Tại tọa đàm “Nhận diện và chống tin giả trong kỷ nguyên AI” do Báo Tiền Phong phối hợp cùng Trường Đại học Giao thông Vận tải TP.HCM tổ chức, các chuyên gia đã nhấn mạnh những điểm quan trọng cần lưu ý trong việc nhận diện và phòng chống tin giả giữa thời đại trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ.

Trong chương trình, Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh (Đội Cảnh sát Đặc nhiệm, Phòng Cảnh sát Hình sự Công an TP.HCM) cho biết, trong không gian mạng, không có khái niệm "xóa hoàn toàn" thông tin. Một khi dữ liệu đã được đăng tải, nó sẽ để lại "dấu vết số" (digital footprint) tồn tại vĩnh viễn và có thể được truy xuất bất kỳ lúc nào.

Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh chia sẻ cách nhận diện với nội dung trên mạng xã hội. Ảnh: An Vy

Theo Đại úy Thịnh, việc người dùng xóa bài viết hay hình ảnh chỉ là xóa cục bộ, nghĩa là xóa khỏi trang cá nhân của mình. Trên thực tế, dữ liệu vẫn được lưu trong hệ thống của các nền tảng mạng xã hội. Nếu cơ quan chức năng, đặc biệt là lực lượng phòng chống tội phạm công nghệ cao tiến hành truy xuất, toàn bộ thông tin đều có thể được khôi phục.

"Người dùng thường nghĩ rằng, khi xóa bài đăng là đã chấm dứt vấn đề, nhưng thực tế thông tin đã lan truyền rồi thì càng tồn tại lâu, càng khó kiểm soát và có thể gây ra hậu quả lớn", Đại úy Thịnh nhấn mạnh.

Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh cảnh báo, bài viết mặc dù có được xóa hay ẩn đi nhưng chỉ cần thao tác chụp màn hình thì nội dung vẫn tiếp tục sẽ còn tồn tại trên không gian mạng. Các cơ quan và cá nhân người dùng nên tăng cường các biện pháp nhận diện sớm, cảnh báo và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Các chuyên gia tại buổi tọa đàm đã chia sẻ nhiều góc nhìn thực tiễn.

Về khung pháp lý xử lý hành vi đăng tải, phát tán thông tin sai lệch, Đại úy Thịnh cho biết, hình phạt sẽ tùy thuộc vào mức độ vi phạm và khả năng lan truyền của thông tin. "Chúng tôi luôn khuyến nghị người dùng Internet hãy thận trọng, có trách nhiệm với những gì mình đăng tải. Một cú nhấp chuột tưởng chừng vô hại có thể để lại hậu quả pháp lý lâu dài", Đại úy Thịnh nhấn mạnh.

Cũng tại tọa đàm, ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena cho rằng, để chống lại tin giả, trước hết mỗi người cần biết tạo ra tin thật và giá trị thật. Theo ông, mỗi người cần học cách chủ động tạo ra những giá trị thật. Khi có giá trị thật, có năng lực thật, bất cứ ai cũng sẽ tự có sức đề kháng với thông tin giả.

Ông Thắng chia sẻ, mỗi ngày ông nhận nhiều hồ sơ của sinh viên, đa phần là những bản CV đơn giản, thiếu minh chứng cụ thể về năng lực. “Các bạn chỉ có tờ giấy A4 liệt kê công việc, chúng tôi không biết các bạn có thực sự làm được hay không. Chúng tôi cần thông tin thật - hồ sơ năng lực thật của các bạn”.

Theo ông, sinh viên cần xây dựng hồ sơ năng lực cá nhân bằng sản phẩm thật, có thể là các clip nghiên cứu, chia sẻ kiến thức hoặc trình bày quan điểm chuyên môn của bản thân. “Ví dụ, bạn học Cơ khí Ô tô thì hãy làm một clip nói về động cơ, nghiên cứu về sản phẩm của mình. Nếu học Công nghệ thông tin, hãy làm clip chia sẻ kiến thức về lập trình, chẳng hạn. Khi có những sản phẩm thật như vậy, nhà tuyển dụng nhìn vào sẽ đánh giá được năng lực thật của bạn”, ông Thắng nói.

Ông Thắng cho rằng, trong 4 năm đại học, sinh viên nên tận dụng mạng xã hội để xây dựng kênh chuyên môn của riêng mình. “Các bạn chỉ cần làm một kênh YouTube hay TikTok đúng chuyên ngành, có 100 đến 200 clip liên quan đến lĩnh vực mình học, khi ra trường, chỉ cần đưa đường link đó, chắc chắn nhà tuyển dụng sẽ chào đón”.

Ông cũng nhấn mạnh rằng, hiện nay, nhiều đơn vị tuyển dụng kiểm tra cả mạng xã hội của ứng viên. “Nếu trên Facebook không có gì liên quan đến chuyên môn, toàn đăng hình chơi game hay nội dung không phù hợp, thì hồ sơ năng lực coi như không có giá trị. Khi đó chúng tôi sẽ loại ngay từ vòng đầu".

TS Lê Quốc Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin và Điện, Điện tử, Trường Đại học Giao thông vận tải TP.HCM cho biết, nhà trường đã sớm đưa các học phần về trí tuệ nhân tạo (AI) và tư duy đổi mới sáng tạo vào chương trình đào tạo dành cho sinh viên năm thứ nhất.

“Ngay từ khi mới vào trường, sinh viên đã được học hai học phần: Trí tuệ nhân tạo và ứng dụng, cùng Tư duy đổi mới sáng tạo. Mục tiêu là giúp các bạn sớm nhận thức được vai trò của công nghệ thông tin và hiểu cơ bản về AI - học máy, học sâu, thuật toán và dữ liệu lớn", ông Tuấn nói.

Theo ông Tuấn, việc đào tạo sớm này giúp sinh viên nắm được nền tảng công nghệ hiện đại, từ đó có khả năng phân biệt và ứng dụng AI đúng cách. Bởi hiện nay, công nghệ AI không chỉ hỗ trợ xử lý hình ảnh, video hay âm thanh mà còn được tội phạm mạng lợi dụng để tạo ra các hình thức lừa đảo tinh vi, trong đó có việc giả mạo khuôn mặt, giọng nói để đánh cắp thông tin cá nhân.

Buổi tọa đàm giúp sinh viên nhận ra nhiều lưu ý khi sử dụng công nghệ AI.

Ông Tuấn chia sẻ, trước đây, việc chỉnh sửa hình ảnh thường do con người thao tác bằng các phần mềm đồ họa như Photoshop. Nhưng hiện nay, công nghệ AI có thể tự động xử lý, cắt ghép và tạo ra hình ảnh động từ ảnh tĩnh, khiến người dùng khó phân biệt thật - giả. Vì vậy, sinh viên cần ý thức rõ khi đăng tải hình ảnh, âm thanh, hay chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội. 

“Chúng ta cần hạn chế chia sẻ những nội dung mang tính riêng tư. Các bạn học về AI sẽ biết rằng, chỉ cần có giọng nói hay hình ảnh, công nghệ đã có thể sao chép, tái tạo gần như hoàn hảo. AI có thể học giọng nói, tần số và tạo ra bản sao mà nếu nghe lâu còn khiến người ta thấy mệt, do sóng não phải tiếp nhận âm thanh nhân tạo liên tục”, ông Tuấn lưu ý.

Ông cũng khuyến cáo sinh viên cần sử dụng xác thực đa lớp để bảo vệ tài khoản trực tuyến, đồng thời phải cảnh giác trước các cuộc gọi giả danh. “Công an, chính quyền không bao giờ gọi điện yêu cầu người dân chuyển tiền hay cung cấp thông tin cá nhân. Nếu nhận cuộc gọi lạ, tốt nhất là hỏi lại, trì hoãn hoặc liên hệ trực tiếp cơ quan chức năng", ông Tuấn nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ông Tuấn cũng lưu ý sinh viên, khi tham gia mạng xã hội cần cân nhắc kỹ trước khi bình luận, chia sẻ hoặc bày tỏ cảm xúc với các nội dung nhạy cảm. Mỗi hành động “like”, “share”, hay “comment” đều được thuật toán ghi nhận và có thể bị khai thác để thao túng dư luận.