Ảnh minh họa: ITN

Nhà ở xã hội là loại hình nhà ở có sự hỗ trợ từ Nhà nước, nhằm cung cấp chỗ ở với giá cả hợp lý cho các nhóm đối tượng ưu tiên. Việc mở rộng chính sách này cho phụ nữ sinh đủ hai con là một bước đi nhằm thúc đẩy tỷ lệ sinh trong bối cảnh mức sinh tại Việt Nam đang ở mức đáng lo ngại.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế còn đề xuất một loạt chính sách nhân khẩu học khác như: cho phép các cặp vợ chồng, cá nhân được quyền tự quyết thời điểm sinh con, số lượng con và khoảng cách giữa các lần sinh. Đáng chú ý, lao động nữ sinh con thứ hai sẽ được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng.

Dự thảo luật cũng nhấn mạnh vai trò của giáo dục và tư vấn tiền hôn nhân, yêu cầu cơ quan, tổ chức cung cấp kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản, nuôi dạy con cái và phòng tránh vô sinh. Bộ Y tế đề xuất đẩy mạnh truyền thông nhằm thay đổi nhận thức, hành vi của các cá nhân, gia đình và toàn xã hội trong việc thực hiện chính sách dân số, củng cố thông điệp “mỗi gia đình nên có hai con và nuôi dạy con tốt”.

Mức sinh giảm đáng báo động

Theo Bộ Y tế, mức sinh trung bình của Việt Nam hiện chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, nằm trong nhóm thấp nhất Đông Nam Á. Con số này thấp hơn mức sinh thay thế là 2 con/phụ nữ và chỉ cao hơn Brunei (1,8), Malaysia (1,6), Thái Lan và Singapore (1,0).

Số tỉnh có mức sinh dưới mức thay thế cũng gia tăng nhanh chóng, từ 22 tỉnh năm 2019 lên 32 tỉnh năm 2024, chủ yếu ở khu vực Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. TP HCM tiếp tục là địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước, chỉ đạt 1,39 con/phụ nữ.

Trước tình hình này, từ đầu tháng 5, TP HCM đã tiến hành rà soát, lập danh sách phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, với mốc thời gian từ ngày 21/12/2024 đến 15/4/2025 để xem xét hỗ trợ bằng tiền và các chính sách đi kèm.

Hệ lụy dân số và nguy cơ tăng trưởng âm

Bộ Y tế cảnh báo nếu xu hướng giảm sinh tiếp tục, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng vào năm 2039. Đến năm 2042, dân số trong độ tuổi lao động sẽ đạt đỉnh, và sau năm 2054, Việt Nam có nguy cơ rơi vào tăng trưởng dân số âm.

“Mức sinh thấp kéo dài sẽ tác động sâu sắc đến quy mô, cơ cấu dân số, kéo theo thiếu hụt lao động, già hóa dân số nhanh chóng và gia tăng làn sóng di cư”, Bộ Y tế nhận định.

Áp lực kinh tế là nguyên nhân chính của việc giảm sinh

Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính khiến người dân ngại sinh con là do áp lực kinh tế. Bác sĩ Mai Xuân Phương, nguyên Vụ phó Truyền thông – Giáo dục (Tổng cục Dân số), cho biết chi phí nuôi con, từ nhà ở, sữa bỉm, giáo dục đến y tế... ngày càng tăng trong bối cảnh giá cả leo thang, khiến nhiều người trẻ trì hoãn hoặc từ chối việc sinh con.

Tại Hà Nội, giá nhà ở và căn hộ đang tăng mạnh, khiến việc sở hữu hoặc thuê chỗ ở trở thành gánh nặng lớn đối với nhiều gia đình trẻ.

Bài học từ quốc tế

Tình trạng giảm sinh không chỉ là bài toán của riêng Việt Nam mà còn là vấn đề toàn cầu. Nhiều quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản đã và đang thay đổi chính sách để khuyến khích sinh con.

Hàn Quốc là quốc gia có tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới đã tăng gấp ba lần ngân sách cho các chương trình khuyến sinh và đưa ra nhiều gói trợ cấp tài chính hấp dẫn. Tại Hungary, phụ nữ sinh từ 4 con trở lên được miễn thuế thu nhập cá nhân suốt đời.

Trong bối cảnh đó, những chính sách hỗ trợ cụ thể như hỗ trợ nhà ở xã hội hay kéo dài thời gian nghỉ thai sản mà Bộ Y tế Việt Nam đề xuất là bước đi cần thiết, nhằm ngăn chặn đà sụt giảm dân số và đảm bảo phát triển bền vững trong tương lai.