Ngày 27/5, Tòa án Canada sẽ đưa ra phán quyết đối với yêu cầu dẫn độ bà Mạnh Vãn Châu - con gái lớn của người sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi sang Mỹ. Cách đây hơn 1 năm, bà Mạnh đã bị bắt ở sân bay Vancouver.

Tuần trước, bà đã xuất hiện trước Tòa Tối cao British Columbia. Giám đốc tập đoàn tài chính Huawei mỉm cười, tay giơ về trước làm dấu "OK" rồi chữ V "chiến thắng", chụp ảnh cùng một nhóm bạn bè và người thân.

Trong phiên tòa ngày hôm nay, Chánh án Heather Holmes sẽ tuyên bố liệu các cáo buộc đối với bà Mạnh, người đang chiến đấu với yêu cầu dẫn độ sang Mỹ, có phải là tội nếu xảy ra tại Canada hay không.

Nếu câu trả lời là không, bà Mạnh có thể được trả tự do; còn nếu có, phiên tòa dẫn độ sẽ tiếp tục, theo Bloomberg.

Tháng 12/2018, bà Mạnh bị bắt theo yêu cầu của Mỹ khi quá cảnh tại Vancouver ở Canada. Sự việc nhanh chóng trở nên căng thẳng liên quan đến 3 quốc gia. Bà Mạnh trở thành mục tiêu nổi tiếng nhất trong sự nỗ lực lớn hơn của Mỹ nhằm kiềm chế Trung Quốc và công ty công nghệ lớn nhất của nước này, mà Washington coi là mối đe dọa an ninh quốc gia.

Bà Mạnh Vãn Châu.

Mỹ muốn dẫn độ bà Mạnh đến New York để đối mặt với các cáo buộc về hành vi gian lận tài chính khi nói dối ngân hàng HSBC về quan hệ giữa Huawei với một công ty con bị cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran. Mỹ cho rằng ngân hàng đã nghe theo lời nói dối của bà Mạnh để giải quyết các vấn đề tài chính của Huawei. 

Còn phía Trung Quốc lại cho rằng Canada đã tiếp tay cho chế độ đàn áp chính trị với người hùng quốc gia. Sau khi bà Mạnh bị bắt, Trung Quốc cũng bắt 2 người Cananda là Michael Spavor và Michael Kovrig. Sau đó tạm dừng nhập khẩu hàng hóa trị giá hàng tỷ đô-la từ Canada và tuyên án tử hình đối với 2 công dân Canada khác, đẩy quan hệ giữa Bắc Kinh và Ottawa vào thời kỳ đen tối nhất trong nhiều thập kỷ.

Tổng thống Trump tuyên bố ông có thể can thiệp vụ bà Mạnh để thúc đẩy thỏa thuận thương mại với Trung Quốc.

Canada bị kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc, hai đối tác thương mại lớn nhất. Họ nói rằng họ phản đối bất kỳ nỗ lực nào như vậy nhằm can thiệp vào quá trình tố tụng, nói rằng việc xét xử bà Mạnh sẽ dựa trên tinh thần thượng tôn pháp luật.

Trong cuộc họp báo ngày 26/5, Trung Quốc đã kêu gọi trả tự do cho bà Mạnh, đồng thời khẳng định Mỹ và Canada đã lạm dụng thỏa thuận song phương của họ về dẫn độ. Trung Quốc cho rằng, Canada nên sửa sai lầm của mình, đảm bảo bà Mạnh về nước an toàn, tránh làm tổn hại đến quan hệ hai nước. 

Bà Mạnh, 48 tuổi, đối mặt với tỷ lệ cược đầy thách thức: trong số 798 yêu cầu dẫn độ của Mỹ tính từ năm 2008, Canada đã từ chối hoặc hủy bỏ cáo buộc chỉ với 8 trường hợp, tức 1%, theo Bộ Tư pháp Canada.

Cho dù bà được trả tự do hay không thì vẫn phải tiếp tục cuộc chiến dẫn độ của Mỹ. Điều này dễ làm leo thang cuộc chiến giữa Washington và Bắc Kinh, giữa lúc 2 bên ngày đối đầu về mọi vấn đề từ đại dịch virus corona. 

Đầu tháng, Bộ Thương mại Mỹ đã cấm các nhà sản xuất chip sử dụng thiết bị của Mỹ cung cấp linh kiện cho Huawei mà không có sự chấp thuận của chính phủ Mỹ. Điều này đã vấp phải sự phản đối của Bắc Kinh. 

Chủ tịch luân phiên Huawei, Guo Ping, cảnh báo rằng những hạn chế mới nhất của Mỹ đối với hoạt động kinh doanh của tập đoàn sẽ khiến cả ngành công nghiệp "phải trả giá rất kinh khủng".

Chính phủ Mỹ đã vận động các đồng minh của mình, bao gồm Canada, không cho phép Huawei can dự vào hệ thống mạng 5G, nói rằng thiết bị của họ sẽ khiến hệ thống này trở thành kênh gián điệp của chính phủ Trung Quốc.

Hồi tháng 1, Anh cho biết họ vẫn cho phép Huawei giữ vai trò hạn chế nhưng giờ lại đang rút lui và chuẩn bị chấm dứt sự hiện diện của Huawei vào năm 2023.

Thủ tướng Trudeau vẫn chưa thể đưa ra quyết định của Canada trong lúc số phận của 2 công dân Spavor và Kovrig đang đối mặt nguy hiểm. Hai người này đã bị giam giữ hơn 500 ngày mà không được tiếp cận với luật sư.

Trước khi ông Trump lên nắm quyền, giới quan chức đã theo đuổi vụ của bà Mạnh từ ít nhất năm 2013. Trọng tâm của vụ việc là cáo buộc bà Mạnh đã lừa ngân hàng HSBC thực hiện các giao dịch liên quan đến Iran, vi phạm lệnh trừng phạt của Washington. Phán quyết thứ 4 tập trung vào việc có phải "tội kép" hay không. Tiêu chí này, thường có trong các hiệp ước dẫn độ, quy định rằng một nghi phạm có thể được dẫn độ từ một nước sang nước thứ hai để chịu xét xử vì phạm luật của nước thứ hai, chỉ khi nước thứ nhất có luật tương tự.

Phía bà Mạnh lập luận rằng Mỹ đang vi phạm lệnh trừng phạt thành tội gian lận để dễ dàng dẫn độ hơn. Nếu hành vi mà bà bị cáo buộc diễn ra ở Canada, các giao dịch của HSBC sẽ không vi phạm bất kỳ lệnh trừng phạt nào của Canada, theo các luật sư. Tội gian lận với ngân hàng tại Mỹ có khung hình phạt tối đa là 20 năm tù.

Nếu phán quyết chống lại bà, phiên tòa tiếp theo sẽ diễn ra vào tháng 6 theo kế hoạch và dự kiến kéo dài ít nhất đến cuối năm nay. Việc kháng án có thể khiến quá trình này kéo dài nhiều năm.