Ảnh minh họa

Một năm trước, bà Ngô, 45 tuổi, quyết định giảm cân bằng phương pháp đơn giản bỏ hẳn cơm, chỉ ăn rau và trái cây. Cách làm này nhanh chóng mang lại kết quả. Từ mức cân nặng 72,5 kg, bà xuống còn 55 kg, vóc dáng gọn gàng hơn. Nhưng niềm vui không kéo dài lâu. Trong lần khám sức khỏe gần đây, bác sĩ chẩn đoán bà bị gan nhiễm mỡ và men gan tăng cao. “Không ăn cơm chẳng phải càng khỏe sao?”, bà bàng hoàng đặt câu hỏi.

Trường hợp của bà Ngô không phải cá biệt. Theo trang Aboluowang, nhiều người Trung Quốc cũng như ở nhiều quốc gia khác tin rằng cơm trắng là thủ phạm gây béo phì. Từ đó, họ tìm đến chế độ ăn low-carb, giảm tối đa tinh bột để giảm cân nhanh chóng. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế cảnh báo, việc loại bỏ hoàn toàn tinh bột có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.

Phó giáo sư Phạm Chí Hồng (Trung Quốc) khẳng định: “Cơm trắng có chỉ số đường huyết cao, nhưng không thể coi là thực phẩm có hại. Ăn cơm đúng cách vẫn cung cấp carbohydrate, protein, vitamin và khoáng chất cần thiết”.

Một nghiên cứu công bố trên The Lancet Public Health, theo dõi hơn 15.000 người trong 25 năm, chỉ ra rằng tỷ lệ tinh bột chiếm 50–55% tổng năng lượng mỗi ngày giúp kéo dài tuổi thọ nhất. Nếu giảm xuống dưới 40%, nguy cơ tử vong sớm lại tăng. Điều này cho thấy, thay vì cắt bỏ hoàn toàn, tinh bột cần được duy trì ở mức hợp lý.

Việc “tẩy chay” cơm có thể gây ra hàng loạt hệ lụy mà không ít người ăn kiêng chủ quan bỏ qua như:

Gan nhiễm mỡ, thiếu dinh dưỡng, khi không được cung cấp đủ năng lượng từ tinh bột, cơ thể buộc phải huy động đạm và mỡ để chuyển hóa. Năng lượng dư thừa tích tụ tại gan, lâu dần gây gan nhiễm mỡ. Đồng thời, thiếu vitamin nhóm B, kẽm, magie… có thể dẫn tới thiếu máu và suy giảm miễn dịch.

Giảm trí nhớ, khó tập trung, não bộ tiêu thụ tới 80% năng lượng từ glucose. Không có tinh bột, não như “thiếu nhiên liệu”, dẫn đến hay quên, phản xạ chậm và khả năng tập trung kém.

Mất cơ, giảm trao đổi chất, để duy trì năng lượng, cơ thể phá hủy khối cơ. Kết quả là tốc độ chuyển hóa chậm lại, càng ăn ít càng khó giảm cân và dễ tăng cân trở lại.

Mệt mỏi, rối loạn cảm xúc, thiếu tinh bột làm giảm serotonin chất dẫn truyền thần kinh kiểm soát cảm xúc và giấc ngủ. Người ăn kiêng dễ rơi vào trạng thái cáu gắt, mất ngủ, mệt mỏi kéo dài.

Nguy cơ bệnh mạn tính, giảm tuổi thọ, các nghiên cứu cho thấy cắt giảm tinh bột quá mức có thể làm tăng 18–20% nguy cơ tử vong sớm, đồng thời ảnh hưởng đến mật độ xương, nội tiết và sức khỏe lâu dài.

Đáng chú ý, không ít người dù chỉ ăn rau, trái cây vẫn bị béo bụng hoặc gan nhiễm mỡ. Lý do là cơ thể rơi vào trạng thái “đói ngầm”, khiến gan phải tăng cường tổng hợp mỡ để tự bảo vệ.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, giảm cân hay duy trì sức khỏe bền vững không đồng nghĩa với việc loại bỏ tinh bột. Vấn đề nằm ở cách ăn và lựa chọn loại tinh bột.

Ăn đủ và đa dạng, người trưởng thành nên duy trì 250–300g tinh bột mỗi ngày, tương đương 1–1,5 bát cơm mỗi bữa. Người thừa cân có thể giảm nhẹ, nhưng không nên bỏ hoàn toàn.

Ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt và khoai củ, Gạo lứt, yến mạch, bắp, khoai, đậu… giúp no lâu, cung cấp chất xơ và vitamin phong phú hơn gạo trắng.

Chế biến hợp lý như nấu hấp, luộc, nấu cháo thay vì chiên rán, hạn chế bánh ngọt, đồ ăn nhiều dầu mỡ. Ăn rau và canh trước bữa giúp giảm hấp thu đường, kết hợp đạm động vật và thực vật để tăng cảm giác no và cân bằng dinh dưỡng.

Kiểm soát khẩu phần, duy trì vận động, cơm không gây béo nếu ăn vừa phải và kết hợp tập luyện đều đặn. Ngược lại, việc ăn nhiều đồ chiên xào, ít vận động mới là nguyên nhân chính gây thừa cân.

Giảm cân là quá trình bền bỉ, không phải cuộc “cắt bỏ” câu chuyện của bà Ngô là lời cảnh tỉnh cho những ai tin rằng chỉ cần loại bỏ cơm là có thể kiểm soát cân nặng. Trên thực tế, giảm cân khoa học cần sự kết hợp giữa chế độ ăn cân bằng, kiểm soát năng lượng và duy trì vận động thể chất.

Thay vì cực đoan “nói không với cơm”, các chuyên gia khuyến cáo mỗi người nên lắng nghe cơ thể, lựa chọn thực phẩm thông minh và kiên nhẫn với quá trình điều chỉnh lối sống. Cơm nếu được ăn đúng cách không chỉ giúp duy trì năng lượng mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe lâu dài.