Di sản điện ảnh về vị lãnh tụ kính yêu

Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ vĩ đại, người đã cống hiến trọn đời cho độc lập dân tộc và hạnh phúc của nhân dân. Cuộc đời và sự nghiệp của Người trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều loại hình nghệ thuật, đặc biệt là điện ảnh, nơi hình tượng Bác Hồ được tái hiện vừa gần gũi, vừa thiêng liêng.

Từ những bộ phim truyện, phim tài liệu đến thời sự ở mỗi tác phẩm, hình ảnh Bác đều để lại xúc cảm sâu lắng trong lòng người xem. Tuy nhiên, để tạo dựng được những hình tượng điện ảnh ấy, ngoài tâm huyết của các nghệ sĩ còn có sự đóng góp thầm lặng của những người làm công tác lưu trữ, bảo quản tư liệu hình ảnh động, những người đã góp phần quan trọng giữ gìn tính chân thực, lịch sử cho từng khuôn hình về Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Hình ảnh Bác Hồ trong bộ phim " Cuộc gặp gỡ Hồ Chủ tịch"  do Viện Lưu trữ Joris Ivens trao tặng Viện Phim Việt Nam

Với chức năng là cơ quan lưu trữ tư liệu hình ảnh động quốc gia, Viện Phim Việt Nam luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho việc bảo quản và khai thác các bộ phim, tư liệu có hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Những thước phim ấy không chỉ phục vụ nghiên cứu, sáng tác nghệ thuật mà còn được sử dụng thường xuyên trong các dịp lễ lớn, sự kiện chính trị, các cuộc vận động học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đồng thời, nhiều đoàn khách quốc tế, nhà làm phim, học giả nước ngoài cũng tìm đến Viện để tìm hiểu và sử dụng tư liệu về Người.

Trải qua nhiều năm sưu tầm và bảo quản, Viện Phim Việt Nam hiện đang lưu trữ hơn 300 bộ phim tài liệu, thời sự và tư liệu có hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong đó, ngoài các bộ phim do các đạo diễn Việt Nam thực hiện, còn có nhiều tác phẩm do bạn bè quốc tế dày công sản xuất, thể hiện tình cảm trân trọng dành cho vị lãnh tụ của nhân dân Việt Nam.

Đó là các phim như Hồ Chí Minh (Cuba), 79 mùa xuân (Cuba), Tên Người là Hồ Chí Minh (Liên Xô), Hồ Chủ tịch sang thăm Liên Xô (Liên Xô), Việt Nam kháng chiến (Trung Quốc), Con đường hữu nghị (Tiệp Khắc), Cuộc gặp gỡ Hồ Chủ tịch ( Hà Lan) …

Phim về Chủ tịch Hồ Chí Minh do Viện Phim Việt Nam sản xuất

Mỗi bộ phim là một tư liệu lịch sử quý giá, giúp thế hệ hôm nay hiểu rõ hơn về phong thái, tư tưởng, tình cảm của Người trong những chặng đường lịch sử trọng đại.

Tuy nhiên, do hoàn cảnh lịch sử, những thước phim về Bác trước năm 1945 còn rất ít. Trong các bộ phim tài liệu như Nguyễn Ái Quốc đến với Lênin, Đường về Tổ quốc, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh, các nhà làm phim Việt Nam phải vượt qua nhiều khó khăn để sưu tầm, tìm kiếm tư liệu tại những vùng đất mà Bác từng sống và hoạt động. Hầu hết chỉ là ảnh hoặc văn bản lưu trữ, còn hình ảnh động thì gần như không có. Chính vì vậy, những thước phim tư liệu còn lại càng trở nên quý giá hơn theo thời gian.

Cuốn Danh mục phim thời sự, tài liệu, tư liệu có hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh do Viện Phim Việt Nam xuất bản năm 2011.

Nhận thức được giá trị ấy, Viện Phim Việt Nam không ngừng đẩy mạnh công tác bảo quản, phục hồi và sưu tầm, bổ sung nguồn tư liệu. Năm 2011, Viện cho xuất bản cuốn “Danh mục phim thời sự, tài liệu, tư liệu có hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh (1946–2009)”, giúp tra cứu thuận tiện, đồng thời là minh chứng cho nỗ lực hệ thống hóa và lưu giữ di sản điện ảnh về Bác.

Từ lưu trữ đến sáng tạo – lan tỏa hình ảnh Hồ Chí Minh qua phim tài liệu

Không chỉ là đơn vị bảo quản, Viện Phim Việt Nam còn tích cực khai thác nguồn tư liệu quý để sản xuất nhiều bộ phim tài liệu có giá trị nghệ thuật và tư tưởng sâu sắc về Bác. Những tác phẩm ấy vừa mang ý nghĩa tuyên truyền, giáo dục, vừa là sự tri ân đối với Người.

Có thể kể đến các phim nổi bật như: Hồ Chí Minh – Chân dung một con người (1990 –Bông Sen Vàng tại Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ IX), Bác Hồ với Quảng Ninh (1985), Bác Hồ sống mãi trong lòng đồng bào các dân tộc (1990), Bác Hồ sống mãi (2000), Ba mươi mùa xuân bên Lăng Bác (2008)…

Ảnh cắt từ phim tài liệu “Hồ Chí Minh - Chân dung một con người”

Những bộ phim này đã được trình chiếu rộng rãi trên cả nước, đặc biệt trong các dịp kỷ niệm ngày sinh của Bác và các sự kiện chính trị trọng đại. Mỗi tác phẩm đều gợi lại trong lòng người xem niềm xúc động, kính yêu và tự hào vô hạn về vị Cha già của dân tộc.

Song song với hoạt động làm phim, Viện còn phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia phát hành hai ấn phẩm đĩa CD: Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh  và Hồ Chí Minh toàn tập . Những ấn phẩm này được phổ biến trong hệ thống thư viện, trường học, đơn vị lực lượng vũ trang và nhiều địa phương, trở thành tài liệu quý phục vụ công tác học tập, nghiên cứu, tuyên truyền.

Ủy ban Y tế Hà Lan - Việt Nam đã tặng Viện Phim Việt Nam 29 bộ phim tư liệu nhựa do các nhà làm phim nước ngoài thực hiện tại Việt Nam những năm 1970.  Đặc biệt, những hình ảnh về cuộc gặp gỡ giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và chiến sĩ là hình ảnh cuối cùng của điện ảnh nước ngoài thu hình và ghi âm lời nói của Hồ Chủ tịch.

Bên cạnh công tác lưu trữ và sản xuất, Viện Phim Việt Nam còn tổ chức nhiều hoạt động giao lưu, hội thảo, triển lãm và tuần phim nhân các dịp kỷ niệm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Năm 2000, nhân dịp kỷ niệm 110 năm ngày sinh của Bác, Viện tổ chức Hội thảo “Chủ tịch Hồ Chí Minh với điện ảnh cách mạng Việt Nam”. Tại đây, nhiều nghệ sĩ, đạo diễn, nhà làm phim từng có kỷ niệm với Bác đã gửi bài tham luận đầy xúc động, chia sẻ tình cảm và những câu chuyện chân thực về Người. Sau hội thảo, Viện tập hợp những bài viết tiêu biểu in thành cuốn sách “Chủ tịch Hồ Chí Minh với nghệ thuật điện ảnh Việt Nam”, một tài liệu có giá trị tư liệu và giáo dục cao.

Đến năm 2010, nhân 120 năm ngày sinh nhật Bác, Viện phối hợp với Bảo tàng Hồ Chí Minh tổ chức triển lãm áp phích phim “Hình ảnh Hồ Chủ tịch trong các tác phẩm điện ảnh”. Sự kiện thu hút đông đảo công chúng, giới làm phim và học sinh, sinh viên đến tham quan, qua đó lan tỏa sâu rộng những giá trị nhân văn, tư tưởng và hình ảnh của Người.

Ngoài ra, Viện còn duy trì các chương trình tuần phim, chiếu phim lưu động, triển lãm tư liệu phục vụ người dân vùng sâu, vùng xa, góp phần đưa hình ảnh Hồ Chí Minh đến gần hơn với mọi tầng lớp nhân dân.

Từ ngày 19 đến 21/5/2025, Viện Phim Việt Nam đã tổ chức Những ngày phim Việt Nam kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025). Đây là sự kiện trong chuỗi các hoạt động chào mừng kỷ niệm 135 ngày sinh của Người trên địa bàn cả nước. Sự kiện góp phần tuyên truyền sâu rộng công lao, cống hiến vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới.

Trước sự xuống cấp tự nhiên của phim nhựa theo thời gian, công tác bảo quản và phục hồi tư liệu hình ảnh động đòi hỏi sự tỉ mỉ và đầu tư công nghệ cao. Viện Phim Việt Nam đã chủ động ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong số hóa, phục chế và lưu trữ phim nhằm gìn giữ lâu dài những thước phim quý, đồng thời đáp ứng nhu cầu khai thác, trình chiếu trong kỷ nguyên công nghệ số.

Quy trình bảo quản được thực hiện nghiêm ngặt từ nhiệt độ, độ ẩm, cho tới việc xử lý hóa học và quét số hóa từng khung hình. Những nỗ lực ấy không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ của phim mà còn mở ra cơ hội để thế hệ mai sau tiếp cận di sản hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh với chất lượng tốt nhất.

Mỗi thước phim về Chủ tịch Hồ Chí Minh là một phần ký ức thiêng liêng của dân tộc, chứa đựng giá trị lịch sử, văn hóa và tinh thần to lớn. Công tác lưu trữ, bảo quản và khai thác tư liệu hình ảnh động về Người không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn của Viện Phim Việt Nam, mà còn là sứ mệnh văn hóa, lịch sử của những người làm điện ảnh.

Từng khung hình được bảo quản cẩn trọng, từng bộ phim được phục hồi, mỗi hoạt động trưng bày, triển lãm hay hội thảo đều là cách mà Viện Phim Việt Nam góp phần giữ gìn, lan tỏa hình ảnh Hồ Chí Minh, biểu tượng của lòng yêu nước, trí tuệ và nhân ái  đến với các thế hệ mai sau.

Trong hành trình ấy, Viện Phim Việt Nam không chỉ là nơi lưu giữ di sản điện ảnh, mà còn là người kể chuyện trung thành của lịch sử, góp phần làm sống lại những khoảnh khắc bất tử của vị lãnh tụ vĩ đại, để hình ảnh Người mãi tỏa sáng trong lòng dân tộc Việt Nam và bạn bè quốc tế.