Kết nối khoa học và nguồn cội

Ngày 8/8 vừa qua, Viện Sinh học (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) chính thức tiếp nhận những hạt sen đã hoàn thành sứ mệnh trong không gian do nữ phi hành gia gốc Việt Amanda Nguyễn mang về từ tàu vũ trụ New Shepard. Đây là cột mốc quan trọng đánh dấu bước khởi đầu cho hành trình nghiên cứu khoa học về ảnh hưởng của môi trường không gian lên thực vật, cụ thể là loài sen, một biểu tượng văn hóa và sinh học của Việt Nam.

Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân chứng kiến cô Amanda Nguyễn bàn giao lại các hạt sen giống của Việt Nam đã tiếp nhận từ Trung tâm Vũ trụ Việt Nam. Ảnh: TTXVN

Trước đó, vào ngày 11/7/2025, nữ phi hành gia Amanda Nguyễn đã bàn giao cho phía Việt Nam 169 hạt sen giống (Nelumbo nucifera), loài hoa gắn liền với hình ảnh thanh cao và sức sống mãnh liệt trong văn hóa Việt Nam. Đây là những hạt giống được Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển hoa, cây cảnh (thuộc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) tuyển chọn và giao cho Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (VNSC) để đưa vào chương trình bay lên vũ trụ.

Vào tháng 4/2025, Amanda Nguyễn đã mang theo các hạt sen này trong chuyến bay bằng tàu vũ trụ New Shepard của tập đoàn Blue Origin, đánh dấu một sứ mệnh khoa học và biểu tượng mang ý nghĩa sâu sắc: không chỉ là thử nghiệm sinh học, mà còn là minh chứng cho sự kết nối giữa khoa học, văn hóa và con người Việt Nam với hành trình khám phá không gian.

Kế hoạch nghiên cứu sau hành trình vũ trụ

Ngay sau khi tiếp nhận, Viện Sinh học đã bắt đầu triển khai kế hoạch nghiên cứu được Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam giao phó. Tổng cộng, Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã bàn giao 160 hạt giống, bao gồm 60 hạt được mang lên không gian và 100 hạt đối chứng (không bay), phục vụ việc đánh giá, so sánh trong các điều kiện tương đương.

TS Nguyễn Thị Thúy Hường, Phó phòng Công nghệ tế bào thực vật, Viện Sinh học cho biết: “Công việc đã được khẩn trương triển khai theo phương án nghiên cứu được chuẩn bị kỹ lưỡng. Đây là một nhiệm vụ không chỉ mang tính khoa học mà còn truyền cảm hứng rất lớn".

Theo kế hoạch, số hạt giống này sẽ được chia thành ba nhóm nghiên cứu:

Gieo trồng trong nhà lưới: Một phần hạt sen sẽ được nảy mầm và sinh trưởng trong điều kiện nhà lưới nhằm đánh giá khả năng nảy mầm, tốc độ phát triển, hình thái sinh trưởng... Các cây con sống khỏe sẽ được chuyển lại cho Trung tâm Vũ trụ Việt Nam để trưng bày và phục vụ giáo dục truyền cảm hứng khoa học.

Nuôi cấy in vitro trong phòng thí nghiệm: Phương pháp nuôi cấy mô được áp dụng để theo dõi sự thay đổi ở cấp tế bào, xác định ảnh hưởng tiềm tàng của môi trường không gian lên cấu trúc di truyền và sinh lý của cây.

Bảo quản dự phòng trong kho lạnh: Phần còn lại sẽ được bảo tồn trong điều kiện lạnh để đảm bảo mẫu lưu trữ phục vụ nghiên cứu lâu dài và so sánh khi cần thiết.

Cũng theo TS Nguyễn Thị Thúy Hường, công việc đã được triển khai ngay sau khi Viện Sinh học tiếp nhận hạt sen nhưng chưa có kết quả để báo cáo.

Hạt sen đối chứng đã nảy mầm

Cánh cửa cho nghiên cứu không gian và nông nghiệp công nghệ cao

Việc những hạt sen, biểu tượng của văn hóa và tâm linh Việt Nam, tham gia vào sứ mệnh vũ trụ không chỉ là hoạt động khoa học đơn thuần mà còn mở ra cơ hội nghiên cứu sâu về tác động của môi trường ngoài Trái đất đối với sinh vật. Những kết quả ban đầu từ dự án sẽ góp phần định hướng cho các ứng dụng trong nông nghiệp công nghệ cao, thích ứng với môi trường khắc nghiệt, kể cả trong tương lai là môi trường ngoài hành tinh.

Sự kiện bàn giao và tiếp nhận hạt sen sau hành trình vũ trụ là một minh chứng cho mối liên hệ chặt chẽ giữa khoa học hiện đại và giá trị truyền thống dân tộc.  

Phi hành gia người Mỹ gốc Việt Amanda Nguyễn

 Amanda Nguyễn, 34 tuổi, là người Mỹ gốc Việt đầu tiên bay vào không gian. Tốt nghiệp Đại học Harvard, cô từng thực tập tại NASA vào năm 2013 và làm việc tại Trung tâm Vật lý Thiên văn Harvard & Smithsonian. Amanda cũng từng giữ vị trí phó liên lạc viên Nhà Trắng tại Bộ Ngoại giao Mỹ.

Không chỉ là nhà khoa học, cô còn là nhà hoạt động xã hội nổi bật. Tháng 11/2014, cô sáng lập tổ chức phi chính phủ RISE nhằm bảo vệ quyền công dân cho những nạn nhân bị xâm hại tình dục. Với những đóng góp không mệt mỏi, Amanda từng được đề cử giải Nobel Hòa bình năm 2019.