Là một trong những nhà khoa học tiên phong khẳng định vai trò then chốt của phụ nữ trong lĩnh vực bảo vệ môi trường biển, nữ tiến sĩ người Malaysia Aileen Tan Shau Hwai đã cho thấy việc trao quyền cho phái nữ trong lĩnh vực khoa học biển không chỉ là vấn đề bình đẳng giới, mà còn là chìa khóa để phục hồi sức khỏe đại dương.

Người phụ nữ làm nên “danh tiếng đại dương”

Giống như những đồng nghiệp nam, những chuyến thám hiểm đại dương gian nan đã trở thành một phần của công việc hàng ngày đối với Aileen Tan. Những lúc không lên lớp, bà thường bận rộn với những dự án khảo sát đường bờ biển trong khu vực.

Bên cạnh vai trò là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Biển và Bờ biển tại Đại học Sains Malaysia, Aileen Tan còn được biết đến là người Malaysia đầu tiên cấy tạo hàu thành công bằng phương pháp sinh sản nhân tạo.

Bà Aileen Tan Shau Hwai chia sẻ kỹ thuật nuôi cấy hàu giúp các cộng đồng ven biển nông thôn nuôi trồng thủy sản xanh

Việc nuôi hàu có vẻ xa lạ, nhưng quần thể loài này lại có thể phản ánh rõ những thông tin quan trọng về sức khỏe của đại dương. Bà Tan cho biết, đại dương không chỉ có vai trò điều hòa khí hậu, tạo ra oxy và cung cấp nguồn sống cho hàng tỉ người, mà còn là một kho tàng tri thức vô tận.

"Các lĩnh vực nghiên cứu như đa dạng sinh học, xói mòn bờ biển, mực nước biển dâng hay biến đổi khí hậu luôn mang đến những góc nhìn mới về tự nhiên. Chúng tôi đang tìm kiếm các nguồn tài nguyên trên biển để đảm bảo an ninh lương thực, phát triển giải pháp y tế và các nguồn năng lượng tiềm năng mới", bà chia sẻ.

Chặng đường gian nan và những tín hiệu tích cực

Tấm gương của bà Tan một lần nữa nhắc nhở rằng bình đẳng giới trong ngành khoa học biển là vô cùng cần thiết để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc vào năm 2030.

Nhớ lại những ngày đầu sự nghiệp, bà Tan cho biết: "Ba mươi năm trước, số lượng nhà khoa học nữ trong lĩnh vực biển rất ít. Tôi phải tự thích nghi với một môi trường hoàn toàn do nam giới chi phối mà không mong đợi bất kỳ sự đối xử đặc biệt nào”.

“Trong những năm gần đây, vấn đề bình đẳng giới được chú trọng hơn, nhờ vậy các nhà khoa học nữ có cơ hội nhận được sự giáo dục tốt hơn. Có thể nói rằng việc trở thành một nữ khoa học gia đang dần trở thành một lợi thế", bà chia sẻ.

Thực tế, phụ nữ trong ngành khoa học biển ở châu Á - Thái Bình Dương đã có những bước tiến đáng kể. Ngày càng nhiều nữ khoa học gia từ Trung Quốc, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam tích cực tham gia vào các dự án nghiên cứu, đóng góp tri thức để bảo vệ đại dương.

Tuy nhiên, theo Báo cáo Khoa học Đại dương toàn cầu của UNESCO năm 2020, số lượng nhà khoa nữ trong lĩnh vực vẫn còn là một nhóm thiểu số. Tỷ lệ nhà khoa học nữ lĩnh vực nghiên cứu đại dương toàn cầu là 39%, trong khi ở châu Á - Thái Bình Dương, con số này chỉ khoảng 30%.

Bà Tan thẳng thắn nhận định: "Khoa học biển không phải là một chuyên ngành phổ biến trong khu vực. Làm nghiên cứu đại dương là một thử thách đối với các nhà khoa học, đặc biệt là nhà khoa học nữ bởi nó đòi hỏi sự kiên trì và nhẫn nại rất lớn. Dù vất vả, cảm giác thành công khi nghiên cứu của chúng tôi cải thiện cuộc sống của cộng đồng thực sự rất lớn lao".

Bà Aileen Tan Shau Hwai đang tiến hành nghiên cứu về loài sò khổng lồ

Hợp tác vì một đại dương bền vững

Các vấn đề đại dương mang tính toàn cầu và không thể giải quyết bởi một nhóm chuyên gia hay một quốc gia đơn lẻ. Việc các quốc gia cùng nhau theo đuổi mục tiêu vì một đại dương khỏe mạnh, kiên cường và bền vững là đặc biệt quan trọng đối với sự an toàn của đại dương, khu vực biên giới cuối cùng của Trái đất.

Để đạt được một đại dương bền vững, bình đẳng giới trong khoa học biển là vô cùng quan trọng nếu chúng ta muốn tăng cường đổi mới, thúc đẩy những khám phá đột phá, và phát triển các giải pháp khoa học biển chính xác cho sự bền vững lâu dài của đại dương. Do đó, sự tham gia của phụ nữ vào nghiên cứu biển là chìa khóa để thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Năm 2021, Liên hợp quốc đã phát động "Thập kỷ Khoa học đại dương vì sự phát triển bền vững", với mục tiêu đảm bảo phụ nữ và trẻ em gái được tiếp cận và tham gia các khóa học đại dương một cách đầy đủ, bình đẳng. Trong 10 năm tới, các chương trình của Liên hợp quốc sẽ nỗ lực loại bỏ các rào cản để đạt được sự cân bằng về giới và thế hệ, hướng đến một thế giới nơi không ai bị bỏ lại phía sau.