Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ có tên đầy đủ tiếng Anh là National Aeronautics and Space Administration, viết tắt là NASA. Đây là cơ quan chính phủ liên bang Hoa Kỳ có trách nhiệm thực thi chương trình thám hiểm không gian và nghiên cứu ngành hàng không. 

Được biết, rất nhiều nhà khoa học Việt Nam đã ghi dấu ấn tại NASA, trong số đó có Tiến sĩ, nhà Vật lý Nguyễn Trọng Hiền.

Cắm ở Việt Nam ở Nam Cực

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền sinh năm 1963 tại Đà Nẵng. Năm 1981, sau khi tốt nghiệp THPT, ông sang Mỹ định cư khi vừa tròn 18 tuổi. Tại Mỹ, ông theo học ngành Vật lý tại Trường Đại học California tại Berkeley. Sau khi tốt nghiệp khoa vật lý của Trường đại học Berkeley, Ông tiếp tục theo học và nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Princeton với chuyên ngành nghiên cứu bức xạ nền vũ trụ, năm 1993.

Sau đó, ông qua Chicago và học tiếp nghiên cứu sinh sau Tiến sĩ (post doc) chuyên ngành Vật lý thiên văn của đại học Chicago. Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền làm giảng viên đặc biệt tại Đại học Carnegie Mellon sau đó chuyển sang làm việc tại Phòng Thí nghiệm Sức đẩy Phản lực (JPL) của NASA. 

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đã làm việc tại NASA với cương vị khoa học gia nghiên cứu chuyên sâu của phân ban vật lý thiên văn, phòng thí nghiệm phản lực, đồng thời làm nghiên cứu sinh sau tiến sĩ chuyên ngành Vật lý thiên văn tại Đại học Chicago.

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền thời trẻ

Được biết, năm 1992, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền bắt đầu công tác nghiên cứu khoa học ở Nam Cực. Tại đây, ông nghiên cứu bức xạ nền của vũ trụ. Chứng kiến những lá cờ của các cường quốc tung bay trên bầu trời Nam Cực, ông đã nung nấu ý định mang cờ Tổ quốc đến nơi này.

Năm 1994, ông quay trở lại Nam Cực lần thứ 2 và ở lại đây gần 1 năm. Tháng 7/1994, sao chổi Shoemaker Levy đâm vào sao Mộc. Từ ngày 16-7, các cột lửa liên tiếp bốc cao hàng nghìn kilômet. Hàng loạt mảnh sao chổi to như trái núi khổng lồ va mạnh vào bề mặt sao Mộc, tạo ra một số cái hố với đường kính bằng đường kính Trái đất. 

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đã chứng kiến sự kiện triệu năm có một này từ đầu đến cuối. Được biết, thời điểm đó, ông là người lãnh đạo khoa học Trạm Amundsen-Scott ở Nam Cực, nơi có 27 nhà khoa học và chuyên viên kỹ thuật Mỹ làm việc.

Không chỉ vậy vào tháng 9/1994, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đã tự tay khâu một lá cờ đỏ sao vàng rộng 4m2, rồi tự mình cắm quốc kỳ Việt Nam giữa băng tuyết tại Cục Chào đón ở châu Nam Cực, bên cạnh quốc kỳ Mỹ, Nga, Anh, Đức, Pháp, Nhật, Úc, New Zealand, Chile, Argentina, Nam Phi,...

Khoảnh khắc lá cờ Việt Nam tung bay ở Nam Cực

Được biết, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền cũng là nhà khoa học người Mỹ gốc Việt duy nhất đã tham gia vào chương trình phóng hai đài thiên văn không gian lớn nhất từ trước tới nay của Cơ quan Không gian Vũ trụ châu Âu (ESA) hợp tác cùng NASA là Planck và Herschel.

Luôn hướng về quê hương

Dù sinh sống và làm việc tại Mỹ nhưng Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền luôn hướng về quê hương. Năm 2010, ông được mời về Việt Nam tham gia giảng dạy chương trình Vật lý tiên tiến tại ĐH Sư phạm Huế. Từ đó, mỗi năm dù bận rộn, ông vẫn dành vài tuần để giảng dạy tại Huế, Quy Nhơn,...

Ông cũng nhiệt tình hợp tác với các nhà thiên văn học trong nước để thiết lập một kính viễn vọng hiện đại ở Việt Nam. Năm 2022, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đã tuyên bố khởi động nhóm Vật lý thiên văn SAGI tại ICISE do Quỹ Simons, Mỹ, tài trợ. Các sự kiện có sự tham dự lãnh đạo, đại diện Bộ KH-CN, UBND tỉnh Bình Định, Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam cùng các tổ chức quốc tế gồm: Viện nghiên cứu Flatiron (Đại học California Santa Cruz, Mỹ), Viện nghiên cứu Vật lý thiên Văn Pháp (IAP, France), Tổ chức nghiên cứu RIKEN (Nhật Bản)… cùng gần 100 nhà khoa học trong nước, thế giới cùng các học sinh ưu tú trong ngành lý tại các trường chuyên Bình Định tham dự...

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền (áo trắng) cùng lãnh đạo Sở Ngoại vụ tỉnh Bình Định tại sự kiện thành lập nhóm Vật lý thiên văn tại ICISE - Quy Nhơn

Được biết năm 2016, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền và một số nhà khoa học người Việt đang công tác tại nước ngoài có tổ chức hội thảo Vật lý thiên văn tại Trung tâm ICISE. Hội thảo lúc đó thu hút sự tham gia, ủng hộ rất lớn từ các nhà khoa học, tổ chức khoa học về vật lý thiên văn trong khu vực như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan…

Từ thành công đó, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền cùng với các cộng sự lên ý tưởng thành lập Nhóm vật lý thiên văn tại Việt Nam. Bằng uy tín của vợ chồng GS Trần Thanh Vân, GS Lê Kim Ngọc cùng tâm huyết của TS Hiền đã kêu gọi được nguồn tài trợ từ Quỹ Simons để thành lập nhóm Vật lý Thiên văn SAGI.

Tổng hợp