Bên cạnh những bước nhảy vọt mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo AI chiếm nhiều trang tin tức, những phát minh mang tính đột phá trong lĩnh vực sinh học và khoa học y tế khiến chúng ta cảm thấy hứng khởi cho một tương lai phía trước.

Van tim thay thế có khả năng tự phát triển

Trong ca cấy ghép tim một phần đầu tiên, các bác sĩ đã cho một bé trai sơ sinh mắc chứng hở van tim bẩm sinh một bộ van tim mới có khả năng tự phát triển cùng với bé.

Mặc dù việc phẫu thuật thay thế van tim bị lỗi bằng van tim cơ học hoặc sinh học đã có từ hơn 60 năm nay, nhưng các van tim thay thế không thể tự phát triển hoặc sửa chữa, hoặc trong trường hợp van tim cơ học, bệnh nhân phải uống thuốc suốt đời để ngăn ngừa đông máu.

Tuy nhiên, trong cuộc phẫu thuật mới này, em bé được cấy ghép van tim từ một trẻ sơ sinh có van tim và động mạch hoạt động bình thường. Do các van tim này đang sống nên chúng tiếp tục phát triển và sửa chữa như một trái tim tự nhiên.

Xét nghiệm máu để phát hiện bệnh Alzheimer

Các nhà khoa học ở Thụy Điển đã phát triển một xét nghiệm máu có thể xác định bệnh Alzheimer ở người lớn tuổi với độ chính xác khoảng 90%.

Hiện tại, phương pháp chẩn đoán chính xác căn bệnh này yêu cầu mẫu dịch não tủy hoặc chụp ảnh não bằng PET scan. Tuy nhiên, những phương pháp này không thể thực hiện được tại các phòng khám mà người bệnh thường tìm đến đầu tiên với các than phiền về vấn đề nhận thức.

Phương pháp xét nghiệm mới, PrecivityAD2, đo các chỉ số sinh học quan trọng của bệnh Alzheimer trong máu. Theo các chuyên gia, phương pháp này giúp mở rộng khả năng tiếp cận và đẩy nhanh quá trình chẩn đoán, cho phép người bệnh có thể được điều trị sớm hơn.

Tuy nhiên, xét nghiệm hiện vẫn đang chờ FDA phê duyệt và chưa được bảo hiểm chi trả.

Thuốc tránh thai không cần kê đơn

Lần đầu tiên, một loại thuốc tránh thai không cần kê đơn đã được chấp thuận tại Mỹ. Loại thuốc uống có tên Opill đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt vào năm ngoái, và hiện nay đã có sẵn cho bất kỳ ai có nhu cầu, bất kể tuổi tác, có bảo hiểm hay đã từng tham khảo ý kiến bác sĩ hay chưa. Các lựa chọn kiểm soát sinh sản ở nam giới cũng có những bước tiến đáng kể.

Không giống như thuốc tránh thai thông thường chứa hai hormone nữ là estrogen và progesterone, Opill chỉ chứa progestin, một dạng tổng hợp của progesterone. Loại thuốc này thường ít có tác dụng phụ hơn và thậm chí có thể được sử dụng bởi những phụ nữ đang cho con bú, huyết áp cao hoặc có tiền sử đông máu.

Cấy ghép nội tạng từ lợn sang người

Năm 2024 đánh dấu một bước đột phá trong y học trong việc cấy ghép nội tạng từ lợn sang người, giúp mở ra những tiềm năng mới cho những người đang trong danh sách chờ ghép tạng.

Đầu tiên, các bác sĩ phẫu thuật ở Boston đã cấy ghép một quả thận từ lợn cho một người đàn ông 62 tuổi. Trước đó, quả thận đã được biến đổi gen để loại bỏ các gen lợn có hại và thêm các gen người để cải thiện khả năng tương thích. Các nhà khoa học cũng vô hiệu hóa virus lợn để loại bỏ mọi nguy cơ lây nhiễm sang người. Sau đó, các chuyên gia tại New York đã cấy ghép đồng thời thận và tuyến ức từ lợn đã chỉnh sửa gen để hỗ trợ chống lại sự đào thải.

Tại Trung Quốc, các bác sĩ cũng đã cấy ghép gan lợn vào một người chết lâm sàng. Gan tiếp tục sản xuất mật trong suốt 10 ngày nghiên cứu.

Tuy nhiên, việc cấy ghép dị loài (xenotransplantation) vẫn còn nhiều thách thức trước khi trở nên phổ biến. Nghiên cứu cho thấy quá trình đào thải ở nội tạng động vật rất khác so với quá trình đào thải của nội tạng từ người.

Vaccine kết hợp phòng Covid-19 lẫn cúm

Một loại vaccine RNA kết hợp có thể bảo vệ chống lại cả Covid-19 và cúm có thể sớm được ra mắt vào năm 2025. Các thử nghiệm của Moderna đã cho thấy vaccine này có phản ứng miễn dịch tốt hơn so với các loại vaccine riêng lẻ.

Năm nay cũng chứng kiến những tiến bộ trong việc chẩn đoán hai bệnh này dù có các triệu chứng chồng chéo. Vào tháng 10, FDA đã cấp phép một xét nghiệm nhanh ba trong một cho phép phát hiện cả Covid-19 và cúm A, B từ mẫu xét nghiệm dịch mũi chỉ trong 15 phút. Tuy nhiên, giống như các xét nghiệm kháng nguyên nhanh tại nhà khác, nếu ai đó xét nghiệm âm tính nhưng vẫn sốt, ho hoặc khó thở, họ vẫn nên đến gặp nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe để loại trừ khả năng kết quả âm tính giả.

Hiểu rõ hơn về nguyên nhân phụ nữ dễ mắc bệnh tự miễn

Ảnh: GettyImages

Các bệnh tự miễn dịch - chứng bệnh hệ thống miễn dịch tự tấn công chính nó, chẳng hạn như lupus và viêm khớp dạng thấp, thường xảy ra ở phụ nữ, chiếm hơn 78% tổng số ca. Thế nhưng nghiên cứu mới đây cho thấy một cơ chế bất thường làm vô hiệu hóa một trong hai nhiễm sắc thể X ở phụ nữ có thể là nguyên nhân.

Nghiên cứu đã mở ra một hướng đi mới về sự khác biệt về giới tính trong một số bệnh tự miễn dịch, dù cho cần thời gian để nghiên cứu thêm.

Thuốc giảm nguy cơ phản ứng dị ứng với đậu phộng

FDA đã phê duyệt một loại thuốc có tên Omalizumab để sử dụng cho trẻ từ 1 tuổi trở lên nhằm giảm nguy cơ phản ứng dị ứng với đậu phộng và các thực phẩm khác. Hơn 1 trong 10 người ở Mỹ bị dị ứng thực phẩm, đặc biệt là trẻ mới biết đi và trẻ sơ sinh. Phản ứng có thể xảy ra trong vòng vài phút hoặc vài giờ sau khi ăn thực phẩm gây dị ứng với các triệu chứng có thể từ nhẹ đến đe dọa tính mạng.

Dưới tên thương hiệu Xolair, loại thuốc này đã được sử dụng từ năm 2003 để điều trị bệnh hen suyễn dị ứng từ trung bình đến nặng ở người lớn và thanh thiếu niên.

Nghiên cứu mới được công bố năm nay cho thấy Omalizumab cũng có thể làm giảm đáng kể nguy cơ dị ứng thực phẩm với đậu phộng và các thực phẩm khác sau khoảng bốn tháng điều trị. Tuy nhiên, thuốc được tiêm cứ 2-4 tuần một lần, và người bệnh vẫn cần tiếp tục tránh những thực phẩm có chất gây dị ứng.