kiếm”.

Vậy nhưng bà vẫn kiên trì, duy trì năng lực xuất sắc của mình trong các hoạt động học tập. Bà lấy bằng cử nhân EE năm 1958, tiếp theo là bằng thạc sĩ EE năm 1961. Bà là người phụ nữ da màu đầu tiên lấy được những bằng cấp đó tại Michigan.

Bà làm việc với vị trí kỹ sư tại một số công ty trước khi trở lại trường đại học vào năm 1966 để bắt đầu theo đuổi bằng tiến sĩ. Bà thực hiện nghiên cứu sau đại học dưới sự hướng dẫn của Samuel Krimm, một nhà quang phổ học hồng ngoại nổi tiếng. Công việc của Krimm tập trung vào việc phân tích vật liệu bằng tia hồng ngoại nhằm nghiên cứu cấu trúc phân tử của chúng. Luận án của Moore là một phân tích lý thuyết về clorua thứ cấp cho polyme polyvinyl clorua. Nghiên cứu của bà đã dẫn đến việc phát triển các chất phụ gia giúp ống PVC có độ ổn định nhiệt và cơ học cao hơn, cải thiện độ bền của ống.

Để có tiền trang trải cho việc học tiến sĩ, bà Moore đã làm việc bán thời gian trường cũng như tại KMS Industries và Datamax Corp. Gia nhập KMS với tư cách là nhà phân tích hệ thống, bà đã hỗ trợ nhân viên thiết kế quang học và thiết lập các yêu cầu máy tính cho bộ phận quang học. Bà rời KMS vào năm 1968 để trở thành nhà phân tích cấp cao tại Datamax. Tại đây, bà đứng đầu nhóm phân tích đánh giá các sản phẩm của công ty.

Năm năm sau khi nhận tấm bằng tiến sĩ năm 1972, bà trở thành nghiên cứu sinh sau tiến sĩ và giảng viên tại Trung tâm Nghiên cứu Đại phân tử của trường.

Bà đã viết hơn chục bài báo về quang phổ protein - lĩnh vực khoa học phân tích cấu trúc, thành phần và hoạt động của protein bằng cách đo cách chúng tương tác với bức xạ điện từ. Công trình của bà đã xuất hiện trên một số ấn phẩm uy tín bao gồm Tạp chí Vật lý Ứng dụng, Tạp chí Vật lý Hóa học và Tạp chí Quang phổ Phân tử.

Năm 2013, đơn vị Phụ nữ trong lĩnh vực khoa học và kỹ thuật của Đại học Michigan đã thành lập giải thưởng mang tên bà - Giải thưởng Willie Hobbs Moore để vinh danh những sinh viên, nhân viên và giảng viên "thể hiện sự xuất sắc trong việc thúc đẩy sự công bằng" trong các lĩnh vực STEM. Trường cũng đã tổ chức một hội nghị chuyên đề vào năm 2022 để tôn vinh công việc của bà Moore và kỷ niệm 50 năm thành tựu của bà.

Nữ hoàng kiểm soát chất lượng của Ford

Bất chấp sự nghiệp đầy hứa hẹn trong giới học thuật, Moore đã rời đi để làm việc trong ngành công nghiệp. Moore gia nhập Ford vào năm 1977 trong vị trí của một kỹ sư lắp ráp. Trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin The Ann Arbor News, bà nhớ lại việc phải đối mặt với sự thù địch chủng tộc và những cáo buộc công khai rằng bà không đủ tiêu chuẩn và chỉ được thuê để lấp đầy chỉ tiêu là một phần của chương trình hành động của công ty.

Bà đã chứng minh giá trị của mình và trở thành một chuyên gia về các phương pháp kỹ thuật chất lượng và sản xuất của Nhật Bản, đặc biệt là những phương pháp do Genichi Taguchi, một kỹ sư và nhà thống kê nổi tiếng, phát minh.

Phương pháp Taguchi nhấn mạnh việc cải tiến liên tục, giảm lãng phí và sự tham gia của nhân viên vào các dự án. Moore đã thúc đẩy Ford sử dụng phương pháp này, dẫn đến các sản phẩm chất lượng cao hơn và hiệu quả tốt hơn. Những cải thiện này trở thành yếu tố quan trọng trong việc tăng cường khả năng cạnh tranh của công ty trước các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản khi những doanh nghiệp Nhật bắt đầu thống trị thị trường ô tô vào cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980. Cuối cùng, Moore đã thăng tiến lên các cấp điều hành của công ty, giám sát bộ phận bảo hành của hoạt động lắp ráp của Ford.

Năm 1985, Moore đồng tác giả cuốn sách "Quality Engineering Products and Process Design Optimization" (tạm dịch: Sản phẩm kỹ thuật chất lượng và tối ưu hóa thiết kế quy trình) với Yuin Wu, Phó Chủ tịch Đào tạo phương pháp Taguchi tại ASI Consulting Group ở Bingham Farms, Michigan. ASI giúp các doanh nghiệp phát triển các chiến lược để cải thiện năng suất, kỹ thuật và chất lượng sản phẩm. Trong cuốn sách của họ, Moore và Wu đã viết, "Về mặt triết học, phương pháp tiếp cận Taguchi là công nghệ chứ không phải lý thuyết. Nó mang tính quy nạp chứ không phải suy diễn. Nó là một công cụ kỹ thuật. Phương pháp tiếp cận Taguchi liên quan đến việc nâng cao năng suất và hiệu quả về chi phí”.

Khuyến khích người da màu học STEM

Trong một bài viết về bà do Hiệp hội Vật lý Hoa Kỳ xuất bản cho biết Moore tích cực tham gia vào giáo dục STEM cho nhóm người thiểu số. Bà đã mang các kỹ năng và kinh nghiệm của mình đến các hoạt động tình nguyện, với mong muốn có nhiều chuyên gia STEM giống như bà.

Bà tham gia vào các chương trình khoa học và toán học cộng đồng ở Ann Arbor, được tài trợ bởi The Links, một tổ chức dịch vụ dành cho phụ nữ da màu. Bà cũng tích cực hoạt động với hội nữ sinh da màu Delta Sigma Theta và tình nguyện cùng Học viện Thứ Bảy - một chương trình cố vấn cộng đồng tập trung vào việc phát triển kỹ năng sống cho sinh viên dự định vào đại học.

“Sẽ luôn có người thành kiến, bạn cần phải chuẩn bị để sống sót bất chấp thái độ của họ”, bà khuyên nhóm sinh viên. Những sinh viên da màu từng gặp bà luôn ghi nhớ câu “thần chú” của bà: “Bạn phải luôn xuất sắc!”.

Bà Willie Hobbs Moore qua đời tại nhà riêng ở Ann Arbor, Michigan, vào ngày 14 tháng 3 năm 1994, chỉ hai tháng trước sinh nhật lần thứ 60.

Trong tang lễ của bà, nhà vật lý Donnell Walton nhớ lại thời gian kết bạn với bà tại Học viện Thứ Bảy, “Don Coleman, cựu phó hiệu trưởng tại Đại học Howard và một người bạn tốt của tôi nói rằng tiến sĩ Hobbs Moore đã dạy kèm cho ông ấy khi ông ấy còn là sinh viên kỹ thuật tại Đại học Michigan. [Coleman] nhớ lại rằng bà đã dạy ông những nền tảng và luôn khiến ông ấy cảm thấy như thể bà chỉ đang nhắc nhở ông ấy về những điều ông ấy đã biết hơn là dạy những thứ xa lạ”, ông viết.

Ông Walton nhớ lại bà Moore đã tận tâm như thế nào trong việc đảm bảo các sinh viên da màu của mình được chuẩn bị để theo bước chân bà. Ông ngưỡng mộ bà vì sự quyết tâm soi đường cho các thế hệ kế tiếp. Theo ông, bà là trụ cột tại Học viện Thứ Bảy cho đến khi cuộc chiến 24 năm với bệnh ung thư khiến bà không thể tiếp tục.

Sau khi qua đời, bà Moore được vinh danh Giải thưởng Bouchet tại Hội nghị Quốc gia năm 1995. Bà trở thành chủ đề trong cuốn tiểu sử mang tên "Willie Hobbs Moore - You’ve Got to Be Excellent!" (tạm dịch: Willie Hobbs Moore - Bạn phải xuất sắc!) – cuốn thứ bảy trong bộ sách “Những nữ kỹ sư nổi tiếng lịch sử” do IEEE-USA xuất bản.