Trong thế giới mà chỉ cần một cú nhấp chuột là có thể tìm thấy hàng nghìn câu trả lời cho cùng một câu hỏi, trẻ em ngày nay lớn lên giữa biển tri thức được đóng gói, rút gọn, và sẵn sàng truy xuất. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là trẻ đã biết cách học. Biết đặt câu hỏi, dám nghi ngờ, biết đối chiếu, biết đào sâu - đó mới là hành trang quan trọng để trẻ khám phá thế giới một cách thực sự. Và nếu được đồng hành đúng cách, trí tuệ nhân tạo (AI) có thể là người bạn hữu ích giúp trẻ rèn luyện những năng lực ấy từ sớm.

Việc đưa AI vào quá trình học và chơi của trẻ không chỉ là xu hướng thời đại, mà còn là cách để trẻ học cách khai thác tri thức thông minh, an toàn và sáng tạo. Thế giới bên ngoài rộng lớn, nhưng trí tưởng tượng và tư duy độc lập của trẻ mới là chiếc chìa khóa mở ra hành trình khám phá bền vững.

Với AI tạo sinh, trẻ chỉ cần vẽ tranh các loài - cha mẹ sẽ “hô biến” cho các loài động vật đó “sống dậy” và cử động

Thổi hồn cho động vật “sống dậy” từ tranh vẽ bằng AI

Không ít trẻ nhỏ rất thích vẽ tranh, đặc biệt là các con vật, người máy hay nhân vật tưởng tượng. Với sự hỗ trợ của AI, những hình vẽ tưởng như tĩnh lặng trên giấy giờ đây có thể “sống dậy” và chuyển động sinh động trên màn hình. Một trong những công cụ nổi bật hiện nay là Animated Drawings của Meta - nơi trẻ có thể tải lên tranh vẽ tay và biến chúng thành nhân vật biết đi, nhảy múa, vẫy tay hoặc chạy nhảy.

Dựa vào trải nghiệm này, trẻ không chỉ được truyền cảm hứng sáng tạo, mà còn bắt đầu quan tâm đến hình thể học - như việc làm sao để vẽ đủ tay chân, mắt mũi để AI nhận diện dễ hơn. Không ít phụ huynh ghi nhận sau khi sử dụng công cụ này, trẻ tự nhiên cải thiện kỹ năng quan sát, phối cảnh, và thậm chí còn bắt đầu viết truyện ngắn cho từng nhân vật mình vẽ. Đây là cách kết hợp giữa nghệ thuật - công nghệ - ngôn ngữ một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả.

Việc để trẻ chủ động tạo hình và chọn hành vi cho nhân vật còn có thể giúp trẻ kích thích khả năng kể chuyện. Một con rùa có thể vừa đi vừa hát, một chú khủng long có thể nhảy múa dưới mưa… Mỗi chi tiết đều phản ánh thế giới quan và cảm xúc nội tâm của trẻ. AI không chỉ làm tranh chuyển động, mà còn làm trí tưởng tượng của trẻ “chuyển động” theo, trở nên sống động, linh hoạt và đa chiều hơn.

Ngoài ra, đây còn là cơ hội để trẻ hiểu về công nghệ theo cách gần gũi. Trẻ được tiếp cận khái niệm “gắn khớp”, “nhận diện hình thể”, “mô phỏng hành vi” mà không cần dùng thuật ngữ chuyên ngành. Những hiểu biết ban đầu này là nền tảng quý giá nếu sau này trẻ có hứng thú tìm hiểu sâu hơn về thiết kế trò chơi, hoạt hình hoặc lập trình máy tính.

Đặt câu hỏi: “Thế giới này có gì hay?”

Tất cả hành trình khám phá bắt đầu từ sự tò mò. Thay vì bắt đầu bằng kiến thức có sẵn, nhiều gia đình đã bắt đầu khuyến khích trẻ học bằng cách đặt câu hỏi. Việc khơi gợi sự tò mò và để trẻ tự tìm kiếm câu trả lời không chỉ giúp hình thành tư duy phản biện mà còn tăng khả năng ghi nhớ và kết nối thông tin. Một số ứng dụng như ChatGPT phiên bản giới hạn cho trẻ nhỏ, hay công cụ học tập như Socratic by Google đã hỗ trợ rất tốt cho hành trình hỏi - hiểu - diễn giải của trẻ.

Điều quan trọng là không để AI làm thay trẻ, mà dùng AI như người bạn cùng học với trẻ. Khi trẻ hỏi: “Tại sao nước biển lại mặn?”, AI có thể đưa ra câu trả lời, nhưng cha mẹ cần tiếp tục gợi mở: “Vậy nước sông có mặn không? Vì sao khác nhau?” hoặc “Nếu nước biển ngọt, chuyện gì sẽ xảy ra?”. Những câu hỏi tiếp nối không chỉ giúp trẻ mở rộng tri thức mà còn luyện cho trẻ thói quen truy vấn - phản biện - đào sâu, những kỹ năng nền tảng của tư duy khoa học.

Một số phụ huynh còn khuyến khích trẻ lập “sổ tay kỳ lạ” - nơi trẻ được tự do ghi lại các câu hỏi mỗi ngày, từ “Cá ngủ thế nào?” đến “Vì sao cầu vồng không bao giờ xuất hiện vào buổi trưa?”. Những câu hỏi tưởng như ngẫu nhiên ấy là mảnh ghép tạo nên hành trình khám phá thế giới của riêng trẻ. Khi được giải đáp bằng AI - và thảo luận cùng cha mẹ - mỗi câu hỏi nhỏ dần kết nối thành một hệ thống hiểu biết lớn, từ tự nhiên đến xã hội.

Bên cạnh đó, việc dạy trẻ cách xác minh thông tin AI cung cấp cũng rất cần thiết. Trẻ có thể so sánh kết quả từ AI với sách, bài học trên lớp hoặc thực nghiệm thực tế. Điều này giúp trẻ hiểu rằng AI có thể sai, và giá trị thật sự nằm ở việc biết cách kiểm chứng và đối chiếu thông tin, thay vì tiếp nhận một cách thụ động.

Cha mẹ cùng con khám phá thế giới với AI tạo sinh

 Lập “chuyến phiêu lưu 30 ngày cùng AI”

Để định hướng nội dung học tập cho con, cha mẹ hãy cùng con lên kế hoạch “30 ngày phiêu lưu cùng AI” với mỗi ngày là một chủ đề, như một thử thách học tập kết hợp vui chơi. Mỗi ngày, trẻ sẽ khám phá một chủ đề nhỏ - từ địa lý, sinh học, tâm lý đến văn hóa - với sự hỗ trợ của các công cụ AI học tập. Điều quan trọng là các chủ đề được sắp xếp theo logic tăng dần, ngày sau nối tiếp ngày trước, để tạo thành hành trình khám phá có hệ thống.

Ví dụ, tuần đầu tiên tập trung vào trái đất: trẻ học về các lớp địa chất, núi lửa, các dạng địa hình kỳ lạ. Tuần thứ hai xoay quanh con người: não bộ, cảm xúc, thính giác. Tuần ba mở rộng ra xã hội: các nền văn hóa, thói quen ăn uống ở các nước, sự khác biệt trong cách chào hỏi. Tuần cuối cùng là khám phá bản thân: ước mơ nghề nghiệp, thói quen học, điểm mạnh - điểm yếu của chính mình.

Mỗi ngày, con sẽ đặt câu hỏi - tìm câu trả lời bằng AI - ghi chép, vẽ hoặc kể lại điều học được, rồi cuối hành trình con có thể tạo một “bảo tàng số”, slide hoặc tập san “Thế giới qua mắt con” với sự hỗ trợ của AI. Hoạt động này giúp con học sâu, nhớ lâu, rèn tư duy hệ thống và biết kết nối tri thức thành một câu chuyện liền mạch. Đây không chỉ là kết quả học tập, mà còn là thành quả của một quá trình chủ động, sáng tạo và đầy cảm hứng.

Bên cạnh kiến thức, trẻ cũng học được kỹ năng quản lý thời gian, tự đặt mục tiêu, và hoàn thành từng bước nhỏ mỗi ngày. Việc cha mẹ cùng tham gia, cùng thảo luận và đồng hành trong hành trình này cũng góp phần tăng cường sự gắn kết, giúp trẻ hiểu rằng việc học không nhất thiết phải diễn ra trong lớp học hay sách vở.

Luôn kết nối và hướng dẫn

AI có thể là người bạn hỗ trợ đắc lực, nhưng vai trò dẫn dắt và định hướng vẫn cần đến cha mẹ. Việc để trẻ học cùng AI không có nghĩa là để trẻ “tự xoay sở”, mà là tạo ra không gian đồng hành - nơi cha mẹ cùng hỏi, cùng đọc, cùng đối chiếu thông tin với con. Mỗi buổi trò chuyện sau khi khám phá cùng AI đều có thể trở thành cơ hội giáo dục, giúp trẻ nhìn nhận vấn đề sâu hơn.

Bên cạnh đó, cần dạy con hiểu rằng AI cũng có giới hạn: đôi khi trả lời sai, đôi khi thiên lệch. Việc khuyến khích trẻ đặt câu hỏi ngược lại với AI, phản biện lại kết quả, hoặc tự nghĩ cách diễn đạt khác cũng là hình thức luyện tư duy rất hiệu quả. Khi trẻ biết rằng không phải mọi thứ AI nói đều đúng, và việc hiểu sâu còn quan trọng hơn việc biết nhanh - trẻ sẽ phát triển khả năng chọn lọc, đánh giá thông tin, thay vì tiếp nhận thụ động.

Từ đó, cha mẹ có thể dạy con biết trách nhiệm với thông tin, không tin mọi thứ AI nói, và đặc biệt là AI không thay thế được lòng tốt, sự thật thà, tình yêu thương. Khi con làm chủ công nghệ mà vẫn giữ được những giá trị cốt lõi của con người - đó là lúc hành trình khám phá thế giới cùng AI trở nên thực sự ý nghĩa.

Đồng thời, cha mẹ cũng cần giải thích cho trẻ về giới hạn và đạo đức trong sử dụng AI: biết giữ quyền riêng tư, không chia sẻ thông tin cá nhân, và tôn trọng các nguồn tri thức. Khi được hướng dẫn đúng cách, trẻ sẽ không chỉ biết dùng công nghệ mà còn dùng một cách có trách nhiệm - điều rất cần trong kỷ nguyên số.

Nuôi con thời AI không chỉ là dạy con biết sử dụng công cụ, mà còn là dạy con làm chủ tư duy, nuôi dưỡng sự sáng tạo và khơi gợi niềm vui học tập dài lâu. Với một câu hỏi mỗi ngày, một công cụ AI đơn giản và sự hiện diện đúng lúc của cha mẹ - hành trình khám phá thế giới của con đã có thể bắt đầu một cách đầy kỳ diệu.