Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng vừa ký Quyết định số 2266/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy trình xét chọn sáng kiến đột phá theo Kế hoạch hành động chiến lược triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa tinh thần “hành động – sáng tạo – hội nhập”, đặt nền móng cho việc tìm kiếm, công nhận và thúc đẩy những ý tưởng đột phá mang tầm chiến lược quốc gia.

Theo Quyết định, quy trình mới quy định rõ các bước đăng ký, tiếp nhận, xét chọn, công nhận, giao nhiệm vụ và tổ chức thực hiện sáng kiến đột phá trên phạm vi toàn quốc. Toàn bộ quy trình được triển khai trực tuyến trên Cổng Sáng kiến Khoa học và Công nghệ, bảo đảm liên thông dữ liệu với các hệ thống thông tin khác thông qua giao diện lập trình ứng dụng (API). Điều này thể hiện nỗ lực chuyển đổi số mạnh mẽ của Chính phủ trong công tác quản lý và xét duyệt sáng kiến, tạo môi trường minh bạch, thuận tiện cho cả cơ quan quản lý và cộng đồng khoa học công nghệ.

Đối tượng tham gia quy trình bao gồm các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, cùng với các tổ chức khoa học, doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức xã hội và cá nhân trong và ngoài nước. Mọi chủ thể có ý tưởng, mô hình hay công nghệ có tính đột phá đều có thể đăng ký trực tiếp trên hệ thống, tạo nên mạng lưới sáng kiến mở rộng và đa chiều.

Một sáng kiến được xem là “đột phá” phải đáp ứng những yêu cầu khắt khe về tính mới, tính khả thi và tác động xã hội. Trước hết, sáng kiến cần thể hiện yếu tố sáng tạo, khác biệt vượt trội so với các giải pháp đã có, đồng thời giải quyết được “điểm nghẽn” lớn về thể chế, công nghệ hoặc mô hình phát triển. Khía cạnh khả thi cũng được đặt lên hàng đầu: sáng kiến phải có cơ sở khoa học, nguồn lực và lộ trình thực hiện rõ ràng, tránh tình trạng ý tưởng hay nhưng không thể triển khai. Một tiêu chí quan trọng khác là tính lan tỏa và tác động tức khả năng tạo ra ảnh hưởng sâu rộng, đóng góp thiết thực vào các chỉ tiêu chiến lược của Nghị quyết 57, đồng thời huy động hiệu quả các nguồn lực xã hội.

Về quy trình xét chọn, hệ thống được thiết kế gồm bốn bước chính, từ đề xuất đến triển khai thực tế. Ở bước đầu tiên, tổ chức hoặc cá nhân nộp hồ sơ trực tuyến qua Cổng Sáng kiến Khoa học và Công nghệ. Bộ Khoa học và Công nghệ chịu trách nhiệm tiếp nhận, kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ, đồng thời tổ chức sàng lọc sơ bộ. Những sáng kiến đạt yêu cầu sẽ được đánh giá bởi Hội đồng chuyên môn gồm các nhà khoa học, chuyên gia và đại diện các bộ, ngành liên quan trong thời hạn tối đa 14 ngày làm việc. Sau khi được Hội đồng thông qua, Bộ Khoa học và Công nghệ tổng hợp, lập Tờ trình và danh sách sáng kiến có tính đột phá, gửi Ban Chỉ đạo Trung ương xem xét.

Bước thẩm tra và phê duyệt được thực hiện bởi Ban Chỉ đạo Trung ương (thông qua Văn phòng Trung ương Đảng), với sự tham vấn của các “Tổng công trình sư 57” và Hội đồng Tư vấn Quốc gia. Các sáng kiến được lựa chọn sẽ trải qua quy trình thẩm định kỹ lưỡng về nội dung, tính khả thi và mức độ phù hợp với định hướng chiến lược. Việc thẩm định phải hoàn thành trong vòng 30 ngày làm việc kể từ khi nhận hồ sơ chính thức. Sau khi được phê duyệt, Ban Chỉ đạo Trung ương giao Chính phủ và các cơ quan liên quan cụ thể hóa sáng kiến thành chương trình, dự án hoặc nhiệm vụ cụ thể, tùy theo quy mô và tính chất. Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục đóng vai trò giám sát, tổng hợp báo cáo định kỳ về tiến độ thực hiện.

Hệ thống tiêu chí xét chọn cũng được xây dựng hai cấp độ: sàng lọc sơ bộ và thẩm định công nhận. Ở cấp Bộ Khoa học và Công nghệ, sáng kiến phải phù hợp với chủ trương phát triển quốc gia, thể hiện rõ yếu tố sáng tạo và khả năng ứng dụng thực tiễn. Các đề xuất trùng lặp hoặc chưa có căn cứ khoa học vững chắc sẽ bị loại. Ở cấp thẩm định cao hơn Ban Chỉ đạo Trung ương sáng kiến được đánh giá thêm về tiềm năng tác động, tính cấp thiết đối với phát triển kinh tế xã hội, năng lực triển khai của các tổ chức trong nước, cũng như khả năng thu hút đầu tư ngoài ngân sách.

Việc ban hành Quy trình xét chọn sáng kiến đột phá không chỉ mang ý nghĩa quản lý hành chính, mà còn là công cụ chiến lược giúp hiện thực hóa các định hướng lớn của Nghị quyết 57-NQ/TW. Trong bối cảnh toàn cầu đang bước vào giai đoạn chuyển đổi số sâu rộng và cạnh tranh công nghệ ngày càng khốc liệt, việc có một cơ chế rõ ràng, minh bạch và chuyên nghiệp để chọn lọc những ý tưởng đột phá là yêu cầu tất yếu.

Quy trình này cũng phản ánh cách tiếp cận mới của Việt Nam trong chính sách khoa học và công nghệ coi sáng kiến không chỉ là kết quả nghiên cứu thuần túy, mà là động lực phát triển quốc gia, gắn liền với nhu cầu thực tiễn của xã hội và thị trường. Mỗi sáng kiến được chọn lọc, nếu được triển khai đúng hướng, có thể trở thành “mồi lửa” khơi dậy đổi mới sáng tạo trong toàn hệ thống.

Trong dài hạn, việc vận hành hiệu quả Cổng Sáng kiến Khoa học và Công nghệ sẽ góp phần hình thành một hệ sinh thái dữ liệu mở, nơi ý tưởng được ghi nhận, phản biện và hoàn thiện liên tục. Đây cũng là bước tiến quan trọng hướng tới nền quản trị khoa học công nghệ hiện đại, minh bạch, có khả năng đo lường và đánh giá kết quả bằng các chỉ tiêu định lượng.

Quyết định 2266/QĐ-TTg không chỉ tạo hành lang pháp lý cho việc lựa chọn sáng kiến, mà còn mở ra một “kênh giao tiếp” giữa Nhà nước và cộng đồng sáng tạo. Khi quy trình được triển khai đồng bộ, Việt Nam có cơ sở để thu hút nhiều ý tưởng lớn từ các nhà khoa học, doanh nghiệp, viện nghiên cứu đến những cá nhân sáng tạo cùng chung tay vào mục tiêu đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành trụ cột phát triển đất nước trong giai đoạn mới.