Bà Vũ Thị Xinh (Tân Dân, Nghi Sơn, Thanh Hóa) giữ lửa nghề làm bánh đa

Bí quyết giữ lửa nghề làm bánh đa của bà Vũ Thị Xinh

Tròn 33 năm giữ lửa nghề làm bánh đa, bà Vũ Thị Xinh năm nay 70 tuổi (Tân Dân, Nghi Sơn, Thanh Hóa) dậy từ 3 giờ sáng chuẩn bị xay bột, nhóm lửa, vào khuôn làm bánh. Bà Xinh cho hay, trung bình mỗi ngày làm ra khoảng 500 cái mất khoảng hơn 7 tiếng đồng hồ.

Nguyên liệu chủ yếu để làm bánh là bột gạo xay và vừng, ngoài ra có thể kèm theo dừa, lạc,... tạo mùi thơm đặc trưng cho bánh đa.

Bánh đa được làm từ nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên từ gạo, vừng. Bởi theo những người làm bánh lâu năm, làm bánh theo phương thức thủ công "củi lửa" bằng bột gạo thì bánh đa sau khi quạt mới giữ được độ giòn và thơm lâu, vàng đều không bị dai dù có để lâu. Đây là nét đặc trưng tạo nên sự khác biệt của bánh đa Thanh Hóa.

Bánh được làm theo phương thức thủ công "củi lửa"

“Để làm ra một chiếc bánh đa vừa giữ được độ thơm mùi vừng, vừa phải giòn đều, ngoài người tráng phải có kĩ thuật còn phải chọn gạo và canh đủ thời gian nắng. Nếu nắng chưa tới bánh sẽ bị dai, nắng to quá bánh bị răm, không giữ nguyên được độ ngon của bánh”, bà Xinh cho biết.

Lửa cháy không được quá to, bánh được hấp qua nồi hơi chừng 1-2p để giữ nguyên độ dai, giòn, ngon khi nướng.

Để bánh đa ngon, phải sử dụng gạo không dẻo (thường dùng gạo khang dân) để tráng bánh. Công đoạn tráng bánh khá quan trọng, bánh có 2 lớp, bột phải được dàn đều để có độ dày vừa phải và vừng được dàn đều, chín vừa phải khi lấy ra không bị dính vào rả.

Khó khăn nhất là công đoạn xoa bột, tay phải dẻo làm sao cho vừng được dàn đều trên mỗi chiếc bánh

Để "ra lò" một chiếc bánh đa, phải qua nhiều công đoạn. Đầu tiên là chọn gạo, vừng. Tiếp đó, ngâm gạo, xay bột rồi tráng bánh. Sau khi tráng bánh cho lên rả, mang phơi dưới trời nắng từ 4 - 6 giờ đồng hồ. Tiếp sau đó là thu bánh khô và quạt bánh. Để làm được cái bánh hoàn chỉnh thì công đoạn nào cũng tỉ mỉ và đòi hỏi kỹ thuật cao.

Bánh sau khi hấp chín được bỏ vào rả đem phơi.

Theo bà Xinh, công đoạn khó khăn nhất là quạt bánh. Người quạt bánh phải sử dụng than củi, quạt đều từ ngoài vào trong, do bánh giòn nên khi quạt phải uốn cạnh sao cho khuôn bánh chín đều cũng chiều nhau, khi đấy xếp bánh sẽ không bị vỡ.

Thoát nghèo nhờ làm bánh đa

Quây quần bên con cháu, Bà Xinh nhớ lại: "Chồng thoát li từ khi con trai đầu mới 20 tuổi, cuộc sống gia đình vất vả nuôi 2 con trai ăn học. Trước đây không có nhiều vốn nên thu nhập không đáng là bao. Giờ nhìn lại chặng đường dài thấy con cháu có cuộc sống ổn định cũng nhờ nghề làm bánh đa"

Bánh đa được phơi dưới trời nắng khoảng 2-4 tiếng, nếu nắng quá bánh khô, răm, nứt, dễ vỡ.

Giá bánh đa phụ thuộc vào giá nông sản, các sản phẩm bán ra cũng rất đa dạng, có loại chỉ 6 - 7 nghìn đồng nhưng có loại 10 nghìn đồng/1 chiếc. Nhà bà Xinh chủ yếu bán sỉ, mỗi ngày sản xuất, bán ra khoảng 500 chiếc, thu nhập bình quân dao động 400 – 500 nghìn/ngày, đảm bảo đời sống cho cả gia đình.

Sau khi khô, bánh được nướng dưới than hồng phải đều tay, nhẹ gió

"Ngoài 70 tuổi, tuy sức khỏe yếu nhưng tôi vẫn cố gắng làm vài năm nữa, hai con dâu và cháu nội tôi cũng biết làm bánh đa. Hi vọng sau này con cháu vẫn giữ được nghề", bà Xinh tâm sự.

Uốn bánh theo một chiều để khi chín xếp được nhiều, không bị vỡ mà vẫn giữ được độ ngon, giòn

Chia sẻ với PV, Ông Hồ Quyết Thắng, Phó Chủ tịch UBND phường Tân Dân cho biết, trên toàn phường hiện nay có vài chục hộ giữ lửa nghề làm bánh đa, giải quyết thu nhập và nhu cầu việc làm cho gia đình, kết hợp với chăn nuôi, cùng địa phương tham gia xoá nghèo.

"Trước đây gia đình bà Vũ Thị Xinh thuộc diện khó khăn của tổ dân phố, nhờ nghề làm bánh đảm bảo thu nhập và mức sống cho cả gia đình", Phó Chủ tịch UBND phường Tân Dân cho hay.

Ông Thắng cũng mong muốn các hộ dân nhân rộng mô hình, cải tiến quy mô và hỗ trợ vốn cho các hộ gia đình phát triển nghề làm bánh đa để hoàn thiện hồ sơ đưa sản phẩm vào "mỗi xã, phường một sản phẩm OCOP"