Toàn cảnh diễn đàn

Sự kiện quy tụ các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách và nhà nghiên cứu để thảo luận, chia sẻ, và đề xuất giải pháp nhằm khai thác tiềm năng ngành năng lượng, đáp ứng thách thức hiện tại và tương lai.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS. Hà Khắc Minh, Tổng biên tập Tạp chí Tài chính doanh nghiệp, nhấn mạnh bối cảnh thế giới đang chuyển đổi mạnh mẽ sang nền kinh tế carbon thấp, khiến chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu trải qua những thay đổi sâu sắc. Các yếu tố như biến đổi khí hậu, bất ổn địa chính trị, tiến bộ công nghệ và yêu cầu phát triển bền vững đang tạo áp lực buộc các quốc gia và doanh nghiệp phải tái định hình chiến lược năng lượng, trong đó chuỗi cung ứng đóng vai trò cốt lõi.

TS. Hà Khắc Minh, Tổng biên tập Tạp chí Tài chính doanh nghiệp

Việt Nam sở hữu vị trí địa lý chiến lược, đường bờ biển dài, khí hậu nhiệt đới gió mùa với lượng bức xạ mặt trời và tốc độ gió cao, đặc biệt tại miền Trung và Tây Nguyên, tạo thuận lợi phát triển điện mặt trời, điện gió và năng lượng sinh khối – những nguồn đang là trọng tâm trong chiến lược năng lượng toàn cầu. Nước ta cũng nằm gần các trung tâm sản xuất năng lượng tái tạo và chuỗi cung ứng thiết bị lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, dễ dàng kết nối với chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm chuyển dịch năng lượng theo hướng bền vững. Đặc biệt, tại COP26 và COP28, Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Quy hoạch điện VIII (ban hành ngày 26/7/2023) cũng thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong phát triển năng lượng sạch. Các chính sách ưu đãi đầu tư, cải cách thủ tục hành chính, cùng việc mở rộng hợp tác quốc tế đang giúp Việt Nam từng bước xây dựng nền công nghiệp năng lượng hiện đại và hội nhập.

Tuy nhiên, dù có tiềm năng lớn, Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản: khung pháp lý chưa ổn định, hạ tầng lưới điện chưa đáp ứng được tốc độ phát triển của năng lượng tái tạo, thiếu nguồn nhân lực kỹ thuật cao và công nghiệp hỗ trợ yếu, hệ thống tài chính xanh còn sơ khai. Vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu vẫn còn hạn chế, chủ yếu là thị trường tiêu thụ công nghệ và tham gia gia công, lắp ráp linh kiện mà chưa làm chủ được công nghệ cốt lõi.

Để trở thành trung tâm trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu, Việt Nam cần định hướng thực hiện một chiến lược phát triển hạn chế phát thải carbon trong dài hạn và trung hòa carbon vào năm 2050. Theo đó, Việt Nam cần xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, ổn định; đẩy mạnh phát triển công nghiệp phụ trợ, logistics và hạ tầng số; hợp tác sâu hơn với các quốc gia và doanh nghiệp quốc tế trong nghiên cứu, sản xuất và đào tạo; thúc đẩy tài chính xanh, huy động vốn tư nhân và nguồn lực quốc tế.

T.S  Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, Bộ Công Thương

T.S  Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, Bộ Công Thương, nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của năng lượng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Ông khẳng định: “Năng lượng là vấn đề cơ bản, cốt yếu cho phát triển kinh tế. Phát triển điện lực phải đi trước một bước.”

Việt Nam đang chứng kiến quá trình chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ, với tỷ trọng năng lượng tái tạo tăng từ gần 0% lên khoảng 60% trong cơ cấu nguồn điện chỉ trong chưa đầy một thập kỷ, dẫn đầu ASEAN. Mục tiêu đến năm 2030, tỷ trọng năng lượng tái tạo dự kiến đạt 50%. Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng này cũng đặt ra thách thức lớn trong vận hành lưới điện do tính không ổn định, đòi hỏi đầu tư mạnh vào chuyển đổi số, lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ điện quy mô lớn.

Theo TS. Lâm, quá trình chuyển dịch năng lượng mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng, với nhu cầu đầu tư khoảng 200 tỷ USD trong 10 năm tới. Việc xã hội hóa đầu tư là tất yếu, tạo cơ hội cho các tập đoàn năng lượng, cũng như các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia cạnh tranh.

PGS.TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính

PGS.TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính, cho rằng doanh nghiệp là trung tâm của chuỗi cung ứng năng lượng. Tuy nhiên, để doanh nghiệp phát huy vai trò, cần có một hệ thống chính sách tài chính đồng bộ, hiệu quả nhằm hỗ trợ tiếp cận vốn, đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh. Ông chỉ ra rằng chỉ khoảng 15-20% doanh nghiệp trong ngành năng lượng tiếp cận được tín dụng ưu đãi.

PGS.TS Long đề xuất thiết lập Quỹ chuyển dịch năng lượng quốc gia, xây dựng cơ chế tín dụng xanh rõ ràng, áp dụng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị tiết kiệm năng lượng, ban hành chính sách khấu hao nhanh, và tăng cường hợp tác công – tư. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của một Chiến lược tài chính xanh quốc gia toàn diện và khả thi, đảm bảo đồng bộ giữa chính sách tài khóa và tiền tệ, hỗ trợ thực chất cho doanh nghiệp, và hướng đến kết quả đo lường được.

Ông Phạm Anh Cường, Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Hệ sinh thái Khởi nghiệp BestB

Ông Phạm Anh Cường, Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Hệ sinh thái Khởi nghiệp BestB, chia sẻ rằng startup và đổi mới sáng tạo đang trở thành động lực quan trọng trong ngành năng lượng toàn cầu. Ông nhận định Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, nhờ tiềm năng tài nguyên và nhân lực trẻ.

Tuy nhiên, hệ sinh thái khởi nghiệp còn non trẻ và phân mảnh. Ông Cường đề xuất cần tạo "sandbox" (môi trường thử nghiệm) năng lượng cho startup, kết nối chính sách – quỹ đầu tư – doanh nghiệp lớn – viện nghiên cứu. Đồng thời, cần có các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo sẵn sàng đồng hành cùng startup trong mảng năng lượng, hỗ trợ vốn đầu tư sớm, tư vấn mô hình kinh doanh và tiếp cận thị trường quốc tế. Mô hình “Energy Innovation Partnership” gồm bốn trụ cột: Nhà nước, nhà đầu tư, nhà khoa học, nhà startup, được kỳ vọng sẽ tập trung phát triển theo ngành dọc như năng lượng mặt trời, lưu trữ điện, và carbon offset.

Ông Cường khẳng định: “Khởi nghiệp trong ngành năng lượng không chỉ là cơ hội đầu tư mà còn là giải pháp căn cơ cho phát triển bền vững.”

Diễn đàn đã chỉ ra rõ vai trò trung tâm của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu. Với sự đồng hành từ chính sách, tài chính đến khoa học công nghệ, các doanh nghiệp sẽ đóng vai trò quyết định trong quá trình chuyển dịch xanh, hướng đến một tương lai phát triển bền vững cho Việt Nam.