Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng mang tên “ăn bám kiểu mới” đang âm thầm lan rộng. Hiện tượng này không chỉ khiến vấn đề “ăn bám cha mẹ” truyền thống trở nên phức tạp hơn, mà còn đẩy không ít bậc phụ huynh vào trạng thái bối rối và bất lực sâu sắc. Khác với kiểu ăn bám trước đây, đơn thuần dựa vào hỗ trợ tài chính của cha mẹ, người trẻ ngày nay dường như đã lựa chọn một cách thức tinh vi và “kiên nhẫn” hơn: từng bước biến tài nguyên, thời gian và sức lực của cha mẹ thành “nhu yếu phẩm sinh tồn” của chính mình.

Những người trẻ này không còn trực tiếp đòi hỏi tiền bạc từ cha mẹ, mà khéo léo lợi dụng kỳ vọng và tình yêu thương của cha mẹ để gián tiếp rút cạn nguồn lực gia đình.

Họ thường lấy danh nghĩa khởi nghiệp để khiến cha mẹ tự nguyện chu cấp tài chính. Hành vi này không chỉ làm tổn hại quan hệ gia đình, mà còn bóp méo các giá trị xã hội, gây ra nhiều tranh luận và lo ngại. Họ quên mất rằng, hiếu thảo thật sự là giúp cha mẹ an hưởng tuổi già, chứ không phải tiếp tục trở thành gánh nặng kinh tế của họ.

Ảnh minh hoạ

Đáng lo hơn, rất nhiều bậc cha mẹ không nhận ra tác hại của sự bóc lột vô hình này. Nhiều người chỉ thấy con có “ý chí cầu tiến” mà cảm thấy an lòng, không hề hay biết rằng sự ủng hộ của mình thực chất đang trở thành một hình thức bị lợi dụng.

Về lâu dài, tiền tiết kiệm của cha mẹ bị rút cạn, còn khả năng trưởng thành và thích nghi xã hội của con cái lại bị kìm hãm. Trong trường hợp này, sự yêu thương vô điều kiện của cha mẹ vô tình trở thành chướng ngại cho sự trưởng thành của con.

“Giấc mơ khởi nghiệp” của người trẻ và cái giá cha mẹ phải trả

Những năm gần đây, cùng với làn sóng khởi nghiệp, không ít người trẻ lấy khởi nghiệp làm cái cớ để huy động tiền từ gia đình. Trước mặt cha mẹ, họ vẽ ra những viễn cảnh tươi đẹp, hứa hẹn lợi nhuận cao, nhưng thực chất chỉ nhằm có được một khoản vốn khởi đầu đáng kể.

Nhiều “doanh nhân tương lai” trong số này thiếu kinh nghiệm thực tế và tầm nhìn thị trường, các kế hoạch khởi nghiệp của họ giống một giấc mơ viển vông hơn là dự án khả thi.

Không ít bậc cha mẹ bị thuyết phục bởi hoài bão của con, sẵn sàng rót tiền, thậm chí bán nhà, rút tiền hưu trí để cho con một cơ hội. Thế nhưng, số tiền đó thường nhanh chóng bị tiêu hết hoặc đầu tư vào những dự án không có triển vọng. Khi khởi nghiệp thất bại, người trẻ lại không chịu áp lực quá lớn, bởi họ biết cha mẹ luôn là “bệ đỡ cuối cùng”.

Điều này không chỉ lãng phí tài sản gia đình, mà còn tước đi cơ hội để người trẻ học cách đối diện thất bại và gánh vác trách nhiệm. Cuộc sống dựa dẫm khiến họ mất đi khả năng rèn luyện trong môi trường cạnh tranh thực sự. Cuối cùng, tiền mồ hôi nước mắt của cha mẹ tan thành mây khói, còn con cái thì đánh mất cơ hội trưởng thành đích thực.

Cần nói rõ rằng, khởi nghiệp tự thân không xấu, thậm chí là điều xã hội cần. Một nền kinh tế năng động luôn cần những người dám nghĩ, dám làm, dám thử nghiệm cái mới. Vấn đề không nằm ở hai chữ “khởi nghiệp”, mà nằm ở cách khởi nghiệp và nguồn lực được sử dụng để khởi nghiệp.

Trong không ít gia đình, “khởi nghiệp” đã bị biến thành một lá chắn đạo đức rất tiện lợi. Chỉ cần gắn nhãn “đang làm dự án”, “đang khởi nghiệp”, người trẻ lập tức được miễn trừ khỏi áp lực đi làm, tự nuôi sống bản thân, thậm chí được xem là đang “có chí lớn”. Cha mẹ vì sợ con lỡ cơ hội, vì tin rằng “không thử thì không bao giờ thành công”, nên chấp nhận rút tiền tiết kiệm, bán tài sản, thậm chí dùng cả tiền dưỡng già để tiếp sức.

Nhưng điểm đáng lo là: nhiều dự án khởi nghiệp kiểu này không được xây dựng trên năng lực, kinh nghiệm hay nghiên cứu thị trường thực sự, mà chủ yếu dựa trên niềm tin của cha mẹ. Người trẻ không phải chịu áp lực vay vốn, trả lãi, không đối diện nhà đầu tư, không phải gánh hậu quả tài chính nếu thất bại. Rủi ro được chuyển hoàn toàn sang thế hệ trước, những người đã không còn khả năng tạo lại tài sản từ đầu.

Khi khởi nghiệp thất bại, cái giá phải trả không chỉ là một dự án sụp đổ, mà là:

Tiền dưỡng già của cha mẹ không thể phục hồi

Kế hoạch an cư, y tế, tuổi già bị đảo lộn

Và nghiêm trọng hơn, người trẻ không học được bài học thật sự của thất bại, vì họ không phải là người chịu trách nhiệm cuối cùng

Trong trường hợp đó, “khởi nghiệp” không còn là tinh thần dấn thân, mà trở thành một hình thức ăn bám được mỹ hóa bằng ngôn ngữ tiến bộ.

Điều nguy hiểm nhất của kiểu khởi nghiệp này là nó tạo ra một ảo tưởng: rằng người trẻ đang cố gắng, trong khi thực chất họ đang trì hoãn việc trưởng thành. Họ không bị buộc phải tính toán chi phí lợi nhuận một cách lạnh lùng, không phải chấp nhận thất bại bằng chính tiền mồ hôi nước mắt của mình, nên cũng không hình thành được năng lực chịu trách nhiệm.

Khởi nghiệp là tốt, nhưng khởi nghiệp bằng tiền an sinh tương lai của cha mẹ thì không còn là lựa chọn cá nhân, mà là vấn đề đạo đức gia đình. Cha mẹ có quyền giúp con, nhưng không nên bị đặt vào thế phải hy sinh sự an toàn của tuổi già để đổi lấy một “canh bạc” mà họ không có quyền kiểm soát.

Ở ranh giới mong manh ấy, nếu không tỉnh táo, sự yêu thương của cha mẹ sẽ tiếp tục bị khai thác, còn người trẻ thì tiếp tục được trì hoãn việc lớn lên dưới cái tên nghe rất đẹp: khởi nghiệp.