“Inspire Change – Fight AMR & Microplastic Pollution” do Hệ thống Giáo dục Genesis phối hợp cùng Nhóm Nghiên cứu Hóa môi trường và Độc học sinh thái – Đại học Phenikaa phát động và đã về đích.

Tạp chí Phụ nữ Mới đã trao đổi với  TS. Ngô Thị Thúy Hường, Trưởng nhóm nghiên cứu Hóa môi trường và Độc học sinh thái, Đại học Phenikaa,Trưởng Ban Giám khảo Cuộc thi về sứ mệnh lan tỏa tri thức, trao quyền cho giới trẻ trở thành những tác nhân thay đổi tích cực trong hành trình chống kháng kháng sinh và ô nhiễm vi nhựa.

TS. Ngô Thị Thúy Hường, Trưởng nhóm nghiên cứu Hóa môi trường và Độc học sinh thái, Đại học Phenikaa ,Trưởng Ban Giám khảo Cuộc thi.

P.V: Cuộc thi “Inspire Change – Fight AMR & Microplastic Pollution” ra đời trong bối cảnh nào và mang sứ mệnh gì đối với cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, thưa Tiến sĩ?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Cuộc thi là một hoạt động trong khuôn khổ dự án nghiên cứu của chúng tôi được tài trợ bởi USAID thông qua Dự án MOHIP “Microplastic-Mediated Antimicrobial Resistance in Aquatic Ecosystems: One Health Implications, tạm dịch là “Kháng thuốc kháng sinh liên quan đến vi nhựa trong các hệ sinh thái thủy sinh: Ý nghĩa đối với Một Sức khỏe”. Xuất phát từ nhận thức về mối nguy tiềm ẩn của hai vấn đề đang nổi cộm – kháng kháng sinh (AMR) và ô nhiễm vi nhựa cùng với thực tế rằng hiểu biết và nhận thức của cộng đồng về chúng vẫn còn hạn chế, chúng tôi tin rằng việc nâng cao nhận thức cần được bắt đầu từ rất sớm thông qua giáo dục (trường học), và cần có sự tham gia chủ động của người dân, thay vì chỉ dựa vào truyền thông một chiều. Từ đó, cuộc thi được hình thành với sứ mệnh đưa khoa học ra khỏi phòng thí nghiệm, lan tỏa đến cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. Chúng tôi mong muốn trao quyền cho thế hệ trẻ để họ không chỉ hiểu rõ vấn đề mà còn trở thành những người truyền cảm hứng, những tác nhân thay đổi. Họ không chỉ học mà còn hành động, biến kiến thức khoa học thành những sản phẩm sáng tạo, góp phần nâng cao nhận thức và thúc đẩy thay đổi tích cực trong xã hội.

TS. Ngô Thị Thúy Hường: "Ý nghĩa lớn nhất của cuộc thi là tạo ra hiệu ứng lan tỏa".

P.V: Điều gì đã thôi thúc bà và các cộng sự chọn chủ đề “Kháng kháng sinh và ô nhiễm vi nhựa” cho Cuộc thi “Inspire Change – Fight AMR & Microplastic Pollution”

TS.Ngô Thị Thúy Hường: Hai vấn đề này tưởng chừng xa lạ và không liên quan đến nhau nhưng lại có mối liên hệ chặt chẽ và đáng lo ngại. Qua nghiên cứu, chúng tôi phát hiện vi nhựa có thể mang theo và lan truyền vi khuẩn kháng thuốc trong môi trường nước. Đây có thể là mối đe dọa kép ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt ở Việt Nam nơi tình trạng sử dụng kháng sinh thiếu kiểm soát và ô nhiễm nhựa đang gia tăng. Chúng tôi muốn nâng cao nhận thức để mọi người hiểu: hành động nhỏ như giảm nhựa, dùng thuốc đúng cách có thể tạo ra tác động lớn cho chính cuộc sống của chúng ta và xã hội.

P.V:Theo bà, ý nghĩa lớn nhất của cuộc thi nằm ở đâu? Là ở việc lan tỏa kiến thức khoa học, khơi gợi tinh thần hành động hay tạo nên sự kết nối giữa các trường và các nhóm nghiên cứu?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Ý nghĩa lớn nhất là tạo ra "hiệu ứng lan tỏa". Mỗi bạn trẻ tham gia không chỉ học được kiến thức khoa học về kháng kháng sinh và ô nhiễm vi nhựa và mối liên hệ giữa chúng, mà còn rèn kỹ năng truyền thông, tư duy sáng tạo và tinh thần trách nhiệm đối với xã hội. Các sản phẩm của các bạn, từ podcast, video đến infographic cho đến các chiến dịch nhỏ tại trường học  không dừng lại ở phạm vi cuộc thi mà tiếp tục lan tỏa trong gia đình, bạn bè và cộng đồng xung quanh. Cuộc thi không chỉ lan truyền kiến thức mà còn khơi dậy tinh thần hành động, giúp các bạn trẻ nhận ra rằng mỗi cá nhân đều có thể góp phần vào thay đổi tích cực. Đây chính là cách chúng tôi nhân rộng tác động, xây dựng một thế hệ hiểu khoa học và có trách nhiệm với môi trường và sức khỏe.

Cuộc thi thu hút hơn 30 tác phẩm của nhiều Nhóm học sinh, sinh viên từ các trường trên địa bàn Hà Nội với những sản phẩm từ podcast, video đến các câu chuyện kể theo phong cách phỏng vấn.

P.V: Cuộc thi đã thu hút bao nhiêu đội hoặc cá nhân tham gia? Thành phần thí sinh có điểm gì đặc biệt khiến bà ấn tượng?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Cuộc thi thu hút hơn 30 tác phẩm của nhiều Nhóm học sinh, sinh viên từ các trường trên địa bàn Hà Nội với những sản phẩm từ podcast, video đến các câu chuyện kể theo phong cách phỏng vấn. Điều ấn tượng nhất là sự chân thành và nhiệt huyết của các bạn. Nhiều bạn bước ra khỏi vùng an toàn, tự mình tìm hiểu, phỏng vấn người dân, thậm chí thực hiện khảo sát thực tế. Các bạn không chỉ lặp lại thông tin mà còn đặt câu hỏi sâu sắc, thể hiện sự quan tâm thực sự đến vấn đề môi trường và sức khỏe cộng đồng.

P.V: Ngoài việc phát động cuộc thi, Ban tổ chức còn triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ như webinar, tập huấn cộng đồng, chia sẻ chuyên môn… Bà có thể chia sẻ thêm về chuỗi hoạt động này và cách chúng góp phần nâng cao nhận thức của người tham dự?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Bên cạnh cuộc thi, một chuỗi hoạt động đào tạo và truyền thông nhằm lan tỏa kiến thức và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng: tổ chức tập huấn kiến thức cho sinh viên Đại học Phenikaa và nhóm sinh viên nòng cốt (TOT), những người trực tiếp đi phỏng vấn, tìm hiểu nhận thức cộng đồng. Các bạn được trang bị không chỉ kiến thức chuyên môn mà còn kỹ năng giao tiếp và tiếp cận cộng đồng. Tổ chức ba đợt tập huấn cho người dân tại Chương Mỹ (Hà Nội), Phủ Lý (Hà Nam) và gần đây nhất là tại xã Kim Động (Ninh Bình). Mỗi đợt tập huấn đều thu hút sự tham gia của hơn 120 người, bao gồm nông dân, người dân địa phương và cán bộ xã. Các buổi tập huấn không chỉ chia sẻ kiến thức về vi nhựa, kháng kháng sinh và kỹ thuật nuôi trồng thủy sản an toàn, mà còn tạo không gian trao đổi, thảo luận, lắng nghe để cùng xây dựng các giải pháp thực tế, phù hợp với địa phương. Ngoài ra, chúng tôi cũng tổ chức các buổi tập huấn cho học sinh trường Genesis.

Bên cạnh cuộc thi, một chuỗi hoạt động đào tạo và truyền thông nhằm lan tỏa kiến thức và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng: tổ chức tập huấn kiến thức cho sinh viên Đại học Phenikaa và nhóm sinh viên nòng cốt (TOT), những người trực tiếp đi phỏng vấn, tìm hiểu nhận thức cộng đồng.

Trong thời gian phát động cuộc thi, một webinar dành cho các thí sinh, trong đó các nhà khoa học cung cấp kiến thức chuyên môn và chuyên gia truyền thông hướng dẫn cách xây dựng nội dung sáng tạo như podcast, video và infographic trước khi các bạn tham gia cuộc thi.

Kết quả khảo sát trước và sau các đợt tập huấn cho thấy nhận thức của người dân đã tăng đáng kể: nhiều người bắt đầu hạn chế việc tự ý sử dụng thuốc và chú ý hơn đến việc giảm thiểu rác thải nhựa trong sinh hoạt. Những thay đổi này cho thấy chuỗi hoạt động không chỉ cung cấp kiến thức, mà còn khơi dậy tinh thần chủ động hành động vì sức khỏe và môi trường.

P.V: Là Trưởng ban giám khảo, bà đánh giá như thế nào về chất lượng, tính sáng tạo và tinh thần lan tỏa của các bài dự thi năm nay?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Tôi rất bất ngờ và tự hào về chất lượng và tính sáng tạo của các bài dự thi. Các bạn đã biến những kiến thức khoa học phức tạp thành những câu chuyện dễ hiểu, gần gũi. Một số bạn làm podcast có kịch bản khá chuyên nghiệp, một số làm video với thông điệp mạnh mẽ. Điều quan trọng là các bạn không chỉ sáng tạo về hình thức mà còn chính xác về nội dung, thể hiện sự nghiêm túc trong nghiên cứu và tinh thần lan tỏa đầy trách nhiệm.

Với 06 giải thưởng ở 04 hạng mục, trong đó có Giải Nhất chung cuộc, THCS Genesis Hà Nội đã khẳng định năng lực sáng tạo, khả năng tư duy độc lập và tinh thần trách nhiệm xã hội của học sinh.

P.V: Sau cuộc thi, theo bà  điều gì là “giá trị để lại” lớn nhất đối với các bạn học sinh, sinh viên và cộng đồng?

Giá trị lớn nhất là sự thay đổi trong nhận thức và hành vi của người tham gia. Điều đặc biệt là các bạn trẻ đã thực sự tìm hiểu về vấn đề một cách chủ động - từ nghiên cứu tài liệu, khảo sát thực tế đến xây dựng giải pháp. Quá trình học tập chủ động này giúp kiến thức họ thu nhận được không chỉ sâu sắc mà còn lâu dài, bởi họ không đơn thuần tiếp nhận thông tin mà đã trải nghiệm, suy ngẫm và ứng dụng.

Sự tham gia sâu này tạo nên giá trị bền vững: các bạn trẻ từ người học đã trở thành người truyền cảm hứng. Họ tự tin mang kiến thức về chia sẻ với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, từ đó tạo nên chuỗi tác động tích cực lan tỏa trong cộng đồng.

Với cộng đồng rộng lớn hơn, các hoạt động tập huấn đã giúp người dân nhận ra tầm quan trọng của việc sử dụng kháng sinh có trách nhiệm và giảm thiểu nhựa dùng một lần. Bởi vì đây là kiến thức được tiếp thu qua trải nghiệm thực tế và tương tác có chiều sâu, nó tạo nên nền tảng vững chắc cho những thay đổi hành vi bền vững, lâu dài - không chỉ là hiểu biết thoáng qua mà là sự chuyển hóa thực sự trong cách sống và ứng xử hàng ngày.

P.V: Bà kỳ vọng điều gì trong tương lai, liệu cuộc thi sẽ được mở rộng quy mô, nhân rộng sang các trường khác, hoặc trở thành hoạt động thường niên để tiếp tục nuôi dưỡng tinh thần “hiểu để hành động”?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Tôi kỳ vọng cuộc thi sẽ trở thành hoạt động thường niên, mở rộng đến nhiều trường và địa phương hơn (Tất nhiên, vấn đề tìm kiếm nguồn kinh phí để duy trì các hoạt động như vậy cũng cần nỗ lực của bản thân và nhiều người). Chúng tôi muốn xây dựng một cộng đồng những người trẻ am hiểu khoa học, biết ứng dụng khoa học vào cuộc sống thực tế, có trách nhiệm với môi trường và sức khỏe. Quan trọng hơn, tôi mong muốn từ những hoạt động này sẽ hình thành những dự án cộng đồng thực tế, nơi sinh viên không chỉ học mà còn làm, góp phần giải quyết vấn đề môi trường và sức khỏe ngay tại địa phương mình.

P.V: Nếu dùng một thông điệp để gửi đến các bạn trẻ và cộng đồng sau hành trình này, bà muốn nói điều gì?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Tôi rất thích câu trên của Chị: "Hiểu để hành động" - mỗi người đều có thể tạo ra thay đổi. Tôi muốn thêm 1 thông điệp “Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ, chúng có thể tạo ra thay đổi lớn”: giảm nhựa dùng một lần, sử dụng kháng sinh theo chỉ định bác sĩ, chia sẻ kiến thức với người thân. Đừng nghĩ vấn đề quá lớn nên bỏ cuộc. Mỗi hành động nhỏ của bạn, khi nhân lên hàng triệu người, sẽ tạo nên làn sóng thay đổi mạnh mẽ. Hãy là người khởi nguồn cho làn sóng đó.

P.V: Nhìn lại hành trình vừa qua, điều khiến bà xúc động hoặc nhớ nhất khi đồng hành cùng các thí sinh là gì?

TS. Ngô Thị Thúy Hường: Điều khiến tôi xúc động nhất là được chứng kiến sự trưởng thành và niềm đam mê thực sự của các bạn trẻ. Hình ảnh các bạn sinh viên Trường Cao đẳng Bách Khoa Hà Nội kể lại trải nghiệm làm video với sự xúc động chân thành, hay ánh mắt rạng rỡ, tự hào của học sinh Trường Genesis khi nhận ra mình đã hiểu hơn và đóng góp được dù chỉ một phần nhỏ vào hành trình lớn, đó là những khoảnh khắc tôi không thể quên. Đặc biệt, hình ảnh các thầy cô tại Trường Genesis say mê học cùng học sinh, luôn đồng hành và cổ vũ các con khiến tôi thực sự cảm phục. Chính họ đã giúp các em tiếp cận khoa học một cách tự nhiên, sống động và gần gũi hơn. Những điều đó khiến tôi cảm thấy mọi nỗ lực của mình không uổng phí, bởi tôi đã thấy rõ sức mạnh của giáo dục và niềm tin rằng, với thế hệ trẻ đầy nhiệt huyết và trách nhiệm này, tương lai chắc chắn sẽ tươi sáng hơn.

P.V: Cảm ơn Tiến sĩ về cuộc trao đổi!