Trong dự thảo Luật bảo vệ môi trường (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp vừa qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề xuất người xả rác sẽ trả tiền theo khối lượng thông qua việc mua túi đựng rác.

Theo Chủ tịch chi hội nhựa tái sinh (Hiệp hội nhựa Việt Nam), ông Hoàng Đức Vượng cho rằng không nên thu phí rác thải đối với hộ gia đình mà thu trực tiếp vào sản phẩm. Các nhà sản xuất có trách nhiệm đóng góp kinh phí thu rác và tái chế, không cần phải làm thêm cái túi thu gom rác để bán cho các hộ gia đình.

Ông Hoàng Đức Vượng, chủ tịch chi hội nhựa tái sinh. Ảnh: Gia Chính

Ông Vượng cũng nhận định việc thu phí thu gom, tái chế thông qua sản phẩm thực chất là người dân đã chi tiền, nhà sản xuất sẽ nâng giá thành sản phẩm, cho nên không cần thiết thu tại hộ gia đình. Nếu thu phí thông qua túi đựng thì người dân sẽ tìm cách để không phải đóng, trong đó có việc làm giả túi và cũng không ai kiểm tra rác gì bên trong túi. Thu phí xử lý rác theo khối lượng sẽ phải đầu tư mới từ cơ sở hạ tầng đến nhân công gây tốn kém.  

"Áp dụng phương pháp này thì không loại trừ việc vỡ trận vì đặc thù của Việt Nam khác xa so với các nước trên thế giới. Nếu thu qua các nhà sản xuất, nhà nước chưa cần phải làm gì đã có kinh phí để xử lý rác", ông Vượng nói thêm.

PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Tài nguyên môi trường và Phát triển cộng đồng có ý kiến trái ngược với ông Vượng. Theo bà An, việc thu phí rác thải theo khối, tiền xử lý sẽ tính vào bao bì là hợp lý và đã được áp dụng ở nhiều nước. Điều bà An băn khoăn là "trọng lượng và khối lượng khác nhau, một cục đá chắc chắn sẽ nặng hơn một mớ rau cùng khối lượng, nên việc thu qua túi sẽ thực hiện cụ thể ra sao?", "ai sẽ người kiểm tra bên trong túi có những loại rác nào".

Bà An nhấn mạnh, mấu chốt của việc thu phí rác qua túi là phân loại tại nguồn, quản lý quá trình thu gom, nếu làm không tốt sẽ diễn ra tình trạng đổ rác trộm. 

Bài Bùi Thị An. Ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội

Ông Đặng Huy Đông, nguyên Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư, cũng cho rằng thu phí theo khối lượng sẽ tác động trực tiếp tới người dân, qua đó giúp điều chỉnh hành vi của người xả thải. Khó khăn là ở chỗ thói quen của người dân trong việc phân loại rác, do vậy việc này cần có lộ trình thực hiện. Làm thế nào để người dân thấy tác dụng của biện pháp này mới là quan trọng. 

Ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường), giải thích việc thu phí rác thải theo khối lượng là chuyển đổi phương thức thu so với trước đây, đảm bảo tính công bằng giữa người xả nhiều rác và người xả ít rác. Nhà sản xuất cũng phải tăng tỷ lệ tái chế và giảm số rác phát sinh, hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn", ông nói.

Ông Hùng cho rằng túi sẽ được sản xuất theo khối lượng tùy vào địa phương, khối lượng rác tối đa không thể vượt qua khối đã in trên túi, người dân đi đổ rác không cần phải cân rác.

Ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Pháp chế Bộ Tài nguyên và Môi trường. Ảnh: Gia Chính

"Nếu phân loại rác thì chắc chắn chi phí người dân phải trả sẽ giảm so với không phân loại, rác thải tái chế được thu gom miễn phí, thậm trí trả tiền cho người dân. Đây là động lực kinh tế thúc đẩy người dân phân loại thay vì dựa vào ý thức như trước đây", ông Hùng nói.

Ông Hùng cũng khẳng định với cách thu hiện tại thì người dân vẫn đổ rác trộm, hiện Vụ cũng đang làm việc với Bộ Công an để tăng quyền xử phạt hành chính hành vi này. Việc thu phí xử lý rác theo khối lượng nên áp dụng ở các khu đô thi, tính toán hỗ trợ người dân để trước mắt giá bán túi ngang bằng mức tri trả xử lý rác tại gia đình hiện nay.

Để thu phí xử lý rác theo khối lượng thành công, cần có sự đầu tư đồng bộ của chính quyền (hệ thống giám sát), đơn vị thu gom (các thùng rác, xe chở rác chuyên biệt) để đảm bảo việc thu gom rác sau phân loại đúng quy cách, tránh đi vào "vết xe đổ" của các phong trào trước đây.